2015-10-23 21:27:09
Οι πλημμύρες υπήρχαν ανέκαθεν και θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν, γιατί είναι φυσικά φαινόμενα. Στην πλειονότητά τους, είναι μέρος των κλιματολογικών συνθηκών, αλλά επηρεάζονται από τη γεωλογία και γεωμορφολογία μιας περιοχής, το ανάγλυφό και την υδρολογία της, την υδροπερατότητα του εδάφους και τις συνθήκες βλάστησής του, αλλά και τις κάθε είδους δραστηριότητες και κατασκευές του ανθρώπου. Ωστόσο, μετατράπηκαν σε Φυσικές Καταστροφές, όταν ο ανθρώπινος παράγοντας με τις κατασκευές και τις παρεμβάσεις του εμφανίστηκε ανάμεσα στις φυσικές διόδους -ποταμοί, χείμαρροι, φυσικό υδρογραφικό δίκτυο- και στις απορροές τους. Δηλαδή, ο άνθρωπος με τις κατασκευές του και τροποποιώντας τη φυσική ροή των νερών, μετά από μια ξαφνικής και δυνατή βροχή, βρίσκεται αντιμέτωπος με πνιγμούς και καταστροφές. Σε αυτά να προσθέσουμε την προχειρότητα των κατασκευών, την αδιαφορία όσων εμπλέκονται στην Πολιτική Προστασία, στην αδυναμία, ως επί το πλείστον, στην πρόβλεψη των πλημμυρών, στα σφάλματα των μελετών για τα πλημμυρικά φαινόμενα και πολλά άλλα.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες και ειδικότερα οι παρεμβάσεις του ανθρώπου πάνω στις φυσικές διεργασίες, έχουν μεταβάλλει πλήρως τις συνθήκες απορροής των νερών της βροχής, αλλά και τις οδούς που αυτό ‘’έμαθε ‘’ να κινείται εδώ και εκατομμύρια χρόνια πάνω στην επιφάνεια της γης και από εκεί μέσα στο έδαφος και στον παράκτιο χώρο. Ως κύριες αιτίες των πλημμυρικών φαινομένων θεωρούνται η αστικοποίηση, οι γεωργικές πρακτικές και η αποδάσωση.
Οι πλημμύρες ως φυσικές καταστροφές απειλούν, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, τη ζωή, την υγεία του ανθρώπου, τις υποδομές του και το περιβάλλον. Συνήθως, τα πλημμυρικά φαινόμενα διακρίνονται σε πλημμύρες ποταμών και χειμμάρων, αστικών και περιαστικών περιοχών, σε πλημμύρες στιγμιαίες, σε πλημμύρες που οφείλονται στο αποχετευτικό σύστημα, σε πλημμύρες γεωργικών εκτάσεων και παράκτιων περιοχών. ........(για περισσότερα)
Με τις αλλεπάλληλες πυρκαγιές που συμβαίνουν κάθε χρόνο και τις αναμενόμενες κλιματικές μεταβολές, ο κίνδυνος πλημμυρικών φαινομένων με τα συνεπακόλουθά τους, δημιουργούν πρόσθετες απειλές για την κοινωνία και το περιβάλλον. Ποταμοί, χείμαρροι και ρέματα, στη φυσική τους κατάσταση, χωρίς τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και άλλα αίτια, αποτελούν ουσιώδη συστατικά του υδρογραφικού δικτύου κάθε περιοχής. Δηλαδή, συλλέγουν και διοχετεύουν τα νερά της βροχής και του χιονιού από τα ψηλώματα μέχρι και τον παράκτιο χώρο, προστατεύουν την ευρύτερη περιοχή από τις πλημμύρες, αναπτύσσουν ιδιότυπους οικοτόπους στην περιοχή, δημιουργούν ζωνοειδή πάρκα και καθαρίζουν τον ατμοσφαιρικό αέρα από αέριους ρύπους όταν διέρχονται μέσα από τις πόλεις, ρυθμίζουν το μικροκλίμα της περιοχής, εμπλουτίζουν τα υπόγεια νερά, αλλά και διατηρούν τη συνέχεια της ιστορικής και περιβαλλοντικής μνήμης της περιοχής.
Τα τελευταία χρόνια, μετά τις καταστροφικές πλημμύρες στην Ευρώπη και στη χώρα μας, το ενδιαφέρον πλέον εστιάζεται στους πλημμυρικούς κινδύνους. Και σε τέτοιους κινδύνους είναι ευάλωτη η χώρα μας, εξαιτίας της μεγάλης κλίσης των περισσοτέρων περιοχών, των συχνών πυρκαγιών, της απογύμνωσης του εδάφους από τη βλάστηση. Από την άλλη πλευρά οι ανθρώπινες δραστηριότητες και παρεμβάσεις αυξάνουν τις πιθανότητες και επιδεινώνουν τις συνέπειες των πλημμυρών. Επισημαίνεται από τους ειδικούς ότι οι κλιματικές αλλαγές και η συχνότητα των πλημμυρών ενδέχεται να αυξηθούν. Εξάλλου, η απουσία ελέγχου και διαχείρισης στα ποτάμια σε συνδυασμό με τις κάθε είδους κατασκευές μέσα, δίπλα και καθόλο το μήκος των ποταμών και χειμμάρων δημιουργούν παράγοντες που περικλείουν πλημμυρικούς κινδύνους και απειλές σε ζωές, σε περιουσίες και στο περιβάλλον.
Η άλλη τάση που ανησυχεί την πολιτεία και τους αρμόδιους τοπικούς φορείς είναι ότι, στις ζώνες που χαρακτηρίζονται ως υψηλού κινδύνου ως προς τις πλημμύρες, έχουν αυξηθεί, τόσο η δημογραφική πυκνότητα ( πυκνότητα ανθρώπων) και τα περιουσιακά στοιχεία των ανθρώπων, όσο και οι υποδομές της πολιτείας. Ωστόσο, παρότι διατίθενται αρκετά κονδύλια (Διαρθρωτικά Ταμεία, Ταμεία Συνοχής, Κοινή Γεωργική Πολιτική κ.ά) για τη διαχείριση των πλημμυρικών κινδύνων σε περιφερειακό επίπεδο, στη χώρα μας τα αναγκαία βήματα για αντιπλημμυρική θωράκιση παραμένουν σχεδόν στάσιμα. Και όπως πάντα ‘’τρέχουμε και δεν φτάνουμε’’, μετά από κάθε πλημμύρα, ενώ εκ των υστέρων εκτιμώνται απολογιστικά οι ζημιές σε ζωές, σε περιουσίες, σε υποδομές και λιγότερο ως συνήθως νοιαζόμαστε για τις ζημιές στο περιβάλλον.
Παρόλα αυτά, επισημαίνεται ότι, η ανάληψη κοινών δράσεων για την αντιμετώπιση των πλημμυρών περικλείει μεγάλη προστιθέμενη αξία. Αυτή η αξία αφορά τις υποδομές (μεταφορές, δίκτυα όμβριων, αποχέτευσης, ύδρευσης, άρδευσης, ηλεκτρικής ενέργειας), την παροχή υπηρεσιών (υγεία, πρόνοια, απασχόληση), τη βιωσιμότητα εμπορικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων, την εξασφάλιση της γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής και των αντιστοίχων εκτάσεων τους, καθώς και το περιβάλλον γενικότερα.
Οι πλημμύρες στην πλειονότητά τους, είναι αδύνατο να προβλεφθούν απόλυτα, αλλά είναι εφικτό να μειωθούν οι κίνδυνοι που περικλείουν, μέσα από κατάλληλα σχέδια διαχείρισης των πλημμυρών και των κινδύνων τους. Τα βήματα για την πρόγνωση των πλημμυρών με τις νέες τεχνολογίες (συστήματα on line έγκυρης και έγκαιρης προειδοποίησης, ραντάρ, GIS, δορυφορικές φωτογραφίες), έχουν προχωρήσει σημαντικά. Η χρήση ιστορικών πληροφοριών για τις πλημμύρες, σε συνδυασμό με τις νέες και τις παραδοσιακές τεχνολογίες χρησιμοποιούνται με τέτοιο τρόπο, ώστε τα δεδομένα τους να αποτελούν τη βάση για τη σύγχρονη βαθμονόμηση των μοντέλων πρόγνωσης και της αντιμετώπισης των κινδύνων τους. Εν τούτοις, για να εκτιμηθούν οι κίνδυνοι πλημμυρών τα σενάρια πρόβλεψής τους κινούνται από πλημμύρες υψηλής πιθανότητας (επανάληψη του φαινομένου μία φορά ανά δεκαετία), μέσης πιθανότητας (επαναληπτικότητα 1 φορά ανά 100 χρόνια) και περιορισμένης πιθανότητας (ακραίες περιπτώσεις). Εξάλλου, λόγω της πολυπλοκότητας της γεωμορφολογίας της χώρας μας, της υδρολογικής ανομοιομορφίας και της άναρχης διάρθρωσης των ανθρώπινων εγκαταστάσεων, τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμυρών οφείλουν να είναι ευέλικτα για επιπρόσθετη προστασία. Ένα τέτοια σχέδιο, οφείλει να επικαιροποιείται αρκετά συχνά και να περιλαμβάνει απαραίτητα, τη λεπτομερή αξιολόγηση των κινδύνων σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης, τη χαρτογράφηση των πλημμυρικών κινδύνων, την ευρεία κοινοποίηση των κινδύνων στις τοπικές κοινωνίες, την κινητοποίηση του εθελοντισμού και της συλλογικότητας, και συνεχίζεται με τη διαμόρφωση και εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης των πλημμυρικών κινδύνων.
Τον πρώτο και ουσιαστικό ρόλο για την αντιπλημμυρική προστασία κάθε περιοχής αναλαμβάνει η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αλλά, και τα σχολεία με τα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μπορούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποίηση, καθότι τα ποτάμια, οι χείμαρροι και τα ρέματα αν και κατατάσσονται στις οικολογικά ευαίσθητες περιοχές, υφίστανται συνήθως τη ‘’βάναυση μεταχείριση’’ από όλους μας . Επιπρόσθετα, τα σχολεία μέσα από ποικίλες δραστηριότητες, όπως εκείνη του ‘’Υιοθετώ και Φροντίζω’’ , μπορούν να οριοθετήσουν τα ‘’ανοίγματα’’ που χρειάζεται η κοινωνία και οι φορείς της, μέσα από την ευαισθητοποίηση, τη συλλογικότητα, τον εθελοντισμό και την κοινοκτημοσύνη, ώστε να αναδυθούν μεταξύ των άλλων και η μεγάλη προστιθέμενη αξία που εμπεριέχουν παρόμοιες πρακτικές για ουσιαστική αντιπλημμυρική ενημέρωση, συνειδητοποίηση των κινδύνων και προστασία.
Η αντιμετώπιση των πλημμυρικών κινδύνων οφείλει να βασίζεται στις τοπικές ιδιαιτερότητες και περιστάσεις. Ασήμαντες πλημμύρες, μπορεί να θεωρούνται εκείνες οι πλημμύρες που συμβαίνουν σε ακατοίκητες περιοχές, ή σε περιοχές με πολύ μικρή δημογραφική πυκνότητα ή και σε περιοχές με περιορισμένα περιουσιακά στοιχεία ή και με μικρή οικολογική αξία. Επίσης, τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων των πλημμυρών, πρέπει να καθιερωθούν σε κάθε περιοχή, ώστε να μειωθούν ή και να αποφευχθούν οι εξ’αυτών αρνητικές επιπτώσεις. Οι προτεινόμενες διαδικασίες περιλαμβάνουν, μεταξύ των άλλων, πρόληψη, προστασία, ετοιμότητα, αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, αποκατάσταση και αξιολόγηση. Ωστόσο, οι κοινωνικές διαστάσεις του ζητήματος των πλημμυρικών κινδύνων είναι πολύπλευρες. Αυτές συνήθως διαφοροποιούνται κατά ζώνες επικινδυνότητας και περιλαμβάνουν για παράδειγμα, τη δημογραφική πυκνότητα και τα περιουσιακά στοιχεία, τις καλλιεργούμενες εκτάσεις και το είδος των καλλιεργειών, την οικολογική αξία της περιοχής, τη συνεχή ενημέρωση και κοινοποίηση των επαπειλούμενων κινδύνων (χάρτες επικινδυνότητας, σχέδια διαχείρισης, μέτρα και δράσεις, σχέδια εκκένωσης και διάσωσης κ.ά) στις τοπικές κοινωνίες, αλλά και την αξιολόγηση των αναπτυξιακών σχεδίων που ενδεχομένως αυξήσουν τον κίνδυνο πλημμυρών (αλλαγή χρήσης γης, δημογραφική κατανομή, κατανομή οικονομικών δραστηριοτήτων, τεχνικά έργα κ.ά).
Πρόσθετα, όπως επισημαίνεται από τους ειδικούς, τα διαθέσιμα στοιχεία πρέπει συνεχώς να επικαιροποιούνται και να επανεξετάζεται η κατάσταση, ενώ το συντονιστικό όργανο να δημιουργήσει, εκτός των άλλων και Δίκτυο Τοπικών Παρατηρητών. Ο ρόλος των τοπικών παρατηρητών αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους πρόληψης και αποκατάστασης, καθότι αυτοί με την εθελοντική τους συνεισφορά, ενημερώνουν έγκαιρα το συντονιστικό όργανο, ενώ παρακολουθώντας συστηματικά την κατάσταση των ποταμών και χειμάρρων (ως προς τα πρανή, την κοίτη, ριγμένα ή παρασυρμένα ογκώδη ή άλλα αντικείμενα που θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν τη φυσική ροή, ακόμη και για ποικίλες ανθρώπινες δραστηριότητες που αποτελούν δυνητικούς κινδύνους παρεμπόδισης ή και εκτροπής της φυσικής απορροής ποταμών και χειμάρρων), μπορούν να αποτρέψουν πολλούς πλημμυρικούς κινδύνους.
Μία από τις ελκυστικές, αλλά όχι πάντοτε εφικτές, πρακτικές διαχείρισης των πλημμυρών, είναι ο αποκαλούμενος οικολογικός τρόπος. Αυτός βασίζεται μεταξύ των άλλων, στη μακρόχρονη βελτίωση των χρήσεων γης στην περιοχή, στην παρεμπόδιση των γρήγορων πλημμυρικών απορροών από αγροτικές και αστικές περιοχές και στην αποκατάσταση της φυσικής πλημμυρικής ζώνης των ποταμών. Η οικολογική αυτή στρατηγική τείνει να επαναδραστηριοποιήσει τη φυσική ικανότητα των υγροτόπων να συγκρατούν και να αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες νερών και έτσι να μετριάζουν τις πλημμυρικές παροχές, να επανατροφοδοτούν τους υπόγειους υδροφορείς και να διατηρούν τη βιοποικιλότητα. Πολλές φορές εκτελούνται διάφορα τεχνικά έργα σε ποταμούς για τα οποία απουσιάζει η διάσταση της περιβαλλοντικής τους χρήσης και η αναγκαιότητα της φυσικής τους αποκατάστασης, προβάλλοντας κάποιες άλλες αναγκαιότητες που εξυπηρετούν κυρίως το φυσικό αντιπλημμυρικό τους σκοπό. Είναι σαφές για παράδειγμα, ότι με τη σκυροδέτηση, την καταστροφή της φυσικής κοίτης και την αντικατάστασή της από μία ευθυγραμμισμένη κοίτη (δηλαδή τεχνητό αγωγό ανοικτής ή και κλειστής διατομής), προκαλούνται μη αναστρέψιμες και σοβαρές καταστροφές στο γεω-μορφολογικό ανάγλυφο, στον υδροφόρο ορίζοντα, στο μικροκλίμα, στο φυσικό τοπίο, στη χλωρίδα, στην πανίδα, και σε άλλα πολύτιμα συστατικά του φυσικού περιβάλλοντος. Άλλωστε, είναι σήμερα γνωστό, ότι τεχνικά έργα μεγάλης κλίμακας είναι συνήθως αναποτελεσματικά και προβληματικά, ενώ εκεί όπου χρησιμοποιείται εμφανές σκυρόδεμα στις κοίτες και στα πρανή τους, δημιουργούνται προβλήματα, γιατί μειώνεται η φυσική τραχύτητα και η αποθηκευτική ικανότητα ενός ρεύματος. Το αποτέλεσμα είναι τα νερά να μετακινούνται προς τα χαμηλότερα υψόμετρα με μεγάλη ταχύτητα και αυξάνονται οι πιθανότητες πρόκλησης πλημμυρών σε χαμηλότερου υψομέτρου ή και σε επίπεδες περιοχές, ακόμη και στον παράκτιο χώρο.
Αυτό, που κατά την γνώμη μας θα βοηθούσε τη φυσική υδραυλική λειτουργία κάθε ποταμού, χειμάρρου και ρέματος, είναι ο ορθολογικός σχεδιασμός ενός πλαισίου μέτρων για την αντιμετώπιση τυχόν τοπικών φυσιολογικών φθορών της κοίτης με φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Αυτές μάλιστα οι πρακτικές εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια και έχουν υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά από την απόκτηση εμπειριών και την εξαγωγή νεότερων επιστημονικών συμπερασμάτων πάνω στις μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις (ευθυγραμμίσεις, σκυροδετήσεις κοίτης ποταμών και ρεμάτων). Εξάλλου, οι κίνδυνοι από τις πλημμύρες περιλαμβάνονται στον τελευταίο κανονισμό (ΕΚ 1698/2005ΕΕ) για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης και τη γενικότερη ανάπτυξη της υπαίθρου από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, όπου περιέχονται πλήθος από επιλέξιμες δραστηριότητες και δράσεις που μεταξύ των άλλων αναφέρονται και μέτρα που σχετίζονται με τους πλημμύρες και τους κινδύνους που περικλείουν. Ωστόσο, από τεχνοκρατική άποψη τα οποιαδήποτε έργα που εκτελούνται σε ποτάμια, ρέματα και χείμαρρους, οφείλουν να μελετούν, να συνεκτιμούν και να αναλύουν τις φυσικές συνθήκες τους και τα ιστορικά στοιχεία των συμβάντων, τόσο στην ευρύτερη υδρολογική τους λεκάνη, όσο και στην καθαυτή κοίτη τους, στα πρανή τους, στο τοπικό παραποτάμιο οικοσύστημα, ενώ τα μέτρα και τα έργα δεν θα πρέπει να ακολουθούν στερεότυπη προσέγγιση και τούτο γιατί κάθε ποτάμι, ρέμα και χείμαρρος μαζί με το ανθρωπογενές περιβάλλον δημιουργούν και έχουν τη δική τους ταυτότητα συνθηκών και ιδιαιτεροτήτων.
Αντιπλημμυρικός Κώδικας
ü Διατηρούμε, προστατεύουμε, ελέγχουμε και αποκαθιστούμε τη φυσική βλάστηση στα γύρω βουνά, στους λόφους και δίπλα στο ποτάμι, στο χείμαρρο και στο ρέμα .
ü Εξασφαλίζουμε την εύκολη πρόσβαση σε ποτάμια και χείμαρρους, ενώ ελέγχουμε τακτικά τις φυσικές διαστάσεις τους, τα πρανή και τις κοίτες τους, αλλά και την παραποτάμια ζώνη προστασίας του.
ü Ποτάμια και χείμαρροι αντιμετωπίζονται συνολικά στην υδρολογική τους λεκάνη και όχι αποσπασματικά και ευκαιριακά, ανά χωριό και πόλη.
ü Καθορίζουμε ζώνες επικινδυνότητας δίπλα στα ποτάμια και στους χείμαρρους και ενημερώνουμε σχετικά τις τοπικές κοινωνίες.
ü Οι κάτοικοι που δραστηριοποιούνται στις ζώνες υψηλού και μέτριου κινδύνου πλημμυρών, ενημερώνονται τακτικά για τα σχέδια ενδεχομένης εκκένωσης της περιοχής και σωστικών δράσεων.
ü Ζώνες υψηλού κινδύνου πλημμυρών οφείλουν τουλάχιστον να διατηρούν χαμηλό συντελεστή δόμησης, πολύ μικρή δημογραφική πυκνότητα, περιουσιακά στοιχεία και επιχειρηματικότητα, αλλά και έργα ήπιας παρέμβασης που είναι ικανά να προστατεύουν τις γεωργικές εκτάσεις.
ü Συνεχώς να επισημαίνεται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας ποταμών και χειμάρρων, να αναγνωρίζεται ο πολλαπλός ρόλος τους, αλλά και να αναδεικνύονται ως αυτόνομοι φυσικοί σχηματισμοί.
ü Διατηρούμε με κάθε τρόπο τους φυσικούς και μόνο σχηματισμούς στις κοίτες τους, ενώ τα οποιαδήποτε τεχνικά έργα ( υπερχειλιστές, αναβαθμοί κ.ά) να είναι χαμηλού ύψους και πέτρινα, τουλάχιστον στην εξωτερική όψη.
ü Όπου εντοπίζονται διαβρώσεις να επισκευάζονται αμέσως με τις αναγκαίες ήπιες παρεμβάσεις.
ü Απομακρύνομαι σκουπίδια, κορμούς δένδρων και τα ογκώδη αντικείμενα από ποτάμια και χείμαρρους.
ü Οι χαλικολήψεις και οι αμμολήψεις από ποτάμια και χείμαρρους πάντοτε ακολουθούν ορισμένους κανόνες, όρους, προϋποθέσεις και αντισταθμιστικά οφέλη προς το περιβάλλον.
ü Σε αστικές περιοχές η τακτική συντήρηση του δικτύου των όμβριων είναι επιβεβλημένη.
ü Οι ζώνες προστασίας εκατέρωθεν στην παραποτάμιας ζώνης επιβάλλεται να διατηρούνται και να προστατεύονται.
ü Δημιουργούμε Τοπικό Δίκτυο Παρατηρητών Περιβάλλοντος οι οποίοι ενημερώνουν έγκαιρα το συντονιστικό φορέα πρόληψης των πλημμυρών.
Πηγή
Tromaktiko
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες και ειδικότερα οι παρεμβάσεις του ανθρώπου πάνω στις φυσικές διεργασίες, έχουν μεταβάλλει πλήρως τις συνθήκες απορροής των νερών της βροχής, αλλά και τις οδούς που αυτό ‘’έμαθε ‘’ να κινείται εδώ και εκατομμύρια χρόνια πάνω στην επιφάνεια της γης και από εκεί μέσα στο έδαφος και στον παράκτιο χώρο. Ως κύριες αιτίες των πλημμυρικών φαινομένων θεωρούνται η αστικοποίηση, οι γεωργικές πρακτικές και η αποδάσωση.
Οι πλημμύρες ως φυσικές καταστροφές απειλούν, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, τη ζωή, την υγεία του ανθρώπου, τις υποδομές του και το περιβάλλον. Συνήθως, τα πλημμυρικά φαινόμενα διακρίνονται σε πλημμύρες ποταμών και χειμμάρων, αστικών και περιαστικών περιοχών, σε πλημμύρες στιγμιαίες, σε πλημμύρες που οφείλονται στο αποχετευτικό σύστημα, σε πλημμύρες γεωργικών εκτάσεων και παράκτιων περιοχών. ........(για περισσότερα)
Με τις αλλεπάλληλες πυρκαγιές που συμβαίνουν κάθε χρόνο και τις αναμενόμενες κλιματικές μεταβολές, ο κίνδυνος πλημμυρικών φαινομένων με τα συνεπακόλουθά τους, δημιουργούν πρόσθετες απειλές για την κοινωνία και το περιβάλλον. Ποταμοί, χείμαρροι και ρέματα, στη φυσική τους κατάσταση, χωρίς τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και άλλα αίτια, αποτελούν ουσιώδη συστατικά του υδρογραφικού δικτύου κάθε περιοχής. Δηλαδή, συλλέγουν και διοχετεύουν τα νερά της βροχής και του χιονιού από τα ψηλώματα μέχρι και τον παράκτιο χώρο, προστατεύουν την ευρύτερη περιοχή από τις πλημμύρες, αναπτύσσουν ιδιότυπους οικοτόπους στην περιοχή, δημιουργούν ζωνοειδή πάρκα και καθαρίζουν τον ατμοσφαιρικό αέρα από αέριους ρύπους όταν διέρχονται μέσα από τις πόλεις, ρυθμίζουν το μικροκλίμα της περιοχής, εμπλουτίζουν τα υπόγεια νερά, αλλά και διατηρούν τη συνέχεια της ιστορικής και περιβαλλοντικής μνήμης της περιοχής.
Τα τελευταία χρόνια, μετά τις καταστροφικές πλημμύρες στην Ευρώπη και στη χώρα μας, το ενδιαφέρον πλέον εστιάζεται στους πλημμυρικούς κινδύνους. Και σε τέτοιους κινδύνους είναι ευάλωτη η χώρα μας, εξαιτίας της μεγάλης κλίσης των περισσοτέρων περιοχών, των συχνών πυρκαγιών, της απογύμνωσης του εδάφους από τη βλάστηση. Από την άλλη πλευρά οι ανθρώπινες δραστηριότητες και παρεμβάσεις αυξάνουν τις πιθανότητες και επιδεινώνουν τις συνέπειες των πλημμυρών. Επισημαίνεται από τους ειδικούς ότι οι κλιματικές αλλαγές και η συχνότητα των πλημμυρών ενδέχεται να αυξηθούν. Εξάλλου, η απουσία ελέγχου και διαχείρισης στα ποτάμια σε συνδυασμό με τις κάθε είδους κατασκευές μέσα, δίπλα και καθόλο το μήκος των ποταμών και χειμμάρων δημιουργούν παράγοντες που περικλείουν πλημμυρικούς κινδύνους και απειλές σε ζωές, σε περιουσίες και στο περιβάλλον.
Η άλλη τάση που ανησυχεί την πολιτεία και τους αρμόδιους τοπικούς φορείς είναι ότι, στις ζώνες που χαρακτηρίζονται ως υψηλού κινδύνου ως προς τις πλημμύρες, έχουν αυξηθεί, τόσο η δημογραφική πυκνότητα ( πυκνότητα ανθρώπων) και τα περιουσιακά στοιχεία των ανθρώπων, όσο και οι υποδομές της πολιτείας. Ωστόσο, παρότι διατίθενται αρκετά κονδύλια (Διαρθρωτικά Ταμεία, Ταμεία Συνοχής, Κοινή Γεωργική Πολιτική κ.ά) για τη διαχείριση των πλημμυρικών κινδύνων σε περιφερειακό επίπεδο, στη χώρα μας τα αναγκαία βήματα για αντιπλημμυρική θωράκιση παραμένουν σχεδόν στάσιμα. Και όπως πάντα ‘’τρέχουμε και δεν φτάνουμε’’, μετά από κάθε πλημμύρα, ενώ εκ των υστέρων εκτιμώνται απολογιστικά οι ζημιές σε ζωές, σε περιουσίες, σε υποδομές και λιγότερο ως συνήθως νοιαζόμαστε για τις ζημιές στο περιβάλλον.
Παρόλα αυτά, επισημαίνεται ότι, η ανάληψη κοινών δράσεων για την αντιμετώπιση των πλημμυρών περικλείει μεγάλη προστιθέμενη αξία. Αυτή η αξία αφορά τις υποδομές (μεταφορές, δίκτυα όμβριων, αποχέτευσης, ύδρευσης, άρδευσης, ηλεκτρικής ενέργειας), την παροχή υπηρεσιών (υγεία, πρόνοια, απασχόληση), τη βιωσιμότητα εμπορικών και βιομηχανικών επιχειρήσεων, την εξασφάλιση της γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής και των αντιστοίχων εκτάσεων τους, καθώς και το περιβάλλον γενικότερα.
Οι πλημμύρες στην πλειονότητά τους, είναι αδύνατο να προβλεφθούν απόλυτα, αλλά είναι εφικτό να μειωθούν οι κίνδυνοι που περικλείουν, μέσα από κατάλληλα σχέδια διαχείρισης των πλημμυρών και των κινδύνων τους. Τα βήματα για την πρόγνωση των πλημμυρών με τις νέες τεχνολογίες (συστήματα on line έγκυρης και έγκαιρης προειδοποίησης, ραντάρ, GIS, δορυφορικές φωτογραφίες), έχουν προχωρήσει σημαντικά. Η χρήση ιστορικών πληροφοριών για τις πλημμύρες, σε συνδυασμό με τις νέες και τις παραδοσιακές τεχνολογίες χρησιμοποιούνται με τέτοιο τρόπο, ώστε τα δεδομένα τους να αποτελούν τη βάση για τη σύγχρονη βαθμονόμηση των μοντέλων πρόγνωσης και της αντιμετώπισης των κινδύνων τους. Εν τούτοις, για να εκτιμηθούν οι κίνδυνοι πλημμυρών τα σενάρια πρόβλεψής τους κινούνται από πλημμύρες υψηλής πιθανότητας (επανάληψη του φαινομένου μία φορά ανά δεκαετία), μέσης πιθανότητας (επαναληπτικότητα 1 φορά ανά 100 χρόνια) και περιορισμένης πιθανότητας (ακραίες περιπτώσεις). Εξάλλου, λόγω της πολυπλοκότητας της γεωμορφολογίας της χώρας μας, της υδρολογικής ανομοιομορφίας και της άναρχης διάρθρωσης των ανθρώπινων εγκαταστάσεων, τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμυρών οφείλουν να είναι ευέλικτα για επιπρόσθετη προστασία. Ένα τέτοια σχέδιο, οφείλει να επικαιροποιείται αρκετά συχνά και να περιλαμβάνει απαραίτητα, τη λεπτομερή αξιολόγηση των κινδύνων σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης, τη χαρτογράφηση των πλημμυρικών κινδύνων, την ευρεία κοινοποίηση των κινδύνων στις τοπικές κοινωνίες, την κινητοποίηση του εθελοντισμού και της συλλογικότητας, και συνεχίζεται με τη διαμόρφωση και εφαρμογή σχεδίων διαχείρισης των πλημμυρικών κινδύνων.
Τον πρώτο και ουσιαστικό ρόλο για την αντιπλημμυρική προστασία κάθε περιοχής αναλαμβάνει η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Αλλά, και τα σχολεία με τα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης μπορούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποίηση, καθότι τα ποτάμια, οι χείμαρροι και τα ρέματα αν και κατατάσσονται στις οικολογικά ευαίσθητες περιοχές, υφίστανται συνήθως τη ‘’βάναυση μεταχείριση’’ από όλους μας . Επιπρόσθετα, τα σχολεία μέσα από ποικίλες δραστηριότητες, όπως εκείνη του ‘’Υιοθετώ και Φροντίζω’’ , μπορούν να οριοθετήσουν τα ‘’ανοίγματα’’ που χρειάζεται η κοινωνία και οι φορείς της, μέσα από την ευαισθητοποίηση, τη συλλογικότητα, τον εθελοντισμό και την κοινοκτημοσύνη, ώστε να αναδυθούν μεταξύ των άλλων και η μεγάλη προστιθέμενη αξία που εμπεριέχουν παρόμοιες πρακτικές για ουσιαστική αντιπλημμυρική ενημέρωση, συνειδητοποίηση των κινδύνων και προστασία.
Η αντιμετώπιση των πλημμυρικών κινδύνων οφείλει να βασίζεται στις τοπικές ιδιαιτερότητες και περιστάσεις. Ασήμαντες πλημμύρες, μπορεί να θεωρούνται εκείνες οι πλημμύρες που συμβαίνουν σε ακατοίκητες περιοχές, ή σε περιοχές με πολύ μικρή δημογραφική πυκνότητα ή και σε περιοχές με περιορισμένα περιουσιακά στοιχεία ή και με μικρή οικολογική αξία. Επίσης, τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων των πλημμυρών, πρέπει να καθιερωθούν σε κάθε περιοχή, ώστε να μειωθούν ή και να αποφευχθούν οι εξ’αυτών αρνητικές επιπτώσεις. Οι προτεινόμενες διαδικασίες περιλαμβάνουν, μεταξύ των άλλων, πρόληψη, προστασία, ετοιμότητα, αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, αποκατάσταση και αξιολόγηση. Ωστόσο, οι κοινωνικές διαστάσεις του ζητήματος των πλημμυρικών κινδύνων είναι πολύπλευρες. Αυτές συνήθως διαφοροποιούνται κατά ζώνες επικινδυνότητας και περιλαμβάνουν για παράδειγμα, τη δημογραφική πυκνότητα και τα περιουσιακά στοιχεία, τις καλλιεργούμενες εκτάσεις και το είδος των καλλιεργειών, την οικολογική αξία της περιοχής, τη συνεχή ενημέρωση και κοινοποίηση των επαπειλούμενων κινδύνων (χάρτες επικινδυνότητας, σχέδια διαχείρισης, μέτρα και δράσεις, σχέδια εκκένωσης και διάσωσης κ.ά) στις τοπικές κοινωνίες, αλλά και την αξιολόγηση των αναπτυξιακών σχεδίων που ενδεχομένως αυξήσουν τον κίνδυνο πλημμυρών (αλλαγή χρήσης γης, δημογραφική κατανομή, κατανομή οικονομικών δραστηριοτήτων, τεχνικά έργα κ.ά).
Πρόσθετα, όπως επισημαίνεται από τους ειδικούς, τα διαθέσιμα στοιχεία πρέπει συνεχώς να επικαιροποιούνται και να επανεξετάζεται η κατάσταση, ενώ το συντονιστικό όργανο να δημιουργήσει, εκτός των άλλων και Δίκτυο Τοπικών Παρατηρητών. Ο ρόλος των τοπικών παρατηρητών αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους πρόληψης και αποκατάστασης, καθότι αυτοί με την εθελοντική τους συνεισφορά, ενημερώνουν έγκαιρα το συντονιστικό όργανο, ενώ παρακολουθώντας συστηματικά την κατάσταση των ποταμών και χειμάρρων (ως προς τα πρανή, την κοίτη, ριγμένα ή παρασυρμένα ογκώδη ή άλλα αντικείμενα που θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν τη φυσική ροή, ακόμη και για ποικίλες ανθρώπινες δραστηριότητες που αποτελούν δυνητικούς κινδύνους παρεμπόδισης ή και εκτροπής της φυσικής απορροής ποταμών και χειμάρρων), μπορούν να αποτρέψουν πολλούς πλημμυρικούς κινδύνους.
Μία από τις ελκυστικές, αλλά όχι πάντοτε εφικτές, πρακτικές διαχείρισης των πλημμυρών, είναι ο αποκαλούμενος οικολογικός τρόπος. Αυτός βασίζεται μεταξύ των άλλων, στη μακρόχρονη βελτίωση των χρήσεων γης στην περιοχή, στην παρεμπόδιση των γρήγορων πλημμυρικών απορροών από αγροτικές και αστικές περιοχές και στην αποκατάσταση της φυσικής πλημμυρικής ζώνης των ποταμών. Η οικολογική αυτή στρατηγική τείνει να επαναδραστηριοποιήσει τη φυσική ικανότητα των υγροτόπων να συγκρατούν και να αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες νερών και έτσι να μετριάζουν τις πλημμυρικές παροχές, να επανατροφοδοτούν τους υπόγειους υδροφορείς και να διατηρούν τη βιοποικιλότητα. Πολλές φορές εκτελούνται διάφορα τεχνικά έργα σε ποταμούς για τα οποία απουσιάζει η διάσταση της περιβαλλοντικής τους χρήσης και η αναγκαιότητα της φυσικής τους αποκατάστασης, προβάλλοντας κάποιες άλλες αναγκαιότητες που εξυπηρετούν κυρίως το φυσικό αντιπλημμυρικό τους σκοπό. Είναι σαφές για παράδειγμα, ότι με τη σκυροδέτηση, την καταστροφή της φυσικής κοίτης και την αντικατάστασή της από μία ευθυγραμμισμένη κοίτη (δηλαδή τεχνητό αγωγό ανοικτής ή και κλειστής διατομής), προκαλούνται μη αναστρέψιμες και σοβαρές καταστροφές στο γεω-μορφολογικό ανάγλυφο, στον υδροφόρο ορίζοντα, στο μικροκλίμα, στο φυσικό τοπίο, στη χλωρίδα, στην πανίδα, και σε άλλα πολύτιμα συστατικά του φυσικού περιβάλλοντος. Άλλωστε, είναι σήμερα γνωστό, ότι τεχνικά έργα μεγάλης κλίμακας είναι συνήθως αναποτελεσματικά και προβληματικά, ενώ εκεί όπου χρησιμοποιείται εμφανές σκυρόδεμα στις κοίτες και στα πρανή τους, δημιουργούνται προβλήματα, γιατί μειώνεται η φυσική τραχύτητα και η αποθηκευτική ικανότητα ενός ρεύματος. Το αποτέλεσμα είναι τα νερά να μετακινούνται προς τα χαμηλότερα υψόμετρα με μεγάλη ταχύτητα και αυξάνονται οι πιθανότητες πρόκλησης πλημμυρών σε χαμηλότερου υψομέτρου ή και σε επίπεδες περιοχές, ακόμη και στον παράκτιο χώρο.
Αυτό, που κατά την γνώμη μας θα βοηθούσε τη φυσική υδραυλική λειτουργία κάθε ποταμού, χειμάρρου και ρέματος, είναι ο ορθολογικός σχεδιασμός ενός πλαισίου μέτρων για την αντιμετώπιση τυχόν τοπικών φυσιολογικών φθορών της κοίτης με φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Αυτές μάλιστα οι πρακτικές εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια και έχουν υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά από την απόκτηση εμπειριών και την εξαγωγή νεότερων επιστημονικών συμπερασμάτων πάνω στις μεγάλης κλίμακας επεμβάσεις (ευθυγραμμίσεις, σκυροδετήσεις κοίτης ποταμών και ρεμάτων). Εξάλλου, οι κίνδυνοι από τις πλημμύρες περιλαμβάνονται στον τελευταίο κανονισμό (ΕΚ 1698/2005ΕΕ) για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης και τη γενικότερη ανάπτυξη της υπαίθρου από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, όπου περιέχονται πλήθος από επιλέξιμες δραστηριότητες και δράσεις που μεταξύ των άλλων αναφέρονται και μέτρα που σχετίζονται με τους πλημμύρες και τους κινδύνους που περικλείουν. Ωστόσο, από τεχνοκρατική άποψη τα οποιαδήποτε έργα που εκτελούνται σε ποτάμια, ρέματα και χείμαρρους, οφείλουν να μελετούν, να συνεκτιμούν και να αναλύουν τις φυσικές συνθήκες τους και τα ιστορικά στοιχεία των συμβάντων, τόσο στην ευρύτερη υδρολογική τους λεκάνη, όσο και στην καθαυτή κοίτη τους, στα πρανή τους, στο τοπικό παραποτάμιο οικοσύστημα, ενώ τα μέτρα και τα έργα δεν θα πρέπει να ακολουθούν στερεότυπη προσέγγιση και τούτο γιατί κάθε ποτάμι, ρέμα και χείμαρρος μαζί με το ανθρωπογενές περιβάλλον δημιουργούν και έχουν τη δική τους ταυτότητα συνθηκών και ιδιαιτεροτήτων.
Αντιπλημμυρικός Κώδικας
ü Διατηρούμε, προστατεύουμε, ελέγχουμε και αποκαθιστούμε τη φυσική βλάστηση στα γύρω βουνά, στους λόφους και δίπλα στο ποτάμι, στο χείμαρρο και στο ρέμα .
ü Εξασφαλίζουμε την εύκολη πρόσβαση σε ποτάμια και χείμαρρους, ενώ ελέγχουμε τακτικά τις φυσικές διαστάσεις τους, τα πρανή και τις κοίτες τους, αλλά και την παραποτάμια ζώνη προστασίας του.
ü Ποτάμια και χείμαρροι αντιμετωπίζονται συνολικά στην υδρολογική τους λεκάνη και όχι αποσπασματικά και ευκαιριακά, ανά χωριό και πόλη.
ü Καθορίζουμε ζώνες επικινδυνότητας δίπλα στα ποτάμια και στους χείμαρρους και ενημερώνουμε σχετικά τις τοπικές κοινωνίες.
ü Οι κάτοικοι που δραστηριοποιούνται στις ζώνες υψηλού και μέτριου κινδύνου πλημμυρών, ενημερώνονται τακτικά για τα σχέδια ενδεχομένης εκκένωσης της περιοχής και σωστικών δράσεων.
ü Ζώνες υψηλού κινδύνου πλημμυρών οφείλουν τουλάχιστον να διατηρούν χαμηλό συντελεστή δόμησης, πολύ μικρή δημογραφική πυκνότητα, περιουσιακά στοιχεία και επιχειρηματικότητα, αλλά και έργα ήπιας παρέμβασης που είναι ικανά να προστατεύουν τις γεωργικές εκτάσεις.
ü Συνεχώς να επισημαίνεται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας ποταμών και χειμάρρων, να αναγνωρίζεται ο πολλαπλός ρόλος τους, αλλά και να αναδεικνύονται ως αυτόνομοι φυσικοί σχηματισμοί.
ü Διατηρούμε με κάθε τρόπο τους φυσικούς και μόνο σχηματισμούς στις κοίτες τους, ενώ τα οποιαδήποτε τεχνικά έργα ( υπερχειλιστές, αναβαθμοί κ.ά) να είναι χαμηλού ύψους και πέτρινα, τουλάχιστον στην εξωτερική όψη.
ü Όπου εντοπίζονται διαβρώσεις να επισκευάζονται αμέσως με τις αναγκαίες ήπιες παρεμβάσεις.
ü Απομακρύνομαι σκουπίδια, κορμούς δένδρων και τα ογκώδη αντικείμενα από ποτάμια και χείμαρρους.
ü Οι χαλικολήψεις και οι αμμολήψεις από ποτάμια και χείμαρρους πάντοτε ακολουθούν ορισμένους κανόνες, όρους, προϋποθέσεις και αντισταθμιστικά οφέλη προς το περιβάλλον.
ü Σε αστικές περιοχές η τακτική συντήρηση του δικτύου των όμβριων είναι επιβεβλημένη.
ü Οι ζώνες προστασίας εκατέρωθεν στην παραποτάμιας ζώνης επιβάλλεται να διατηρούνται και να προστατεύονται.
ü Δημιουργούμε Τοπικό Δίκτυο Παρατηρητών Περιβάλλοντος οι οποίοι ενημερώνουν έγκαιρα το συντονιστικό φορέα πρόληψης των πλημμυρών.
Πηγή
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
27 συλλήψεις σε 2 μέρες στην Θεσσαλονίκη
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
