2014-03-15 09:00:16
Φιόντορ Λουκιάνοφ, πολιτικός επιστήμων
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, δεν υπήρχε η ανάγκη για συμβιβασμούς και συμφωνίες στη διεθνή σκηνή, καθώς οι ΗΠΑ καθόριζαν μόνες τους την έννοια ««αποκατάσταση του δικαίου». Ωστόσο, αυτό το μοντέλο εξασθένησε και η διεθνής κοινότητα έχει ανάγκη από ένα παγκόσμιο «κονσέρτο των εθνών».
Γελοιογραφία του Αλεξέι Γιορς
Με αφορμή την κρίση στην Ουκρανία, οι συζητήσεις για τις αρχές που διέπουν την παγκόσμια τάξη εισήλθαν σε μια νέα φάση. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι, κατηγόρησε τη Ρωσία ότι ενεργεί «στο πνεύμα του 19ου αιώνα», ενώ σήμερα τα διεθνή θέματα επιλύονται διαφορετικά. Ας το εξετάσουμε λοιπόν. Ποιο ήταν αυτό το «πνεύμα του 19ου αιώνα»;
Από απόψεως διεθνούς δικαίου, ο 19ος αιώνας ξεκίνησε από το Συνέδριο της Βιέννης που διεξήχθη το 1814-1815. Αυτός ο μαραθώνιος διαπραγματεύσεων, με τη συμμετοχή των ηγεμόνων του Αλέξανδρου Α΄, του Φραγκίσκου Α΄ της Αυστρίας και των κορυφαίων διπλωματών και κρατικών προσωπικοτήτων εκείνου του καιρού, Μέτερνιχ, Ταλλεϋράνδου, δούκα Ουένλιγκτον κ.α., χάραξε μια διαχωριστική γραμμή από την εποχή των Ναπολεόντειων πολέμων
. Η Γηραιά ήπειρος βρισκόταν σε αναταραχή από το τέλος του 18ου αιώνα, όταν η Γαλλική επανάσταση έφερε αναστάτωση στην ευρωπαϊκή πολιτική. Η επαναστατική φλόγα που τρόμαξε τα συντηρητικά καθεστώτα, μετατράπηκε σε γεωπολιτική εξάπλωση του Παρισιού, η οποία οδήγησε στην ένωση των μεγάλων δυνάμεων κατά του Ναπολέοντα.
Οι καταστροφές του 20ου αιώνα
100 χρόνια από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο
Ο πολιτικός 19ος αιώνας συνεχίστηκε σχεδόν εκατό χρόνια. Το σύστημα της Βιέννης που γεννήθηκε από το Συνέδριο, κατέρρευσε τον Αύγουστο του 1914, όταν οι αντιφάσεις ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς γίγαντες, οι αποικιακές ορέξεις τους και η έξαρση του σοβινισμού, οδήγησαν στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Εδώ, ουσιαστικά, τελείωσε και η «παλαιά ντόμπρα Ευρώπη» και μαζί της η χρυσή εποχή της κλασσικής διπλωματίας.
Ο 20ος αιώνας σημαδεύτηκε από καταστροφές, δηλαδή τους δυο παγκοσμίους πολέμους, την κατάρρευση αυτοκρατοριών, την άνοδο και την πτώση ολοκληρωτικών ιδεολογιών, τις επανειλημμένες περιπτώσεις μαζικής εξολόθρευσης ανθρώπων με κριτήριο τα εθνικά γνωρίσματα. Ο Ψυχρός πόλεμος, παρ’ όλο που ήταν μια στρατιωτική και ιδεολογική αντιπαράθεση, έμοιαζε συγκριτικά σαν μια ήσυχη περίοδος. Το πυραυλικό και πυρηνικό μπρα ντε φερ μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ, η απειλή του πλήρους αφανισμού και των δύο, εξασφάλισαν μια πρωτοφανή σταθερότητα, ενώ οι δοκιμές ισχύος στην περιφέρεια της παγκόσμιας πολιτικής παρέμεναν γενικά υπό τον έλεγχο των «μεγάλων αφεντικών». Όμως, η αντιπαράθεση αυτή δεν κατέστη πλήρως ελεγχόμενη.
Ισορροπία μέσω της διπλωματίας
Ρωσία και ΗΠΑ «θυμήθηκαν» τον ψυχρό πόλεμο
Αφγανιστάν: Το ΝΑΤΟ παίρνει μαθήματα από την ΕΣΣΔ
Μυστικά αρχεία: Ο «Ψυχρός Πόλεμος» ξεκίνησε στα Βαλκάνια
Δεδομένων όλων αυτών, το «πνεύμα του 19ου αιώνα» μοιάζει σχεδόν με χαμένο Ελντοράντο. Στο διάστημα μεταξύ 1815 και 1910 η Ευρώπη απαλλάχθηκε από μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ των ισχυρότερων κρατών. Αυτό δεν σήμαινε ούτε το τέλος της οξείας αντιπαράθεσης, ούτε την απουσία στρατιωτικών συγκρούσεων (αρκεί να θυμηθεί κανείς τον Κριμαϊκό, τον Γαλλοπρωσικό και τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο). Όμως η ουσία του «Κονσέρτου των εθνών», το οποίο διαμορφώθηκε μετά τη Βιέννη, βρισκόταν στο γεγονός ότι υπό οποιεσδήποτε αντιφάσεις οι μεγάλες δυνάμεις μπορούσαν να αποκαταστήσουν την ισορροπία μέσω της διπλωματίας. Μετά από κάθε κρίση «διακριβώνονταν» οι σχέσεις των βασικών εμπλεκομένων και καθορίζονταν οι όροι της ισορροπίας. Αυτό συνέβη το 1856 στο Συνέδριο του Παρισιού (μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο), το 1871 στη Διάσκεψη του Λονδίνου (μετά τον Γαλλοπρωσικό), στο Συνέδριο του Βερολίνου το 1878 (μετά τον Ρωσοτουρκικό).
Το «Κονσέρτο των εθνών» άρχισε να φθίνει για αντικειμενικούς λόγους. Η παγκόσμια πολιτική έπαψε να είναι συνώνυμο της ευρωπαϊκής. Η θυελλώδης άνοδος του καπιταλισμού, το πρώτο κύμα της παγκοσμιοποίησης, η αποικιακή εξάπλωση, διεύρυναν το πεδίο του παιχνιδιού και αύξησαν τα κέρδη που διακυβεύονταν.
Αυξάνονταν οι εντάσεις μέσα στην Ευρώπη, ανάμεσα στις ηπειρωτικές μεγάλες δυνάμεις, γεγονός που δυσχέραινε ακόμη περισσότερο τη διατήρηση της ισορροπίας. Διακόσια χρόνια μετά την έναρξη του Συνεδρίου της Βιέννης και εκατό χρόνια μετά το ξεκίνημα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, αποδεικνύεται ότι σήμερα λείπει ακριβώς εκείνο το οποίο χαρακτήριζε τον 19ο αιώνα.
Ο νόμος του ισχυρού
Μετά τα κατακλυσμιαία γεγονότα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα και την... ψυχροπολεμική σταθερότητα που επικράτησε στο δεύτερο μισό του, έφτασε η ώρα της ελευθερίας, με τη λέξη αυτή να προσλαμβάνει πολλές έννοιες. Της ελευθερίας, ως ιδεολογικής έννοιας, που κατέχει κεντρική θέση στην αμερικανική κοσμοαντίληψη. Και της ελευθερίας από τους διεθνείς κανόνες και τους περιορισμούς του παρελθόντος. Αρχικά φάνηκε ότι αυτός ο δεύτερος τύπος ελευθερίας εξαπλώθηκε μόνο στον νικητή της αντιπαράθεσης, δηλαδή στις ΗΠΑ και τη δύση. Σταδιακά όμως, διαπιστώθηκε ότι η ελευθερία αυτή είναι πανταχού παρούσα. Με τη σταδιακή διάβρωση των κανόνων και στη συνέχεια της ευπρέπειας στη συμπεριφορά, στη διεθνή σκηνή άρχισαν να φέρονται σύμφωνα με την προσωπική τους αντίληψη όσοι είχαν τη δυνατότητα να πράξουν κάτι τέτοιο. Όμως, το μονοπώλιο της οικονομίας και ισχύος της δύσης στις αρχές του 21ου αιώνα δεν δείχνει πλέον σε καμιά περίπτωση τόσο καταλυτικό, όπως πριν από 15 χρόνια. Δηλαδή, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν δύνανται να αναγκάσουν τους άλλους να ακολουθήσουν τις επιταγές τους.
Ανάγκη συμβιβασμών
Κρίση στην Ουκρανία
Η ουκρανική κρίση είναι μια μεμονωμένη εκδήλωση του εννοιολογικού και νομικού χάους που βασίλεψε στη διεθνή σκηνή. Φανερώνει, ότι απαιτείται μια αληθινά υψηλά επαγγελματική διπλωματία, στο πνεύμα του 19ου αιώνα, την οποία γνωρίζουμε από τα σπουδαστικά εγχειρίδια, αλλά που σχεδόν έχουμε ξεχάσει πώς είναι στην πράξη. Διότι μετά τον Ψυχρό πόλεμο η ανάγκη για συμβιβασμούς και συμφωνία των συμφερόντων μάλλον είχε εκλείψει και η νικητήρια πλευρά καθόριζε το μέτρο της ευθύνης των μετεχόντων στις τοπικές διενέξεις, καθώς και το τι απαιτείτο για την «αποκατάσταση του δικαίου». Ωστόσο και αυτό πλέον το μοντέλο εξασθένησε. Οι δυνάμεις και οι ικανότητες δεν φτάνουν, ακόμη και στους πιο ισχυρούς παίχτες.
Με… «κλασσική παρτιτούρα»
Το μειονέκτημα του σύγχρονου κόσμου είναι η ολοκληρωτική ανισορροπία των πάντων. Δηλαδή, των δυνατοτήτων, των συμφερόντων, των αντιλήψεων του ενός για τον άλλο. Το «πνεύμα του 19ου αιώνα» είναι ωφέλιμο, προκειμένου, χωρίς την ιδεολογική έξαρση που κληρονομήθηκε από τον 20ο αιώνα, με βάση τον νηφάλιο υπολογισμό και την τήρηση της ηθικής «μεταξύ κυρίων» στις αμοιβαίες σχέσεις με τους αντιπάλους, να εξευρίσκονται οι διπλωματικές λύσεις. Ο κόσμος έχει ανάγκη από ένα παγκόσμιο κονσέρτο των εθνών και οι μαέστροι τους χρειάζονται την κλασσική παρτιτούρα, έστω και σε σύγχρονη ενορχήστρωση.
Πηγή: Ροσσίσκαγια Γκαζέτα
InfoGnomon
Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, δεν υπήρχε η ανάγκη για συμβιβασμούς και συμφωνίες στη διεθνή σκηνή, καθώς οι ΗΠΑ καθόριζαν μόνες τους την έννοια ««αποκατάσταση του δικαίου». Ωστόσο, αυτό το μοντέλο εξασθένησε και η διεθνής κοινότητα έχει ανάγκη από ένα παγκόσμιο «κονσέρτο των εθνών».
Γελοιογραφία του Αλεξέι Γιορς
Με αφορμή την κρίση στην Ουκρανία, οι συζητήσεις για τις αρχές που διέπουν την παγκόσμια τάξη εισήλθαν σε μια νέα φάση. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι, κατηγόρησε τη Ρωσία ότι ενεργεί «στο πνεύμα του 19ου αιώνα», ενώ σήμερα τα διεθνή θέματα επιλύονται διαφορετικά. Ας το εξετάσουμε λοιπόν. Ποιο ήταν αυτό το «πνεύμα του 19ου αιώνα»;
Από απόψεως διεθνούς δικαίου, ο 19ος αιώνας ξεκίνησε από το Συνέδριο της Βιέννης που διεξήχθη το 1814-1815. Αυτός ο μαραθώνιος διαπραγματεύσεων, με τη συμμετοχή των ηγεμόνων του Αλέξανδρου Α΄, του Φραγκίσκου Α΄ της Αυστρίας και των κορυφαίων διπλωματών και κρατικών προσωπικοτήτων εκείνου του καιρού, Μέτερνιχ, Ταλλεϋράνδου, δούκα Ουένλιγκτον κ.α., χάραξε μια διαχωριστική γραμμή από την εποχή των Ναπολεόντειων πολέμων
Οι καταστροφές του 20ου αιώνα
100 χρόνια από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο
Ο πολιτικός 19ος αιώνας συνεχίστηκε σχεδόν εκατό χρόνια. Το σύστημα της Βιέννης που γεννήθηκε από το Συνέδριο, κατέρρευσε τον Αύγουστο του 1914, όταν οι αντιφάσεις ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς γίγαντες, οι αποικιακές ορέξεις τους και η έξαρση του σοβινισμού, οδήγησαν στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Εδώ, ουσιαστικά, τελείωσε και η «παλαιά ντόμπρα Ευρώπη» και μαζί της η χρυσή εποχή της κλασσικής διπλωματίας.
Ο 20ος αιώνας σημαδεύτηκε από καταστροφές, δηλαδή τους δυο παγκοσμίους πολέμους, την κατάρρευση αυτοκρατοριών, την άνοδο και την πτώση ολοκληρωτικών ιδεολογιών, τις επανειλημμένες περιπτώσεις μαζικής εξολόθρευσης ανθρώπων με κριτήριο τα εθνικά γνωρίσματα. Ο Ψυχρός πόλεμος, παρ’ όλο που ήταν μια στρατιωτική και ιδεολογική αντιπαράθεση, έμοιαζε συγκριτικά σαν μια ήσυχη περίοδος. Το πυραυλικό και πυρηνικό μπρα ντε φερ μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ, η απειλή του πλήρους αφανισμού και των δύο, εξασφάλισαν μια πρωτοφανή σταθερότητα, ενώ οι δοκιμές ισχύος στην περιφέρεια της παγκόσμιας πολιτικής παρέμεναν γενικά υπό τον έλεγχο των «μεγάλων αφεντικών». Όμως, η αντιπαράθεση αυτή δεν κατέστη πλήρως ελεγχόμενη.
Ισορροπία μέσω της διπλωματίας
Ρωσία και ΗΠΑ «θυμήθηκαν» τον ψυχρό πόλεμο
Αφγανιστάν: Το ΝΑΤΟ παίρνει μαθήματα από την ΕΣΣΔ
Μυστικά αρχεία: Ο «Ψυχρός Πόλεμος» ξεκίνησε στα Βαλκάνια
Δεδομένων όλων αυτών, το «πνεύμα του 19ου αιώνα» μοιάζει σχεδόν με χαμένο Ελντοράντο. Στο διάστημα μεταξύ 1815 και 1910 η Ευρώπη απαλλάχθηκε από μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ των ισχυρότερων κρατών. Αυτό δεν σήμαινε ούτε το τέλος της οξείας αντιπαράθεσης, ούτε την απουσία στρατιωτικών συγκρούσεων (αρκεί να θυμηθεί κανείς τον Κριμαϊκό, τον Γαλλοπρωσικό και τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο). Όμως η ουσία του «Κονσέρτου των εθνών», το οποίο διαμορφώθηκε μετά τη Βιέννη, βρισκόταν στο γεγονός ότι υπό οποιεσδήποτε αντιφάσεις οι μεγάλες δυνάμεις μπορούσαν να αποκαταστήσουν την ισορροπία μέσω της διπλωματίας. Μετά από κάθε κρίση «διακριβώνονταν» οι σχέσεις των βασικών εμπλεκομένων και καθορίζονταν οι όροι της ισορροπίας. Αυτό συνέβη το 1856 στο Συνέδριο του Παρισιού (μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο), το 1871 στη Διάσκεψη του Λονδίνου (μετά τον Γαλλοπρωσικό), στο Συνέδριο του Βερολίνου το 1878 (μετά τον Ρωσοτουρκικό).
Το «Κονσέρτο των εθνών» άρχισε να φθίνει για αντικειμενικούς λόγους. Η παγκόσμια πολιτική έπαψε να είναι συνώνυμο της ευρωπαϊκής. Η θυελλώδης άνοδος του καπιταλισμού, το πρώτο κύμα της παγκοσμιοποίησης, η αποικιακή εξάπλωση, διεύρυναν το πεδίο του παιχνιδιού και αύξησαν τα κέρδη που διακυβεύονταν.
Αυξάνονταν οι εντάσεις μέσα στην Ευρώπη, ανάμεσα στις ηπειρωτικές μεγάλες δυνάμεις, γεγονός που δυσχέραινε ακόμη περισσότερο τη διατήρηση της ισορροπίας. Διακόσια χρόνια μετά την έναρξη του Συνεδρίου της Βιέννης και εκατό χρόνια μετά το ξεκίνημα του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, αποδεικνύεται ότι σήμερα λείπει ακριβώς εκείνο το οποίο χαρακτήριζε τον 19ο αιώνα.
Ο νόμος του ισχυρού
Μετά τα κατακλυσμιαία γεγονότα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα και την... ψυχροπολεμική σταθερότητα που επικράτησε στο δεύτερο μισό του, έφτασε η ώρα της ελευθερίας, με τη λέξη αυτή να προσλαμβάνει πολλές έννοιες. Της ελευθερίας, ως ιδεολογικής έννοιας, που κατέχει κεντρική θέση στην αμερικανική κοσμοαντίληψη. Και της ελευθερίας από τους διεθνείς κανόνες και τους περιορισμούς του παρελθόντος. Αρχικά φάνηκε ότι αυτός ο δεύτερος τύπος ελευθερίας εξαπλώθηκε μόνο στον νικητή της αντιπαράθεσης, δηλαδή στις ΗΠΑ και τη δύση. Σταδιακά όμως, διαπιστώθηκε ότι η ελευθερία αυτή είναι πανταχού παρούσα. Με τη σταδιακή διάβρωση των κανόνων και στη συνέχεια της ευπρέπειας στη συμπεριφορά, στη διεθνή σκηνή άρχισαν να φέρονται σύμφωνα με την προσωπική τους αντίληψη όσοι είχαν τη δυνατότητα να πράξουν κάτι τέτοιο. Όμως, το μονοπώλιο της οικονομίας και ισχύος της δύσης στις αρχές του 21ου αιώνα δεν δείχνει πλέον σε καμιά περίπτωση τόσο καταλυτικό, όπως πριν από 15 χρόνια. Δηλαδή, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν δύνανται να αναγκάσουν τους άλλους να ακολουθήσουν τις επιταγές τους.
Ανάγκη συμβιβασμών
Κρίση στην Ουκρανία
Η ουκρανική κρίση είναι μια μεμονωμένη εκδήλωση του εννοιολογικού και νομικού χάους που βασίλεψε στη διεθνή σκηνή. Φανερώνει, ότι απαιτείται μια αληθινά υψηλά επαγγελματική διπλωματία, στο πνεύμα του 19ου αιώνα, την οποία γνωρίζουμε από τα σπουδαστικά εγχειρίδια, αλλά που σχεδόν έχουμε ξεχάσει πώς είναι στην πράξη. Διότι μετά τον Ψυχρό πόλεμο η ανάγκη για συμβιβασμούς και συμφωνία των συμφερόντων μάλλον είχε εκλείψει και η νικητήρια πλευρά καθόριζε το μέτρο της ευθύνης των μετεχόντων στις τοπικές διενέξεις, καθώς και το τι απαιτείτο για την «αποκατάσταση του δικαίου». Ωστόσο και αυτό πλέον το μοντέλο εξασθένησε. Οι δυνάμεις και οι ικανότητες δεν φτάνουν, ακόμη και στους πιο ισχυρούς παίχτες.
Με… «κλασσική παρτιτούρα»
Το μειονέκτημα του σύγχρονου κόσμου είναι η ολοκληρωτική ανισορροπία των πάντων. Δηλαδή, των δυνατοτήτων, των συμφερόντων, των αντιλήψεων του ενός για τον άλλο. Το «πνεύμα του 19ου αιώνα» είναι ωφέλιμο, προκειμένου, χωρίς την ιδεολογική έξαρση που κληρονομήθηκε από τον 20ο αιώνα, με βάση τον νηφάλιο υπολογισμό και την τήρηση της ηθικής «μεταξύ κυρίων» στις αμοιβαίες σχέσεις με τους αντιπάλους, να εξευρίσκονται οι διπλωματικές λύσεις. Ο κόσμος έχει ανάγκη από ένα παγκόσμιο κονσέρτο των εθνών και οι μαέστροι τους χρειάζονται την κλασσική παρτιτούρα, έστω και σε σύγχρονη ενορχήστρωση.
Πηγή: Ροσσίσκαγια Γκαζέτα
InfoGnomon
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Συγκλονιστικό μήνυμα της μητέρας Γρηγορόπουλου στη μητέρα του Μπερκίν
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
