2017-11-20 10:53:19
Γιατί πλημμυρίζει συχνά η Αθήνα και αρκετές περιοχές της Αττικής όταν... ανοίγουν οι ουρανοί;
Μετά και την τελευταία τραγική περίπτωση στη Μάντρα, όπου όλοι γίναμε μάρτυρες θλιβερών περιστατικών -από καταστροφές σπιτιών μέχρι θανάτους- κάθε φορά που πιάνει μπόρα αναρωτιόμαστε τι μας περιμένει ακόμη.
Η απάντηση στην παραπάνω ερώτηση μπορεί να δοθεί σχετικά εύκολα με μια σύντομη ματιά στην ιστορία και τη «μεταμόρφωση» των ρεμάτων, τα οποία στην Αθήνα τουλάχιστον στις αρχές του 19ου αιώνα έφταναν τα 700.
Όπως αναφέρει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη με τίτλο «Η ανάπτυξη της πόλης και οι διαδρομές των ρεμάτων στην Αθήνα» από την Αρχιτέκτονα και Πολεοδόμο Ντίνα Βαΐου και την Αρχιτέκτονα Μάχη Καραλή, το νερό υπήρξε ιστορικά μια καθοριστική παράμετρος για τη χωροθέτηση οικισμών στην Αττική.
Η μελέτη ξεκινά με ένα απόσπασμα από το «Βασιλεύ των Όρεων» στο οποίο αναφέρεται, μεταξύ άλλων, πως «οι Έλληνες απέφευγαν να χαράξουν δρόμους, σε κάθε περίπτωση που το νερό είχε την καλοσύνη να αναλάβει αυτό το έργο
. Σε τούτη τη χώρα, όπου ο άνθρωπος ελάχιστα αντιτίθεται στη δουλειά που κάνει η φύση, οι χείμαρροι είναι δρόμοι βασιλικοί, τα ρυάκια δρόμοι επαρχιακοί και τα χαντάκια δρόμοι κοινοτικοί. Οι καταιγίδες έχουν αναλάβει το έργο των μηχανικών που κατασκευάζουν γέφυρες και η βροχή συντηρεί, χωρίς έλεγχο, τους δρόμους μεγάλης και μικρής κυκλοφορίας».
Η ευνοϊκή μορφολογία του εδάφους λοιπόν, σε συνδυασμό με σημαντικές φυσικές πηγές οδήγησαν στο σχηματισμό μεγάλου αριθμού ρεμάτων, τα οποία μέχρι και το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα διατηρούσαν το «φυσικό» χαρακτήρα τους, σε ένα τοπίο της Αττικής που απέχει πολύ από το σημερινό.
Η αναγόρευση της Αθήνας σε πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους του 1830 σηματοδοτεί τη γρήγορη ανοικοδόμηση αρκετών από τους χώρους του λεκανοπεδίου. Τα νέα δεδομένα στην ιδιοκτησία της γης, οδήγησαν σε κατατμήσεις οικοπέδων και αγοραπωλησίες. Μεγάλες ομάδες του πληθυσμού διαμόρφωσαν στρατηγικές επιβίωσης γύρω από την ιδιοκτησία και την εκμετάλλευση της γης. Εξάλλου, η γεωμετρία του νεοκλασσικού αστικού σχεδιασμού, όπως επισημαίνουν οι Βαΐου και Καραλή, σε μεγάλο βαθμό αγνοούσε το δίκτυο των ρεμάτων πάνω στο οποίο τοποθετούνταν τα σχέδια.
Περίπου 80 χρόνια αργότερα, η άφιξη 1,5 περίπου εκατομμυρίου προσφύγων το 1923 θα αλλάξει τη μορφολογία της πρωτεύουσας μέσα από το διπλασιασμό του πληθυσμού της. Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων θα μοιράσει αγροτεμάχια και η οικοδόμηση αρκετών από τους προσφυγικούς συνοικισμούς θα γίνει άτακτα, χωρίς περιβαλλοντικές μελέτες και εις βάρος, συχνά, των ελεύθερων ρεμάτων.
Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, η αστικοποίηση στην Αθήνα ξαναβρήκε τους προπολεμικούς ρυθμούς της, με την αυθαίρετη δόμηση και τις διαδοχικές νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων στην εκάστοτε περιφέρεια της πόλης.
Η σταδιακή εξαφάνιση των ρεμάτων μέσα από διαφορετικές χρονολογίες – από το 1890 μέχρι το 1990
Όπως αναφέρει η μελέτη, ο όγκος και η ένταση της αστικής ανάπτυξης «κατάπιαν» εντελώς τα ρέματα ή τα άφησαν ως χώρο, όπου συχνά εναποτίθενται σκουπίδια και απόβλητα. Τα ρέματα κατά τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αντιμετωπίστηκαν ως εστίες βρωμιάς που έπρεπε να εξαφανιστούν, και η κάλυψή τους ταυτίστηκε με τον εκσυγχρονισμό και την εξυγείανση και οδήγησε στη θεώρησή τους ως αντικείμενο δημοσίων έργων – μια προσέγγιση κυρίαρχη ακόμα και σήμερα.
Σε ένα άλλο άρθρο της με τίτλο «Εναλλακτικές πρακτικές παρέμβασης στα ρέματα», η κ. Καραλή αναφέρει πως οι πάσης φύσεως ανθρώπινες επεμβάσεις μέσω και έξω από την πόλη έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση δραματική, που εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους για μεγάλες καταστροφές και απώλεια ανθρωπίνων ζωών. Πράγματι, τα τραγικά γεγονότα με τις πλημμύρες του 94 και του 96, αλλά και η πρόσφατη τραγωδία στην Μάνδρα, αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα. Αν μάλιστα προσθέσουμε στην εξίσωση τις μεγάλες πυρκαγιές ανά τα έτη που ακολούθησαν, δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε πώς η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω.
Τα ρέματα της Αττικής δεν αποτελούν πια φυσικό χώρο, αναφέρεται στο άρθρο, αλλά αστική γη με δυνατότητα δόμησης. Και η σύγχρονη τακτική αντιμετώπισης των ρεμάτων είναι καθαρά εκμεταλλευτική από την Πολιτεία, αλλά και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Όπως επισημαίνει η κ. Καραλή, η βοσκή, η εκχέρσωση, οι πυρκαγιές, η άναρχη επέκταση λατομείων και μεταλλείων, το χωρίς τεχνικά έργα οδικό δίκτυο και το μπάζωμα σε ορεινές περιοχές για δημιουργία οικοπέδων, αποτελούν αιτίες αύξησης των απορροών σε δομημένους χώρους, ακόμα και αν αυτές δεν ευνοούνται από τις γεωμορφολογικές και κλιματικές συνθήκες.
Η μελέτη καταλήγει πως είναι απαραίτητη η υιοθέτηση μιας εναλλακτικής προσέγγισης πάνω στα υπάρχοντα ρέματα της Αττικής, η οποία προϋποθέτει να παραμείνουν ανοικτά και να προστατευθούν όσα έχουν καταφέρει να διασωθούν από τις προηγούμενες φάσεις αστικής ανάπτυξης. Η πολιτεία θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το ρέμα έχει ενιαίο χαρακτήρα και δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται αποσπασματικά. Επίσης, το ρέμα θα πρέπει να διατηρήσει τη φυσική του οντότητα, όχι τόσο για το αισθητικό αποτέλεσμα, αλλά κυρίως για την αντιπλημμυρική του προστασία. Τέλος, τα ρέματα οφείλουν να επαναξιολογηθούν ως φυσικά στοιχεία στην πόλη: εμπλουτισμός της φύτευσης, μονοπάτια για πεζούς, παρατηρητήρια, υπαίθριες εκθέσεις κ.ά.
Οι διαδρομές των ρεμάτων στην Αθήνα, όπως και σε όλες τις ελληνικές πόλεις, έχουν χαθεί κάτω από στρώματα μπετόν και διαδοχικές φάσεις αστικής ανάπτυξης, καταλήγει η μελέτη. Η προστασία αυτού που απομένει είναι πολιτικό ζήτημα, αφού απαιτεί την εγκατάλειψη των πελατειακών κριτηρίων και την τοποθέτηση των περιβαλλοντικών κριτηρίων στο προσκήνιο των πρωτοβουλιών. Σ’ αυτή την κατεύθυνση οι πολίτες, οι ειδικοί και οι αρχές χρειάζεται να μεταβάλλουν τους τρόπους προσέγγισής τους.
Διαβάστε παρακάτω αναλυτικά τη μελέτη «Η ανάπτυξη της πόλης και οι διαδρομές των ρεμάτων στην Αθήνα» και το άρθρο της κ. Καραλή «Εναλλακτικές πρακτικές παρέμβασης στα ρέματα».
«Η ανάπτυξη της πόλης και οι διαδρομές των ρεμάτων στην Αθήνα» - Ντίνα Βαϊου, Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος & Μάχη... by M. Triantafillou on Scribd
«Εναλλακτικές Πρακτικές Παρέμβασης Στα Ρέματα» - Μάχη Καραλή, Αρχιτέκτων by M. Triantafillou on Scribd
Πηγή: in2life.gr
_
Μετά και την τελευταία τραγική περίπτωση στη Μάντρα, όπου όλοι γίναμε μάρτυρες θλιβερών περιστατικών -από καταστροφές σπιτιών μέχρι θανάτους- κάθε φορά που πιάνει μπόρα αναρωτιόμαστε τι μας περιμένει ακόμη.
Η απάντηση στην παραπάνω ερώτηση μπορεί να δοθεί σχετικά εύκολα με μια σύντομη ματιά στην ιστορία και τη «μεταμόρφωση» των ρεμάτων, τα οποία στην Αθήνα τουλάχιστον στις αρχές του 19ου αιώνα έφταναν τα 700.
Όπως αναφέρει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη με τίτλο «Η ανάπτυξη της πόλης και οι διαδρομές των ρεμάτων στην Αθήνα» από την Αρχιτέκτονα και Πολεοδόμο Ντίνα Βαΐου και την Αρχιτέκτονα Μάχη Καραλή, το νερό υπήρξε ιστορικά μια καθοριστική παράμετρος για τη χωροθέτηση οικισμών στην Αττική.
Η μελέτη ξεκινά με ένα απόσπασμα από το «Βασιλεύ των Όρεων» στο οποίο αναφέρεται, μεταξύ άλλων, πως «οι Έλληνες απέφευγαν να χαράξουν δρόμους, σε κάθε περίπτωση που το νερό είχε την καλοσύνη να αναλάβει αυτό το έργο
Η ευνοϊκή μορφολογία του εδάφους λοιπόν, σε συνδυασμό με σημαντικές φυσικές πηγές οδήγησαν στο σχηματισμό μεγάλου αριθμού ρεμάτων, τα οποία μέχρι και το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα διατηρούσαν το «φυσικό» χαρακτήρα τους, σε ένα τοπίο της Αττικής που απέχει πολύ από το σημερινό.
Η αναγόρευση της Αθήνας σε πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους του 1830 σηματοδοτεί τη γρήγορη ανοικοδόμηση αρκετών από τους χώρους του λεκανοπεδίου. Τα νέα δεδομένα στην ιδιοκτησία της γης, οδήγησαν σε κατατμήσεις οικοπέδων και αγοραπωλησίες. Μεγάλες ομάδες του πληθυσμού διαμόρφωσαν στρατηγικές επιβίωσης γύρω από την ιδιοκτησία και την εκμετάλλευση της γης. Εξάλλου, η γεωμετρία του νεοκλασσικού αστικού σχεδιασμού, όπως επισημαίνουν οι Βαΐου και Καραλή, σε μεγάλο βαθμό αγνοούσε το δίκτυο των ρεμάτων πάνω στο οποίο τοποθετούνταν τα σχέδια.
Περίπου 80 χρόνια αργότερα, η άφιξη 1,5 περίπου εκατομμυρίου προσφύγων το 1923 θα αλλάξει τη μορφολογία της πρωτεύουσας μέσα από το διπλασιασμό του πληθυσμού της. Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων θα μοιράσει αγροτεμάχια και η οικοδόμηση αρκετών από τους προσφυγικούς συνοικισμούς θα γίνει άτακτα, χωρίς περιβαλλοντικές μελέτες και εις βάρος, συχνά, των ελεύθερων ρεμάτων.
Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, η αστικοποίηση στην Αθήνα ξαναβρήκε τους προπολεμικούς ρυθμούς της, με την αυθαίρετη δόμηση και τις διαδοχικές νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων στην εκάστοτε περιφέρεια της πόλης.
Η σταδιακή εξαφάνιση των ρεμάτων μέσα από διαφορετικές χρονολογίες – από το 1890 μέχρι το 1990
Όπως αναφέρει η μελέτη, ο όγκος και η ένταση της αστικής ανάπτυξης «κατάπιαν» εντελώς τα ρέματα ή τα άφησαν ως χώρο, όπου συχνά εναποτίθενται σκουπίδια και απόβλητα. Τα ρέματα κατά τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αντιμετωπίστηκαν ως εστίες βρωμιάς που έπρεπε να εξαφανιστούν, και η κάλυψή τους ταυτίστηκε με τον εκσυγχρονισμό και την εξυγείανση και οδήγησε στη θεώρησή τους ως αντικείμενο δημοσίων έργων – μια προσέγγιση κυρίαρχη ακόμα και σήμερα.
Σε ένα άλλο άρθρο της με τίτλο «Εναλλακτικές πρακτικές παρέμβασης στα ρέματα», η κ. Καραλή αναφέρει πως οι πάσης φύσεως ανθρώπινες επεμβάσεις μέσω και έξω από την πόλη έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση δραματική, που εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους για μεγάλες καταστροφές και απώλεια ανθρωπίνων ζωών. Πράγματι, τα τραγικά γεγονότα με τις πλημμύρες του 94 και του 96, αλλά και η πρόσφατη τραγωδία στην Μάνδρα, αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα. Αν μάλιστα προσθέσουμε στην εξίσωση τις μεγάλες πυρκαγιές ανά τα έτη που ακολούθησαν, δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε πώς η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω.
Τα ρέματα της Αττικής δεν αποτελούν πια φυσικό χώρο, αναφέρεται στο άρθρο, αλλά αστική γη με δυνατότητα δόμησης. Και η σύγχρονη τακτική αντιμετώπισης των ρεμάτων είναι καθαρά εκμεταλλευτική από την Πολιτεία, αλλά και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Όπως επισημαίνει η κ. Καραλή, η βοσκή, η εκχέρσωση, οι πυρκαγιές, η άναρχη επέκταση λατομείων και μεταλλείων, το χωρίς τεχνικά έργα οδικό δίκτυο και το μπάζωμα σε ορεινές περιοχές για δημιουργία οικοπέδων, αποτελούν αιτίες αύξησης των απορροών σε δομημένους χώρους, ακόμα και αν αυτές δεν ευνοούνται από τις γεωμορφολογικές και κλιματικές συνθήκες.
Η μελέτη καταλήγει πως είναι απαραίτητη η υιοθέτηση μιας εναλλακτικής προσέγγισης πάνω στα υπάρχοντα ρέματα της Αττικής, η οποία προϋποθέτει να παραμείνουν ανοικτά και να προστατευθούν όσα έχουν καταφέρει να διασωθούν από τις προηγούμενες φάσεις αστικής ανάπτυξης. Η πολιτεία θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το ρέμα έχει ενιαίο χαρακτήρα και δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται αποσπασματικά. Επίσης, το ρέμα θα πρέπει να διατηρήσει τη φυσική του οντότητα, όχι τόσο για το αισθητικό αποτέλεσμα, αλλά κυρίως για την αντιπλημμυρική του προστασία. Τέλος, τα ρέματα οφείλουν να επαναξιολογηθούν ως φυσικά στοιχεία στην πόλη: εμπλουτισμός της φύτευσης, μονοπάτια για πεζούς, παρατηρητήρια, υπαίθριες εκθέσεις κ.ά.
Οι διαδρομές των ρεμάτων στην Αθήνα, όπως και σε όλες τις ελληνικές πόλεις, έχουν χαθεί κάτω από στρώματα μπετόν και διαδοχικές φάσεις αστικής ανάπτυξης, καταλήγει η μελέτη. Η προστασία αυτού που απομένει είναι πολιτικό ζήτημα, αφού απαιτεί την εγκατάλειψη των πελατειακών κριτηρίων και την τοποθέτηση των περιβαλλοντικών κριτηρίων στο προσκήνιο των πρωτοβουλιών. Σ’ αυτή την κατεύθυνση οι πολίτες, οι ειδικοί και οι αρχές χρειάζεται να μεταβάλλουν τους τρόπους προσέγγισής τους.
Διαβάστε παρακάτω αναλυτικά τη μελέτη «Η ανάπτυξη της πόλης και οι διαδρομές των ρεμάτων στην Αθήνα» και το άρθρο της κ. Καραλή «Εναλλακτικές πρακτικές παρέμβασης στα ρέματα».
«Η ανάπτυξη της πόλης και οι διαδρομές των ρεμάτων στην Αθήνα» - Ντίνα Βαϊου, Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος & Μάχη... by M. Triantafillou on Scribd
«Εναλλακτικές Πρακτικές Παρέμβασης Στα Ρέματα» - Μάχη Καραλή, Αρχιτέκτων by M. Triantafillou on Scribd
Πηγή: in2life.gr
_
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Αναβολή πήρε η δίκη του ξυλοδαρμού από τους Βρετανούς στρατιώτες
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
