ΝΕΑ VIDEO NEA PHOTO NEA

 | 

10217 - Των Αγιορειτών Υμνογράφων ο χορός. Η καταγραφή της υμνογραφικής παραγωγής στο Άγιον Όρος (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του Μοναχού Παταπίου Καυσοκαλυβίτου στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

Πατάπιος μοναχός Καυσοκαλυβίτης

Βιβλιοθηκάριος Σκήτης Καυσοκαλυβίων. Δρ. Θεολογίας

Τῶν Ἁγιορειτῶν Ὑμνογράφων ὁ χορός. Ἡ καταγραφή τῆς ὑμνογραφικῆς παραγωγῆς στό Ἄγιον Ὄρος

Περίληψη της Εισήγησης:

Ἡ Ὑμνογραφία τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι μία τέχνη λειτουργική μέσα στήν ὁποία λατρεία, δόγμα καί ἦθος περιχωροῦνται καί συναρμόζονται. Τό Ἅγιον Ὄρος ἀπό αἰῶνες ἔχει προστεθεῖ στούς ἱερούς ἐκείνους τόπους ὅπου καλλιεργήθηκε καί ἐμπλουτίστηκε ἡ ἐκκλησιαστική μας ποίηση, ἀφοῦ στό πέρασμα τῶν δώδεκα αἰώνων μοναχικῆς ζωῆς, δέν εἶναι λίγοι ἐκεῖνοι οἱ Ἁγιορεῖτες πατέρες, πού τίμησαν καί ἀνέδειξαν μέ τήν προσφορά τους τήν ἐκκλησιαστική ποίηση καί μουσική καί ἔθεσαν ἀνεξίτηλα τήν σφραγίδα τους στήν Ὑμνογραφία, ἀσχολούμενοι καί ἐπιδιδόμενοι εἴτε στήν σύνταξη ὑμνογραφημάτων εἴτε στή μελοποίηση τῶν ἔργων αὐτῶν. Ἡ χορεία τῶν Ἁγιορειτῶν πατέρων πού ἀσχολήθηκαν μέ τήν Ὑμνογραφία, εἶναι πλούσια καί ἀξιόλογη. Τούς περισσότερους ἀπό τούς Ἁγιορεῖτες ὑμνογράφους, κατά τό μέτρο τοῦ χαρίσματος πού δόθηκε στόν καθένα ἀπ᾿ αὐτούς, διακρίνει ἡ ἄνεση μέ τήν ὁποῖα χρησιμοποιοῦν τήν βυζαντινή καί τήν ἀρχαία ἑλληνική γλῶσσα -ὅπως δείχνουν τά ὑμνογραφήματά τους- ὁ πλοῦτος καί ἡ πυκνότητα τῶν νοημάτων, τό εὔρυθμον τῶν ὕμνων, ἡ ἐκφραστικότητα, τό γλαφυρό ὕφος καί ἡ εὐχέρεια κατά τήν ποίηση, ἡ κομψότητα τοῦ ποιητικοῦ λόγου, ἡ εὑρηματικότητα τῶν ἰδεῶν καί ἡ ἐν συντομίᾳ περιεκτικότητα καθώς καί ἡ μεταφορά τοῦ ἀσκητικοῦ πνεύματος, τοῦ μοναχικοῦ ἤθους καί τῆς θεολογικῆς σκέψης τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ὅπως εἶναι φυσικό, οἱ Ἁγιορεῖτες ὑμνογράφοι δημιούργησαν τίς συνθέσεις τους στό πλαίσιο τοῦ Ἁγιορείτικου λεγομένου Τυπικοῦ τῆς ἐκκλησιαστικῆς Ἀκολουθίας.

Ὁρισμένοι ἀπ᾿ αὐτούς εἶναι ἐξαιρετικῆς καλλιέπειας ὑμνογράφοι καί ἔχουν παράγει ἔργα ἐξαίσιας τέχνης καί τεχνικῆς μετρικῆς, μιμούμενοι παλαιότερους ὑμνογράφους. Ἄλλοι ἔχουν συντάξει ἕναν μεγάλο ἀριθμό ὑμνογραφημάτων, ἀπό τά ὁποῖα, ὅσα ἔχουν ἐκδοθεῖ ἤ ἔχουν ἤδη περιληφθεῖ στά ἐν χρήσει Μηναῖα (κυρίως τοῦ ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου καί τοῦ μοναχοῦ Γεράσιμου Μικραγιαννανίτου) ψάλλονται σέ ὅλον τόν ὀρθόδοξο κόσμο, ὅπου λειτουργοῦν ὀρθόδοξοι ναοί καί μοναστήρια. Παράλληλα, πληθώρα χειρογράφων παραδίδουν Ἀκολουθίες, Παρακλητικούς Κανόνες, Χαιρετιστήριους Οἴκους, ἀναπληρώσεις Ἀκολουθιῶν καί ἄλλα ὑμνογραφήματα, πού περιμένουν ὑπομονετικά στίς πλούσιες ἀθωνικές βιβλιοθῆκες τόν ἐκδότη τους. Ἄλλοι πάλι Ἁγιορεῖτες, ὅπως ὁ Βαρθολομαῖος Κουτλουμουσιανός, συνέβαλαν στή διόρθωση, ἀποκατάσταση καί συμπλήρωση τῶν λειτουργικῶν μας βιβλίων.

Παρ᾿ ὅλα αὐτά ἡ γνώση τῆς ὑμνογραφικῆς παραγωγῆς τῶν ἀθωνιτῶν μοναχῶν, τῶν νεωτέρων κυρίως χρόνων (ἰδιαιτέρως ἀπό τοῦ 16ου μέχρι τοῦ 20οῦ αἰῶνα) ἀποτελεῖ desiteratum στόν χῶρο τῆς λόγιας μεταβυζαντινῆς παραγωγῆς, καθώς δέν ἔχει ἀκόμη γίνει ἀντικείμενο σοβαρῆς μελέτης καί ἔρευνας. Ἐκτός ἀπό ἕνα πολύ συνοπτικό ἄρθρο τοῦ μοναχοῦ Γερασίμου Μικραγιαννανίτου: Ἡ Ὑμνογραφία ἐν ἁγίῳ Ὄρει (Ἀθήνα 1966), μία ἐκτενέστερη μελέτη τοῦ Π. Πάσχου: Ὑμνογραφία καὶ ὑμνογράφοι στὸ Ἅγιον Ὄρος (Θεσσαλονίκη 1997) καί ἕνα πρόσφατο πόνημα τοῦ γράφοντος: Ἀθωνικά Ὑμναγιολογικά Μελετήματα (Θεσσαλονίκη 2014) ἡ βιβλιογραφία στό θέμα τῆς Ἁγιορειτικῆς Ὑμνογραφίας δέν εἶναι ἰδιαίτερα πλούσια. Συμβολή πρός τήν ἀναπλήρωση αὐτοῦ τοῦ κενοῦ ἀποτελεῖ καί ἡ παρούσα εἰσήγηση, πού ἔρχεται νά συμπληρώσει ἕνα σκέλος τῆς προηγηθείσας ἐπιστημονικῆς ἔρευνας σχετικά μέ τήν ἁγιορειτική ὑμναγιολογική παραγωγή, ἀπό τή βυζαντινή περίοδο μέχρι τή νεότερη περίοδο καί τίς μέρες μας (τέλη 20οῦ αἰ.), ὅπου ἀρκετοί Ἁγιορεῖτες διακονοῦν τήν ποιητική ὑμνογραφική τέχνη.

Παρατίθενται περιεκτικά βιογραφικά σημειώματα ὅλων τῶν Ἁγιορειτῶν ὑμνογράφων, ἐμπλουτισμένα μέ νέα, ἄγνωστα ἀρκετές φορές στοιχεῖα καί γίνεται μία πρώτη παρουσίαση τοῦ ὑπό ὁλοκλήρωση Καταλόγου ὅλων τῶν μέχρι σήμερα ἐπισημασμένων ἔργων τους, ἐκδεδομένων καί μή∙ ἔργων πολλαπλῶς χρήσιμων γιά τήν ἐπιστήμη καί τήν λατρευτική πράξη τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.

Ἡ ἐν ἐξελίξει αὐτή μελέτη εὐελπιστεῖ νά ἀναδείξει τήν τεράστια συμβολή τῶν Ἁγιορειτῶν Ὑμνογράφων στήν ἀνάπτυξη τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας Ὑμνογραφίας (ἰδιαίτερα στούς δύσκολους καιρούς τῆς Τουρκοκρατίας καί τῶν Νεομαρτύρων) καί νά ἀποτελέσει ἐλάχιστη συμβολή στήν Ἀθωνική Προσωπογραφία καί στή μελέτη τῆς πνευματικῆς κίνησης τοῦ Ἁγίου Ὄρους στό πέρασμα τῶν αἰώνων.

http://www.agioritikiestia.gr

Σχετικά:

9891 - Δεύτερο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας

9896 - Το πρόγραμμα του 2ου Επιστημονικού Εργαστηρίου της Αγιορειτικής Εστίας

9898 - Περιλήψεις των εισηγήσεων της Επιστημονικής Ημερίδας «Ο ναός του Πρωτάτου και ο ζωγράφος του: Έργα συντήρησης και νέα δεδομένα»

9913 - Περιλήψεις ομιλητών του 2ου Επιστημονικού Εργαστηρίου της Αγιορειτικής Εστίας

9928 - Νέα στοιχεία για την ταυτότητα των ζωγράφων του ναού του Πρωτάτου, στις Καρυές του Αγίου Όρους

9929 - Προκαλούν αίσθηση οι αποκαλύψεις για το μνημείο - θρύλο του Αγίου Όρους!

9945 - Ολοκληρώθηκε με επιτυχία το 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας

ΗΜΕΡΙΔΑ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, 8 Δεκεμβρίου 2017

10053 - Τοιχογραφίες Πρωτάτου: Η συντήρηση ενός έργου τέχνης στην καρδιά της αθωνικής μοναστικής πολιτείας.(Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Ι. Κανονίδη στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10054 - Σχόλια για την ιστορία του Αγίου Όρους στα χρόνια των πρώτων Παλαιολόγων. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Κρ. Χρυσοχοΐδη στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10074 - Ο Ναός του Πρωτάτου στα πλαίσια της Μεσοβυζαντινής Ναοδομίας (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Σταύρου Μαμαλούκου στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10079 - Η συντήρηση των τοιχογραφιών του Πρωτάτου. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Στέλιου Στεφανίδη στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10085 - Πρωτάτου επανεπίσκεψις. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση της κ. Ανδρομάχης Νάστου στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10091 - Αναζητώντας απαντήσεις για τη ζωγραφική του Πρωτάτου. Ζητήματα της ιστορίας της έρευνας. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Νικολάου Σιώμκου στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10098 - Οι τοιχογραφίες του Ναού του Πρωτάτου: Ερευνητικά ζητήματα μετά την συντήρησή τους. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Κωνσταντίνου Μ. Βαφειάδη στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10107 - Τα χρώματα του Πρωτάτου. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Ανέστη Βασιλακέρη στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10116 - Ιστορική τοποθέτησις, ανάγνωσις και γενική εξήγησις της «Καινής Εικόνος» της Ιστορήσεως Πρωτάτου.(Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Δημητρίου Εμμ. Καλομοιράκη στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10137 - Πρωτάτο ΙΙΙ: Επανερμηνεία του ρόλου κεντρικών παραστάσεων με παρεπόμενα για την όλη δομή του εικονογραφικού προγράμματος. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Παντελή Φουντά στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

10144 - Μερική έκλειψη Πανσελήνου: μια αναμενόμενη έκπληξη. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Γιώργου Φουστέρη στην Ημερίδα της Αγιορειτικής Εστίας)

2ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, 9 - 10 Δεκεμβρίου 2017

10149 - Ο αφορισμός του βασιλιά Ντουσάν (το ανάθεμα του Καλλίστου) – μερικές παρατηρήσεις βάσει εγγράφων στα αγιορείτικα αρχεία. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Srđan Pirivatrić στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

10150 - Η έκδοση των μεσαιωνικών αρχείων του Αγίου Όρους στη σειρά Archives de l’Athos: Ο τρίτος τόμος εγγράφων της μονής Βατοπεδίου και οι νέες εκδόσεις. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Κωστή Σμυρλή στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

10160 - Η συμβολή Σέρβων επιστημόνων στην έκδοση σερβικών εγγράφων από το αρχείο της Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου.(Βιντεοσκοπημένη εισήγηση της κ. Mirjana Živojinović στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

10165 - Το Νεώτερο Αρχείο της μονής Ιβήρων. Μεθοδολογικά προβλήματα ταξινομήσεως και καταλογραφήσεως ενός Αθωνικού αρχείου. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση των κ.κ. Κρ. Χρυσοχοΐδη και Νίκ. Λιβανού στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

10177 - Η συμβολή των μοναστηριών του Αγίου Όρους στην ανάπτυξη της Εκπαίδευσης στην αιγυπτιοκρατούμενη Θάσο του 19ου αιώνα. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Γεωργίου Χαλκιά στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

10192 - «Πώς ταξιδεύουν οι σταχώσεις;» Παραγωγή και κυκλοφορία των παραδοσιακών και των εναλλακτικών μεταβυζαντινών σταχώσεων στο Άγιον Όρος τον 16ο και 17ο αιώνα. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Μιχαήλ Κακούρου στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

10201 - Τα ακατάγραφα χειρόγραφα της Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Παντοκράτορος Αγίου Όρους. Προλεγόμενα σε ένα συμπληρωματικό Κατάλογο των χειρογράφων της Μονής. (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Δημοσθένη Κακλαμάνου στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)

10209 - «Η καταλογογράφηση των κωδίκων αρ. 328-400 και των παλαιότερων εντύπων (15ος και 16ος αι.) της Μονής Ιβήρων. Δύο παράλληλα προγράμματα» (Βιντεοσκοπημένη εισήγηση του κ. Ζήση Μελισσάκη στο 2ο Διεθνές Επιστημονικό Εργαστήριο της Αγιορειτικής Εστίας)
agioritikesmnimes