ΝΕΑ VIDEO NEA PHOTO NEA

 | 

Περί Oμοσπονδιακού κράτους (στην Κύπρο)

Λουκής Λουκαϊδης

Πρόσφατα υπήρξε ένα όψιμο ενδιαφέρον από πολιτευόμενους για διαφώτιση των μαθητών των σχολείων ως προς την έννοια του ομοσπονδιακού κράτους. Ο σκοπός βεβαίως είναι η προετοιμασία της νέας γενιάς για υιοθέτηση λύσης «διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας» που επιδιώκεται μέσω των ενδοκυπριακών συνομιλιών. Όπως θα δούμε πιο κάτω, τέτοια λύση δεν είναι καν «ομοσπονδία». Αλλά η προτεινόμενη διαφώτιση θα έπρεπε να επεκταθεί προ καιρού σε όλο τον πληθυσμό των Ελληνοκυπρίων, για να είναι σε θέση να παρακολουθούν τους στόχους λύσης του προβλήματός μας.

Η έννοια του ομοσπονδιακού κράτους δεν είναι καλά καλά γνωστή στους πολιτικούς. Αναμασούν τη διζωνική δικοινοτική «ομοσπονδία» που πρωτοβγήκε από το στόμα των Τούρκων, προωθήθηκε από τους Άγγλους και σημαίνει ουσιαστικά νομιμοποίηση του πυρήνα της κατοχής. Για το ομοσπονδιακό κράτος πρέπει να επιδιώξει ένας να μελετήσει τα υφιστάμενα ομοσπονδιακά κράτη και να προσφύγει σε ειδικά αντικειμενικά συγγράμματα (πχ. Wheare, Federal Government, Burdeau, Droit Constitutionnel et Institutions Politiques κ.ά). Δεν αρκεί να ακούει τις ελλιπείς εξηγήσεις του ΑΚΕΛ και άλλων που θεωρούν τη διζωνική δικοινοτική τη μόνη εφικτή λύση, χωρίς να προβληματίζονται αν αυτή είναι βιώσιμη ή πραγματική ομοσπονδία.

Γενικά χαρακτηριστικά του ομοσπονδιακού κράτους είναι ότι σε αντίθεση με το ενιαίο, αποτελείται από περιοχές που έχουν καθορισμένη αυτονομία, την οποία εφαρμόζει κάθε μια με δικά της όργανα (εκτελεστικά, νομοθετικά και δικαστικά), ενώ παράλληλα υπάρχει μια κεντρική κυβέρνηση (ομοσπονδιακή), η οποία έχει αρμοδιότητες που ασκούνται απ' ευθείας σε ολόκληρο το κράτος, δηλαδή σε όλες τις περιοχές, με άλλα δικά της (ομοσπονδιακά) όργανα (εκτελεστικά κ.λπ.). Συνεπώς, ο λαός των σχετικά αυτόνομων περιοχών υπάγεται απ' ευθείας σε δύο εξουσίες, εκείνη της κεντρικής κυβέρνησης και εκείνη της περιοχής όπου κατοικεί.

Ο κλασικός τρόπος δημιουργίας του ομοσπονδιακού κράτους είναι διά της συνένωσης υφιστάμενων κρατών υπό μια κοινή εξουσία ανεξάρτητη των εξουσιών κάθε κράτους που το απαρτίζουν (π.χ. ΗΠΑ, Ελβετία). Υπάρχει όμως και η περίπτωση δημιουργίας ομοσπονδιακού κράτους διά της αποσύνθεσης ήδη υφισταμένου ενιαίου κράτους (π.χ. Ρωσία, Βραζιλία). Το τελευταίο ισχύει σε χώρες μεγάλης γεωγραφικής έκτασης. Το ομοσπονδιακό κράτος είναι πολύπλοκο και πολυδάπανο, λόγω των πολλών κρατικών οργάνων και διαδικασιών που απαιτούνται για τη λειτουργία του.

Βασικές προϋποθέσεις σε κάθε ομοσπονδιακό κράτος είναι η ενότητά του μέσω του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ολόκληρη την επικράτειά του (δικαίωμα εγκατάστασης, ιδιοκτησίας, κ.λπ.), του κοινού νομίσματος και των κοινών βασικών αρχών δικαίου. Στα ομοσπονδιακά κράτη δεν νοείται να διαχωρίζονται οι περιοχές που συνθέτουν το κράτος ή τα ανθρώπινα δικαιώματα με βάση φυλετικά κριτήρια. Οι επί μέρους ξεχωριστές περιοχές του κράτους συμμετέχουν στην κεντρική κυβέρνηση. Εφόσον όμως πρόκειται για δύο περιοχές - φαινόμενο σπάνιο, όπως στην πρώην Τσεχοσλοβακία, η οποία διαμελίστηκε - η μια περιοχή μπορεί να παραλύσει τη θέληση της κεντρικής κυβέρνησης ή/και να αποσπασθεί, κίνδυνος που δεν υπάρχει σε πολυπεριφερειακά ομόσπονδα κράτη (π.χ. Ελβετία, ΗΠΑ). Είναι αυτονόητο ότι ο κίνδυνος αυτός καθίσταται καταστροφικός όταν οι δυο περιοχές διοικούνται από διαφορετικές εθνότητες, όπως η προτεινόμενη «λύση», και ακόμη χειρότερα όταν οποιαδήποτε από τις δυο περιοχές έχει ιστορικό επιδίωξης απόλυτης αυτονομίας.

Μεταφερόμενα τα πιο πάνω στοιχεία του ομοσπονδιακού κράτους στην Κύπρο με βάση τη «διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία» καταλήγουμε στα εξής:

α) Ένα κράτος με δύο περιφέρειες που θα διοικούνται από δύο διαφορετικές εθνικές ομάδες, στο οποίο δεν θα υπάρχει ενότητα της χώρας με εφαρμογή των ιδίων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και απαγόρευση φυλετικών διακρίσεων σε ολόκληρη την επικράτεια.

β) Μια μικρή χώρα με τέσσερα κοινοβούλια (ένα σε κάθε περιφέρεια και δύο στην κεντρική κυβέρνηση) με τρεις κυβερνήσεις (δύο στις περιφέρειες και μια στο κέντρο), τρία δικαστικά συστήματα, τρία νομοθετικά καθεστώτα, τρία αστυνομικά σώματα (δύο περιφερειακά και ένα ομοσπονδιακό) και τρεις δημόσιες υπηρεσίες με τριπλούς ανεξάρτητους αξιωματούχους. Και αν προσθέσουμε και την απαίτηση των Τούρκων για δικό τους «ήδη υφιστάμενο κράτος», φανταστείτε… (!) «Διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία» λοιπόν… νομίμως, και γαία πυρί μιχθήτω.

* Ο Λουκής Λουκαϊδης είναι δικηγόρος, πρώην δικαστής του ΕΔΑΔ.
InfoGnomon