medlabnews.gr iatrikanea
Η καταστροφολογία, η παραπληροφόρηση και ο πανικός, αποτελούν στοιχεία τα οποία δεσπόζουν τους τελευταίους 10 μήνες, όταν και ο κοροναϊός μπήκε για τα καλά στη ζωή μας..
Οι φωνές ψυχραιμίας και νηφαλιότητας είναι πλέον ελάχιστες και χαρακτηρισμοί όπως «τρόμος, σοκ, θερίζει, σαρώνει, έκρηξη», αποτελούν πλέον καθημερινότητα.
Ευτυχώς ωστόσο, φαίνεται πως υπάρχουν και εξαιρέσεις. Υπάρχουν και οι αντίθετες φωνές του επιστημονικού χώρου, οι οποίες δεν επιλέγουν τον δρόμο της τρομοκρατίας, αλλά δίνουν μια πιο αισιόδοξη νότα στις δύσκολες ημέρες που διανύουμε. Πάντοτε μιλώντας με επιστημονικά τεκμήρια.
Το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, φιλοξένησε τρεις διεθνώς αναγνωρισμένους επιστήμονες, οι οποίοι επί μια ώρα ανέλυσαν τα ευρήματα τους σχετικά με τον COVID-19.
Πρόκειται για τον Δόκτωρ Ελπιδοφόρο Σωτηριάδη, Αναπληρωτή Καθηγητή Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, τον Δόκτωρ Λάμπρο Λαζούρα, Αναπληρωτή Καθηγητή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Sheffield Hallam, καθώς και τον Δόκτωρ Γιάννη Ιωαννίδη, Καθηγητή Ιατρικής, Επιδημιολογίας και Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Stanford.
Τρομολαγνεία και πανικόςΣαφώς και τα όσα αναφέραμε παραπάνω δεν πέρασαν απαρατήρητα από τους τρεις επιστήμονες, οι οποίοι τόνισαν πως η ψυχραιμία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για την καταπολέμηση της υπάρχουσας κατάστασης.
«Αυτή τη στιγμή ο κόσμος ζει στην ανασφάλεια. Η Βρετανική κυβέρνηση χρησιμοποιούσε για καιρό τη φράση ‘’Stay Alert” (σ.σ. «Να είσαι συνέχεια σε επαγρύπνηση»), σαν να παραμονεύει κάποιος εχθρός να σε σκοτώσει. Αυτό το παιχνίδι των λέξεων είναι πάρα πολύ επικίνδυνο. Μπορεί να καταφέρουμε να μειώσουμε τις μολύνσεις, αλλά θα αυξήσουμε τα ψυχικά νοσήματα έτσι όπως πάμε», αναφέρει ο Δρ. Λαζούρας.
Από την πλευρά του, ο Δρ. Σωτηριάδης χρησιμοποίησε το παράδειγμα της Κύπρου τις τελευταίες ημέρες, απαντώντας στην ερώτηση για το αν ο κορονοϊός… «σαρώνει», όπως αναφέρει η πλειοψηφία των ΜΜΕ: «Ας δούμε για παράδειγμα την Κύπρο, στην οποία γνωρίζουμε καλά τα δεδομένα. Το τελευταίο διάστημα έχουμε αρχίσει να βλέπουμε θετικά δείγματα στον πληθυσμό. Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν καταγραφεί τριψήφια περιστατικά κορονοϊού. Από όλα αυτά τα κρούσματα έχουν καταλήξει στο νοσοκομείο 10-12 άτομα. Αν επικεντρωθούμε στην εικόνα των νοσηλευομένων, αυτών δηλαδή που χρειάζονται νοσηλεία, θα δούμε ότι ασφαλώς δεν σαρώνει ο ίος. Ο ιός αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε μια πολύ χαμηλή επίπτωση στον πληθυσμό. Θα πρέπει ασφαλώς να παρθούν μέτρα, αλλά να έχουμε και μια αίσθηση του μέτρου, καθώς και του πανικού που μπορεί να προκαλείται στον πληθυσμό με το ανακοινώνουμε τριψήφιους αριθμούς θετικών δειγμάτων».
«Το τελικό αποτύπωμα της επιδημίας θα καθοριστεί από το αν θα την αντιμετωπίσουμε με ψυχραιμία και χωρίς πανικό. Χωρίς κορόνες του τύπου «ο κοροναϊός σαρώνει, δέος, τρόμος και εφιάλτης, αυξάνονται τα κρούσματα». Όλα αυτά είναι παραπληροφόσηση. Θα πρέπει ψύχραιμα να προστατεύσουμε τους λίγους ανθρώπους που πρέπει να προστατευτούν», τόνισε από τη μεριά του ο Δρ. Ιωαννίδης.
Τα μέτρα της… παραφροσύνηςΣχετικά με τα μέτρα που έχουν παρθεί μέχρι στιγμής από τις κυβερνήσεις των κρατών ανά τον κόσμο, οι τρεις αναλυτές συμφώνησαν πως δεν κινούνται στη σωστή κατεύθυνση, τόσο όσον αφορά στην καταπολέμηση του ιού, όσο και σε ότι έχει να κάνει με τις παράπλευρες επιπτώσεις που μπορεί να αποφέρουν στους πληθυσμούς.
«Σημασία έχει να προστατευτούν όλοι, ώστε να έχουμε τις λιγότερες δυνατές απώλειες, ειδικά από τα άτομα υψηλού κινδύνου. Μπορούμε να το πετύχουμε αυτό και μπορούμε να το πετύχουμε διατηρώντας την κοινωνία και τον υπόλοιπο πληθυσμό λειτουργικό και σε μία κατάσταση στην οποία δεν θα οδηγηθούμε στην παραφροσύνη. Φοβάμαι ότι έχουμε ξεπεράσει το όριο της παραφροσύνης. Βλέπω ότι υπάρχουν πολλές χώρες και πολλοί ηγέτες που βρίσκονται σε κρίση πανικού. Παίρνουν μέτρα τα οποία είναι εντελώς αδικαιολόγητα, τα οποία δεν κάνουν τίποτα για να περιορίσουν το φορτίο της νοσηρότητας και το φορτίο των θανάτων. Όλα τα μέτρα lockdown ή παραλλαγές των οποίων έχουν προκύψει δεν έχουν κάποια ωφέλεια, που να έχουμε αποδείξει ότι προσφέρουν. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις, πολλά από αυτά τα μέτρα, αδυνατούν πλήρως να προφυλάξουν αυτούς που πρέπει να προφυλάξουμε. Αν για παράδειγμα κλείσουμε όλους τους νέους μέσα στα σπίτια, σημαίνει ότι τους οδηγούμε να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο μαζί με κάποιους ευάλωτους συνανθρώπους μας.
Το να καταστρέψουμε την κοινωνία, την ψυχική μας υγεία και την σωματική μας υγεία δεν πετυχαίνει τίποτα εναντίον της πανδημίας. Αντιθέτως, κάνει τα πράγματα χειρότερα. Η δική μου σύσταση και σύσταση χιλιάδων επιστημόνων, είναι ότι οι ηγέτες θα πρέπει να δείξουν ψυχραιμία. Είναι ένας ιός του αναπνευστικού, είναι επικίνδυνος σε συγκεκριμένα άτομα. Πρέπει αυτούς τους ανθρώπους να τους προστατεύσουμε, αλλά να μην περάσουμε το όριο της παραφροσύνης, που ίσως το έχουμε ξεπεράσει ήδη», επεσήμανε ο Δρ. Ιωαννίδης.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Δρ. Σωτηριάδης τόνισε πως θα πρέπει τα μέτρα να λαμβάνονται με γνώμονα τη συνολική υγεία του πληθυσμού: «Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί κατά τους επόμενους μήνες και να λάβουμε όλα τα μέτρα σε μια σφαιρική προσέγγιση του προβλήματος. Υπάρχουν πολύ περισσότερα μέτρα που μπορούμε να λάβουμε από τη μάσκα, τα χέρια κλπ., ώστε να μπορούμε να βοηθήσουμε την κοινωνία να αντιμετωπίσει συνολικά το πρόβλημα. Ένα σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας είναι και η υγεία του πληθυσμού. Να ενισχύσουμε την υγεία του πληθυσμού, έτσι ώστε να μπορέσει και ο υγίης πληθυσμός να αντιμετωπίσει την κατάσταση χωρίς επιπλοκές ή άλλες παρενέργειες».
Η πραγματική θνησιμότητα του κοροναϊού‘Οσον αφορά τη θνησιμότητα του κοροναϊού, ο Δρ. Ιωαννίδης παρέθεσε τους αριθμούς που προέκυψαν από τις έρευνες της ομάδας του, ενώ έκλεισε τονίζοντας πως τα πραγματικά κρούσματα ανά τον κόσμο, δεν αποκλείεται να έχουν ξεπεράσει το ένα δισεκατομμύριο!
«Αν κοιτάξει κανείς τη θνητότητα του ιού, που αντιστοιχεί στην πιθανότητα να πεθάνει κάποιος σε περίπτωση που μολυνθεί, έχουμε οδηγηθεί με την πάροδο του χρόνου σε πολύ χαμηλότερους εκτιμητές απ’ ότι αρχικά νομίζαμε. Σήμερα γνωρίζουμε ότι στις περισσότερες χώρες, η πολύ μεγάλη πλειοψηφία των ατόμων που μολύνονται δεν έχουν διαγνωσθεί, δεν έχουν συμπτώματα και δεν πάνε καν να ελεγχθούν. Αν λοιπόν συνυπολογίσουμε τον αριθμό των αδιάγνωστων κρουσμάτων, μιλάμε για ένα ποσοστό θνητότητας της τάξεως του να πεθαίνει περίπου ένας στους 3.000 ασθενείς για άτομα κάτω των 70 ετών και ένας στους 600 ασθενείς για τον γενικό πληθυσμό
Ήδη σε παγκόσμιο επίπεδο περίπου 10% των ανθρώπων έχουν μολυνθεί. Νομίζω 800 εκατ. άνθρωποι, είναι ένας πιθανός υπολογισμός. Τα 42 εκατ. κρούσματα που έχουν καταγραφεί είναι αυτά τα οποία έχουμε μετρήσει. Τα πραγματικά κρούσματα είναι τουλάχιστον 15-20 φορές παραπάνω. Άρα μιλάμε για 800 εκατ. κρούσματα ή και περισσότερα. Μπορεί να έχουμε φτάσει ακόμα και στο 1 δις».
Είναι δικαιολογημένος ο τρόμος των «παππούδων και των γιαγιάδων»;Όσον αφορά στον κίνδυνο που διατρέχει η τρίτη ηλικία από τον κορονοϊό, ναι μεν τονίσθηκε το προφανές, ότι δηλαδή αυτή είναι η πιο ευάλωτη κατηγορία, ωστόσο τονίσθηκε πως δεν έρχεται… το τέλος του κόσμου όταν ένας ηλικιωμένος προσβληθεί από κοροναϊό.
«Θα πρέπει να γνωρίζουμε πως ακόμα και στην τρίτη ηλικία, οι περισσότεροι παππούδες και γιαγιάδες που δεν έχουν υποκείμενα νοσήματα, έχουν πολύ μικρό κίνδυνο από τον ιό. Είναι υπερβολή να λέμε ότι όποιος ηλικιωμένος κολλήσει τον ιό θα έχει άσχημα ξεμπερδέματα. Η επικινδυνότητα του ιού είναι αρκετά αυξημένη σε χώρους όπως οι οίκοι ευγηρίας ή τα γηροκομεία που φιλοξενούν συνήθως άτομα με υποκείμενα νοσήματα, στους οποίους η θνησιμότητα μπορεί να φτάνει σε ένα ποσοστό 20%. Αυτό σημαίνει πως ένας στους πέντε μπορεί να πεθάνει από τον ιό, ωστόσο οι άλλοι τέσσερις θα τα καταφέρουν. Δηλαδή, το 80% των ηλικιωμένων, ακόμα και μέσα στους οίκους ευγηρίας θα τα καταφέρουν. Από’ κει και πέρα, οι παππούδες και οι γιαγιάδες που δεν έχουν υποκείμενα νοσήματα και μένουν σε ένα οικογενειακό περιβάλλον διατρέχουν πολύ μικρότερο κίνδυνο. Θα πρέπει πάντοτε να τοποθετούμε τον κίνδυνο μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, έτσι ώστε να μην πανικοβάλλομαι τον κόσμο», τόνισε ο Δρ. Σωτηριάδης.
«Φυσικά ο κίνδυνος είναι υψηλότερος σε ηλικιωμένα άτομα. Ωστόσο, ένας ηλικιωμένος γύρω στα 75-80, ο οποίος είναι λειτουργικός ή μπορεί να έχει κάποια υπέρταση που ελέγχεται ή έναν ελεγχόμενο ζαχαρώδη διαβήτη, σε περίπτωση που μολυνθεί έχει μια πιθανότητα να πεθάνει περίπου 2%. Αν μιλάμε για έναν ασθενή, ο οποίος είναι κατάκοιτος, με πολλαπλά προβλήματα στο γηροκομείο, τότε αν μολυνθεί έχει περίπου 25% πιθανότητα να πεθάνει. Όμως, καταλαβαίνετε πως αυτός ο ασθενής, ακόμα και χωρίς τον κορονοϊό, έχει ένα προσδόκιμο ζωής μόνο λίγων μηνών», συμπλήρωσε ο Δρ. Ιωαννίδης σχετικά με τους ηλικιωμένους.
Ψυχική υγεία… αγνοείται!Σχετικά με την ψυχική υγεία των ανθρώπων στην εποχή του κοροναϊού, ο Δρ. Λαζούρας σημείωσε πως τα πράγματα οδεύουν από το κακό στο χειρότερο και πως μόνο στη Μ. Βρετανία θα χρειαστούν άμεση ψυχολογική υποστήριξη περίπου 10 εκατ. άνθρωποι.
«Ο αντίκτυπος της κατάστασης στην ψυχική μας υγεία είναι ήδη ορατός. Έχουμε αρκετές μελέτες που δείχνουν αύξηση στα συμπτώματα ψυχικών ασθενειών, κυρίως κατάθλιψη και άγχος. Υπάρχει αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, που ήταν ένα από τα φαινόμενα που παρατηρήθηκαν στη διάρκεια του lockdown σε διάφορες χώρες και φυσικά, αύξηση των ανθυγιεινών συνηθειών, όπως κάπνισμα, αλκοόλ και άλλες ουσίες. Παρόμοιες μελέτες έχουν γίνει και στην Ελλάδα κι έδειξαν αύξηση στη χρήση ναρκωτικών ουσιών κατά την περίοδο του lockdown. Υπάρχουν διάφορες αποχρώσεις στον αντίκτυπο της πανδημίας στη ψυχική υγεία, με τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα να πλήττονται πολύ περισσότερο.
Πριν από μια εβδομάδα, το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας της Μ. Βρετανίας υπολόγισε πως υπάρχουν αυτή τη στιγμή πάνω από 10 εκατ. Βρετανοί πολίτες, οι οποίοι θα χρειαστούν άμεσα ψυχολογική υποστήριξη. Το θλιβερό είναι πως περίπου 1.5 εκατ. είναι ανήλικοι, δηλαδή παιδιά και έφηβοι».
Αντιεπιστημονικά και εξοργιστικά τα πρόστιμαΌσον αφορά στην επιβολή χρηματικών προστίμων για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των μέτρων, οι τρεις καθηγητές εξέφρασαν την έντονη διαφωνία τους.
«Έχω επαναλάβει αρκετές φορές, ότι η συγκεκριμένη προσέγγιση δεν έχει καμία σχέση με τις βασικές αρχές και αξίες της δημόσιας υγείας», τόνισε ο Δρ. Σωτηριάδης, για να πάρει τη σκυτάλη ο Δρ. Λαζούρας, αναφέροντας: «Πρέπει να φύγουμε από την υποταγή και την υπακοή και να πάμε προς την αποδοχή. Και αυτό δεν γίνεται με πρόστιμα. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα για το πως ο κόσμος μπορεί να υιοθετήσει κάποια μέτρα για την προστασία του, χωρίς να είναι ανάγκη να επιβάλλουμε πρόστιμα, κάτι που δείχνει πως η πολιτεία δεν εμπιστεύεται τους πολίτες. Και οι πολίτες αυτό το αντιλαμβάνονται…».
Από την πλευρά του, ο Δρ. Ιωαννίδης ήταν για ακόμα μια φορά ξεκάθαρος: «Τα συγκεκριμένα μέτρα και πρόστιμα δεν έχουν καμία απολύτως επιστημονική τεκμηρίωση. Θα έλεγα ότι κάνουν τα πράγματα χειρότερα για την ψυχολογία του πληθυσμού, ακόμα όμως και για τη συμμόρφωση. Δεν μπορείς να κάνεις έναν πληθυσμό να συμμορφωθεί με πρόστιμα. Αντιθέτως, δημιουργείς μεγαλύτερη οργή, μεγαλύτερο άγχος, μεγαλύτερη αντίσταση, μεγαλύτερη ρηγμάτωση μέσα στην κοινωνία απέναντι σε μέτρα, τα οποία στην ουσία είναι εντελώς αντιεπιστημονικά και δεν έχουν καμία απολύτως τεκμηρίωση. Άρα, αυτοί οι άνθρωποι έχουν απόλυτο δίκιο να διαμαρτύρονται.
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ακολουθήσουμε την πορεία αυτών των σκληρών, αυστηρών, αντιεπιστημονικών, αστυνομικών μέτρων, τα οποία διαφθείρουν τη σύσταση και την σταθερότητα της κοινωνίας. Δυσκολεύομαι να δεχτώ ότι υπάρχουν επιστήμονες που προτείνουν τα πρόστιμα ως μια λύση, ώστε να δαμάσεις έναν αναπνευστικό ιό. Μου φαίνεται εξοργιστικό. Επειδή γνωρίζω πολλούς από αυτούς τους επιστήμονες, δεν μπορώ να φανταστώ πως αυτή είναι η σύσταση που κάνουν. Προφανώς, οι ηγεσίες αντιδρούν με τον τρόπο που γνωρίζουν να αντιδρούν».
Πως και πότε θα τελειώσει η πανδημία;Σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να βάλουμε «Stop» στην πανδημία, ο Δρ. Ιωαννίδης τόνισε πως αυτό μπορεί να γίνει μόνο με ψύχραιμες κινήσεις:
«Αν προστατεύσουμε τους λίγους που πρέπει να προστατευτούν, τότε το αποτύπωμα της πανδημίας σε έναν κύκλο πέντε ετών, πιθανότατα θα είναι ακόμα μικρότερο και από το αποτύπωμα της συνηθισμένης γρίπης σε διάστημα πέντε ετών. Αν προστατεύσουμε τους ευπαθείς πληθυσμούς, που είναι ένα μικρό ποσοστό μέσα στην κοινότητα, τότε θα αποφύγουμε το μεγαλύτερο ποσοστό των θανάτων και οι θάνατοι από κοροναϊό θα είναι λιγότεροι από αυτούς που βλέπουμε από άλλους αναπνευστικούς ιούς, όπως η γρίπη, η οποία φαίνεται πως υποχωρεί όταν ο κοροναϊός «ανθίζει».
Αν από την άλλη, ακολουθήσουμε την πολιτική «ο κοροναϊός σαρώνει, πανικός, μέτρα, αστυνομεύσεις, όλοι έγκλειστοι», τότε είναι πολύ πιθανό να φτάσουμε σε πολύ υψηλό αριθμό θανάτων, καθώς η οριζόντια προσπάθεια δεν προστατεύει αυτούς που πρέπει να προστατευτούν, ενώ κασταστρέφει την ψυχική και σωματική υγεία όλων και οδηγεί σε εκατομμύρια θανάτους από πολλές άλλες αιτίες. Από ανθρώπους με εμφράγματα που δεν έρχονται στο νοσοκομείο. Είδαμε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να πεθαίνουν επειδή φοβήθηκαν να πάνε στο νοσοκομείο λόγω του κοροναϊού. Είδαμε ανθρώπους να πεθαίνουν από καρκίνους επειδή δεν γίνονται σωστές θεραπείες, πάλι επειδή όλοι ασχολούνται με τον κοροναϊό. Βλέπουμε αύξηση στην κατανάλωση αλκοόλ, στο κάπνισμα, στη βία, στις αυτοκτονίες.
Πρέπει να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας, ώστε να μην μετρήσουμε πολύ περισσότερους θανάτους από αυτούς που ο κοροναϊός θα προκαλέσει έτσι κι αλλιώς, ό,τι και να κάνουμε».
Τέλος, αναφέρθηκε και στον αριθμό των ανθρώπων που πρέπει να νοσήσει, ώστε να κάνει τον κύκλο του ο ιός:
«Οι αρχικές προβλέψεις τόνιζαν πως θα πρέπει να νοσήσει ένα ποσοστό άνω του 60% του παγκόσμιου πληθυσμού για να σταματήσει το επιδημικό κύμα. Ωστόσο, αυτές οι προβλέψεις στηρίχτηκαν σε μοντέλο του 1927, το οποίο είναι σε μεγάλο βαθμό ξεπερασμένο. Το μοντέλο αυτό βασίζεται στην παραδοχή πως όλοι-λίγο ή πολύ-έχουν την πιθανότητα να έρθουν σε επαφή με τους άλλους. Αυτό δεν είναι πραγματικό, γιατί δεν έχω την ίδια πιθανότητα να έρθω σε επαφή με ένα μέλος της οικογένειας μου με το να έρθω σε επαφή με ένα άτομο στην Φινλανδία για παράδειγμα.
Επειδή υπάρχει ετερογένεια στη μίξη των πληθυσμών, βλέπουμε πως ορισμένα καλύτερα μαθηματικά μοντέλα προβλέπουν ότι αρκεί ένα μικρότερο ποσοστό, που μπορεί να είναι 40, 30 ή ακόμα και 10% ώστε να σταματήσει το επιδημικό κύμα σε μια περιοχή. Σε κάποιες φτωχογειτονιές στο Μουμπάι ή στη Λατινική περιοχή, στις οποίες ενδεχομένως να υπάρχει πλήρης μίξη μεταξύ των πληθυσμών, τότε πράγματι το ποσοστό μπορεί να φτάσει στο 60%. Στις περισσότερες άλλες περιπτώσεις, νομίζω πως είναι πιθανό το επιδημικό κύμα να σταματήσει πολύ πιο νωρίς».
