2020-05-16 12:21:04
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος στην κατοικία του με το έργο "Κενό και σφαίρα".
(Πηγή φωτογραφίας: Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου)
Το άνοιγμα της πλατείας Ομονοίας, το βράδυ της Πέμπτης, ήταν μια ευχάριστη νότα στη ζωή της πόλης. Αν εξαιρέσουμε τον ανεπιθύμητο συνωστισμό που προκλήθηκε εν μέσω
πανδημίας, νιώσαμε μια ικανοποίηση που αυτό το κεντρικό σημείο της Αθήνας ανήκει και πάλι στους πολίτες της και που παραμένει στη θέση του ο Πεντάκυκλος του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Πρόκειται για το γλυπτό με τους πέντε κύκλους που εγκαταστάθηκε στην ιστορική πλατεία το 2001.
Μια σύνθεση από ανοξείδωτο ατσάλι και ύψος 15 μέτρα που η αρχική ιδέα την ήθελε να βρίσκεται σε διαρκή κίνηση με τη βοήθεια του νερού. “Το νερό είναι το αίμα του γλυπτού” έλεγε ο καλλιτέχνης που έφυγε από τη ζωή τον Μάιο του 2004. Από την ημέρα που παρουσιάστηκε επίσημα, στην Biennale της Βενετίας το 2001, ήταν ελάχιστες οι φορές που λειτούργησε υδροκίνητα. Τα τελευταία 24ωρα όμως οι Αθηναίοι που περνούν από το σημείο βλέπουν το έργο όπως το οραματίστηκε ο δημιουργός του.
Στόχος του είναι να μας κάνει να αναλογιστούμε και να επαναπροσδιορίσουμε τον ρόλο του ενεργού πολίτη και τη σχέση με τον όρο “δημόσιος” στον πολιτισμό και την καθημερινότητά μας.
Οι σκέψεις για τη μετακίνησή του
Λίγο καιρό νωρίτερα είχε εξεταστεί το ενδεχόμενο της μετακίνησής του σε άλλο σημείο της πρωτεύουσας. Δεν θα ήταν κάτι πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα μιας και ένα ακόμα εμβληματικό γλυπτό της Αθήνας βρίσκεται πλέον σε διαφορετικό σημείο από αυτό που είχε τοποθετηθεί.
Αναφέρομαι στον Δρομέα που συναντάμε στην πλατεία Μεγάλης του Γένους Σχολής, μπροστά στο ξενοδοχείο Hilton. Είχε αρχικά σχεδιαστεί, από τον Κώστα Βαρώτσο, για την πλατεία στην Ομόνοια. Τοποθετήθηκε εκεί, το 1988, μέχρι που αποφασίστηκε ο ακίνητος δρομέας να κάνει την πρώτη και τελευταία διαδρομή του μέχρι το σημείο όπου βρίσκεται σήμερα.
Ο Πεντάκυκλος δεν χρειάστηκε να μεταφερθεί. Τον Μάϊο του 2020, επί δημαρχίας Κώστα Μπακογιάννη -με την συνεργασία του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου και την αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση- το έργο συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε η υδροκινητική λειτουργία του, με τη νέα δεξαμενή νερού και μια περιμετρική μαρμάρινη ζώνη προστασίας των πεζών γύρω από αυτή.
Ο διεθνώς αναγνωρισμένος γλύπτης έχει συνδέσει το όνομά του με την πλατεία της Ομόνοιας από το από το 1931, όταν για πρώτη φορά συμμετείχε στην ανάπλασή της ως ένας από τους γλύπτες του νεοσύστατου τότε Συλλόγου Ελλήνων Γλυπτών που επιμελήθηκαν τη δημιουργία των δώδεκα γλυπτών που αναπαριστούσαν τις Εννέα Μούσες και τις Τρεις Χάριτες. Τώρα, είναι μια καλή ευκαιρία να μάθουμε ποιος ήταν αυτός ο καλλιτέχνης που φιλοτεχνούσε γλυπτά μέχρι τα 100 του.
Ένας “αιώνιος έφηβος”
Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες της νεοελληνικής τέχνης. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1903. Μεγάλωσε σε οικογένεια νομικών που τον αποθάρρυναν να ασχοληθεί με την Τέχνη αλλά ο ίδιος εμφάνισε ιδιαίτερη κλίση προς τη ζωγραφική και το σχέδιο από πολύ μικρή ηλικία.
Το 1924 μπήκε στην Καλών Τεχνών από όπου απεβλήθη δύο φορές και αποφοίτησε το 1930. Από το 1930 εργάστηκε στο Αρχιτεκτονικό Τμήμα του Υπουργείου Παιδείας μελετώντας σχολικά συγκροτήματα, ναούς και μουσεία, ενώ το 1938 παραιτήθηκε από τη θέση του για να αφοσιωθεί στη γλυπτική. Το 1936 παντρεύτηκε με τη ζωγράφο Ελένη Πασχαλίδου.
Εκείνη ήταν βαθιά μυημένη στις τέχνες και τα γράμματα από την οικογένειά της και ήταν ανήσυχο πνεύμα όπως ο σύζυγός της. Συμπορεύτηκε μαζί του σε σπουδές, εκπαιδευτικά ταξίδια, συνέδρια και εκθέσεις. Ήταν το στήριγμά του αλλά και ο αυστηρός κριτής στην εξέλιξη της πορείας του έργου του.
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος και η Ελένη Πασχαλίδου στην Ακρόπολη το 1936.
Το 1949 με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης ο Γιώργος Ζογγολόπουλος συνέχισε τις σπουδές του στη γλυπτική στο Παρίσι στο εργαστήριο του Marcel Gimond και το 1952 με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών μετέβη στην Ιταλία όπου ειδικεύτηκε στις τεχνικές της χαλκοχυτικής.
Το 1953 έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού και από το 1960-1988 υπήρξε μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της.
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος μπροστά από το γλυπτό του “Δελφοί” το 1964.
Από τη δεκαετία του ’70 έως τα τέλη της δεκαετίας του ’90 διατηρούσε με τη σύζυγό του Ελένη εργαστήριο στο Παρίσι, συμμετέχοντας ενεργά στα εικαστικά δρώμενα της γαλλικής πρωτεύουσας.
Η Ελένη Ζογγολοπούλου στο εργαστήριό της στο Παρίσι, το 1981.
Ο “αιώνιος έφηβος”, όπως τον αποκαλούσαν, ερεύνησε το μέτρο και την αρμονία στην τέχνη του με ευρεία θεματογραφία και τάση για συνεχή ανανέωση. Το έργο του εκτείνεται σε μια περίοδο περίπου οκτώ δεκαετιών. Ήταν ενεργός μέχρι τα βαθιά του γεράματα.
Πήγε 11 φορές σε Biennale
Ως καλλιτέχνης έλαβε πολλές επίσημες διακρίσεις και έργα του βρίσκονται σε σημαντικούς δημόσιους χώρους της Ελλάδας, της Ευρώπης και της Αμερικής, καθώς επίσης και σε πολλές ελληνικές και ξένες συλλογές και μουσεία.
Οι περίφημες Ομπρέλες της Θεσσαλονίκης αλλά κι αυτές στην πλατεία του Ψυχικού είναι κάποια από αυτά που μπορεί να αναγνωρίσει εύκολα το κοινό. Οι ταξιδιώτες ίσως έχουν συναντήσει τις Ομπρέλες του Ζογγολόπουλου σε παραλία της Αλεξάνδρειας, στην Αίγυπτο.
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος στην είσοδο του Ελληνικού Περιπτέρου στη Biennale.
Εκπροσώπησε την Ελλάδα 11 φορές σε θεσμούς Biennale ξεκινώντας από το 1940 έως και το 2001. Συμμετείχε σε Πανελλήνιες Εκθέσεις και έλαβε μέρος σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου
Ζούσε και εργαζότανε σε ένα γκαράζ και έβγαλε τα έργα του, από τους κλειστούς χώρους και τα μουσεία και τα ενέταξε στην ύπαιθρο, πλάι στο κοινό της πόλης. Το οικόπεδο του σπιτιού το αγόρασε τον Σεπτέμβριο του 1936, λίγο πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Ο Γιώργος και η Ελένη Ζογγολοπούλου το 1938.
Η κατοικία και το εργαστήριό του φιλοξενούν σήμερα το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου -το οποίο ιδρύθηκε τη χρονιά που απεβίωσε- ενώ σε μικρή απόσταση βρίσκεται η Υπαίθρια Δημοτική Γλυπτοθήκη Ψυχικού. Ένα πρότυπο πολιτιστικό αστικό πάρκο που φιλοξενεί έργα του αλλά και της συζύγου του Ελένης.
Σημείο αναφοράς είναι και η Πλατεία Γιώργου Ζογγολόπουλου στην οδό Δημοκρατίας δίπλα στον Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου στο Παλαιό Ψυχικό.
Η Ελένη Ζογγολοπούλου στην κατοικία της στο Ψυχικό.
Παιδιά δεν απέκτησαν συνειδητά γιατί δεν ήθελαν να τα ταλαιπωρήσουν με τη φτώχεια και τον μποέμικο τρόπο ζωής τους αλλά και για να μπορούν να αφοσιωθούν στην τέχνη τους. Στο Ίδρυμα κληροδότησε όλο το καλλιτεχνικό του έργο, καθώς και εκείνο της συζύγου του ζωγράφου Ελένης Πασχαλίδου Ζογγολοπούλου. Φυσικά, είναι ανοιχτό στο κοινό για επισκέψεις ενώ κάνει διάφορες καλλιτεχνικές δράσεις.
Πηγή φωτογραφιών: Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου
anatakti
(Πηγή φωτογραφίας: Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου)
Το άνοιγμα της πλατείας Ομονοίας, το βράδυ της Πέμπτης, ήταν μια ευχάριστη νότα στη ζωή της πόλης. Αν εξαιρέσουμε τον ανεπιθύμητο συνωστισμό που προκλήθηκε εν μέσω
πανδημίας, νιώσαμε μια ικανοποίηση που αυτό το κεντρικό σημείο της Αθήνας ανήκει και πάλι στους πολίτες της και που παραμένει στη θέση του ο Πεντάκυκλος του Γιώργου Ζογγολόπουλου. Πρόκειται για το γλυπτό με τους πέντε κύκλους που εγκαταστάθηκε στην ιστορική πλατεία το 2001.
Μια σύνθεση από ανοξείδωτο ατσάλι και ύψος 15 μέτρα που η αρχική ιδέα την ήθελε να βρίσκεται σε διαρκή κίνηση με τη βοήθεια του νερού. “Το νερό είναι το αίμα του γλυπτού” έλεγε ο καλλιτέχνης που έφυγε από τη ζωή τον Μάιο του 2004. Από την ημέρα που παρουσιάστηκε επίσημα, στην Biennale της Βενετίας το 2001, ήταν ελάχιστες οι φορές που λειτούργησε υδροκίνητα. Τα τελευταία 24ωρα όμως οι Αθηναίοι που περνούν από το σημείο βλέπουν το έργο όπως το οραματίστηκε ο δημιουργός του.
Στόχος του είναι να μας κάνει να αναλογιστούμε και να επαναπροσδιορίσουμε τον ρόλο του ενεργού πολίτη και τη σχέση με τον όρο “δημόσιος” στον πολιτισμό και την καθημερινότητά μας.
Οι σκέψεις για τη μετακίνησή του
Λίγο καιρό νωρίτερα είχε εξεταστεί το ενδεχόμενο της μετακίνησής του σε άλλο σημείο της πρωτεύουσας. Δεν θα ήταν κάτι πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα μιας και ένα ακόμα εμβληματικό γλυπτό της Αθήνας βρίσκεται πλέον σε διαφορετικό σημείο από αυτό που είχε τοποθετηθεί.
Αναφέρομαι στον Δρομέα που συναντάμε στην πλατεία Μεγάλης του Γένους Σχολής, μπροστά στο ξενοδοχείο Hilton. Είχε αρχικά σχεδιαστεί, από τον Κώστα Βαρώτσο, για την πλατεία στην Ομόνοια. Τοποθετήθηκε εκεί, το 1988, μέχρι που αποφασίστηκε ο ακίνητος δρομέας να κάνει την πρώτη και τελευταία διαδρομή του μέχρι το σημείο όπου βρίσκεται σήμερα.
Ο Πεντάκυκλος δεν χρειάστηκε να μεταφερθεί. Τον Μάϊο του 2020, επί δημαρχίας Κώστα Μπακογιάννη -με την συνεργασία του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου και την αποκλειστική χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση- το έργο συντηρήθηκε και αποκαταστάθηκε η υδροκινητική λειτουργία του, με τη νέα δεξαμενή νερού και μια περιμετρική μαρμάρινη ζώνη προστασίας των πεζών γύρω από αυτή.
Ο διεθνώς αναγνωρισμένος γλύπτης έχει συνδέσει το όνομά του με την πλατεία της Ομόνοιας από το από το 1931, όταν για πρώτη φορά συμμετείχε στην ανάπλασή της ως ένας από τους γλύπτες του νεοσύστατου τότε Συλλόγου Ελλήνων Γλυπτών που επιμελήθηκαν τη δημιουργία των δώδεκα γλυπτών που αναπαριστούσαν τις Εννέα Μούσες και τις Τρεις Χάριτες. Τώρα, είναι μια καλή ευκαιρία να μάθουμε ποιος ήταν αυτός ο καλλιτέχνης που φιλοτεχνούσε γλυπτά μέχρι τα 100 του.
Ένας “αιώνιος έφηβος”
Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες της νεοελληνικής τέχνης. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1903. Μεγάλωσε σε οικογένεια νομικών που τον αποθάρρυναν να ασχοληθεί με την Τέχνη αλλά ο ίδιος εμφάνισε ιδιαίτερη κλίση προς τη ζωγραφική και το σχέδιο από πολύ μικρή ηλικία.
Το 1924 μπήκε στην Καλών Τεχνών από όπου απεβλήθη δύο φορές και αποφοίτησε το 1930. Από το 1930 εργάστηκε στο Αρχιτεκτονικό Τμήμα του Υπουργείου Παιδείας μελετώντας σχολικά συγκροτήματα, ναούς και μουσεία, ενώ το 1938 παραιτήθηκε από τη θέση του για να αφοσιωθεί στη γλυπτική. Το 1936 παντρεύτηκε με τη ζωγράφο Ελένη Πασχαλίδου.
Εκείνη ήταν βαθιά μυημένη στις τέχνες και τα γράμματα από την οικογένειά της και ήταν ανήσυχο πνεύμα όπως ο σύζυγός της. Συμπορεύτηκε μαζί του σε σπουδές, εκπαιδευτικά ταξίδια, συνέδρια και εκθέσεις. Ήταν το στήριγμά του αλλά και ο αυστηρός κριτής στην εξέλιξη της πορείας του έργου του.
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος και η Ελένη Πασχαλίδου στην Ακρόπολη το 1936.
Το 1949 με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης ο Γιώργος Ζογγολόπουλος συνέχισε τις σπουδές του στη γλυπτική στο Παρίσι στο εργαστήριο του Marcel Gimond και το 1952 με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών μετέβη στην Ιταλία όπου ειδικεύτηκε στις τεχνικές της χαλκοχυτικής.
Το 1953 έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Πολιτισμού και από το 1960-1988 υπήρξε μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της.
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος μπροστά από το γλυπτό του “Δελφοί” το 1964.
Από τη δεκαετία του ’70 έως τα τέλη της δεκαετίας του ’90 διατηρούσε με τη σύζυγό του Ελένη εργαστήριο στο Παρίσι, συμμετέχοντας ενεργά στα εικαστικά δρώμενα της γαλλικής πρωτεύουσας.
Η Ελένη Ζογγολοπούλου στο εργαστήριό της στο Παρίσι, το 1981.
Ο “αιώνιος έφηβος”, όπως τον αποκαλούσαν, ερεύνησε το μέτρο και την αρμονία στην τέχνη του με ευρεία θεματογραφία και τάση για συνεχή ανανέωση. Το έργο του εκτείνεται σε μια περίοδο περίπου οκτώ δεκαετιών. Ήταν ενεργός μέχρι τα βαθιά του γεράματα.
Πήγε 11 φορές σε Biennale
Ως καλλιτέχνης έλαβε πολλές επίσημες διακρίσεις και έργα του βρίσκονται σε σημαντικούς δημόσιους χώρους της Ελλάδας, της Ευρώπης και της Αμερικής, καθώς επίσης και σε πολλές ελληνικές και ξένες συλλογές και μουσεία.
Οι περίφημες Ομπρέλες της Θεσσαλονίκης αλλά κι αυτές στην πλατεία του Ψυχικού είναι κάποια από αυτά που μπορεί να αναγνωρίσει εύκολα το κοινό. Οι ταξιδιώτες ίσως έχουν συναντήσει τις Ομπρέλες του Ζογγολόπουλου σε παραλία της Αλεξάνδρειας, στην Αίγυπτο.
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος στην είσοδο του Ελληνικού Περιπτέρου στη Biennale.
Εκπροσώπησε την Ελλάδα 11 φορές σε θεσμούς Biennale ξεκινώντας από το 1940 έως και το 2001. Συμμετείχε σε Πανελλήνιες Εκθέσεις και έλαβε μέρος σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου
Ζούσε και εργαζότανε σε ένα γκαράζ και έβγαλε τα έργα του, από τους κλειστούς χώρους και τα μουσεία και τα ενέταξε στην ύπαιθρο, πλάι στο κοινό της πόλης. Το οικόπεδο του σπιτιού το αγόρασε τον Σεπτέμβριο του 1936, λίγο πριν ξεσπάσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Ο Γιώργος και η Ελένη Ζογγολοπούλου το 1938.
Η κατοικία και το εργαστήριό του φιλοξενούν σήμερα το Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου -το οποίο ιδρύθηκε τη χρονιά που απεβίωσε- ενώ σε μικρή απόσταση βρίσκεται η Υπαίθρια Δημοτική Γλυπτοθήκη Ψυχικού. Ένα πρότυπο πολιτιστικό αστικό πάρκο που φιλοξενεί έργα του αλλά και της συζύγου του Ελένης.
Σημείο αναφοράς είναι και η Πλατεία Γιώργου Ζογγολόπουλου στην οδό Δημοκρατίας δίπλα στον Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου στο Παλαιό Ψυχικό.
Η Ελένη Ζογγολοπούλου στην κατοικία της στο Ψυχικό.
Παιδιά δεν απέκτησαν συνειδητά γιατί δεν ήθελαν να τα ταλαιπωρήσουν με τη φτώχεια και τον μποέμικο τρόπο ζωής τους αλλά και για να μπορούν να αφοσιωθούν στην τέχνη τους. Στο Ίδρυμα κληροδότησε όλο το καλλιτεχνικό του έργο, καθώς και εκείνο της συζύγου του ζωγράφου Ελένης Πασχαλίδου Ζογγολοπούλου. Φυσικά, είναι ανοιχτό στο κοινό για επισκέψεις ενώ κάνει διάφορες καλλιτεχνικές δράσεις.
Πηγή φωτογραφιών: Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου
anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Δείτε τα νούμερα τηλεθέασης(18/54) στη μεσημεριανή ζώνη!
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
