ΝΕΑ VIDEO NEA PHOTO NEA

 | 

Η άκομψη τραπεζική επανάσταση της Ευρώπης

Στα τέλη του περασμένου έτους, οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης κατέληξαν σε συμβιβασμό σχετικά με τα... βασικά στοιχεία του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης (ΕΜΕ) –δηλαδή στο πώς να αντιμετωπίζουν τις προβληματικές τράπεζες. Το αποτέλεσμα μοιάζει άκομψο, αλλά φαίνεται επίσης πιθανό να λειτουργήσει.

Το κύριο συστατικό του συμβιβασμού είναι να χρησιμοποιήσει, τουλάχιστον αρχικά, ξεχωριστά εθνικά κονδύλια σε περίπτωση που χρειάζεται να σωθεί μία τράπεζα, δημιουργώντας παράλληλα ένα Ενιαίο Ταμείο Διευθέτησης (SRF) μέχρι και €55 δισ. για τα επόμενα δέκα χρόνια, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από εισφορές των ίδιων των τραπεζών. Ολόκληρος ο ΕΜΕ θα διοικείται από μία ομάδα εθνικών εποπτών και εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τα ελαττώματα αυτού του συμβιβασμού είναι εμφανή. Καταρχάς, ο ΕΜΕ δεν θα είναι, τουλάχιστον στην αρχή, ένας πραγματικά «ενιαίος» μηχανισμός. Οι εθνικοί πόροι –και κατά συνέπεια οι εθνικές αρχές- θα συνεχίσουν να είναι υπεύθυνοι για τα προβλήματα των τραπεζών «τους», με τη συμβολή του ΕΜΕ στην οποιαδήποτε επιχείρηση διάσωσης να αυξάνεται μόνο σταδιακά. Θα είναι τουλάχιστον μία δεκαετία από τώρα –περίπου το έτος 2025- προτού ο ΕΜΕ είναι πραγματικά «ενιαίος», με τη χρήση των ξεχωριστών εθνικών κονδυλίων να τελειώνει.

Πρόκειται προφανώς για μία μακρά μεταβατική περίοδο. Αλλά, επειδή η ΕΚΤ βρίσκεται στη διαδικασία διεξαγωγής μίας επανεξέτασης της ποιότητας των στοιχείων ενεργητικού των τραπεζικών ισολογισμών, υπάρχει ελάχιστος κίνδυνος ότι θα παραμείνουν πολλοί «σκελετοί» στους ντουλάπες των τραπεζών. Επιπλέον, μετά από πέντε χρόνια (μέχρι το 2020), ο ΕΜΕ θα μπορούσε να έχει ήδη σχεδόν €30 δισ. διαθέσιμα, περισσότερα δηλαδή από οποιοδήποτε εθνικό ταμείο, παρέχοντας έτσι ένα σημαντικό δίκτυ ασφαλείας αν οποιοδήποτε εθνικό ταμείο αποδειχθεί ανεπαρκές.

Σίγουρα, δεν είναι ιδανικό το ότι ο ΕΜΕ θα καλύπτει μόνο αυτές τις τράπεζες –περίπου 120- που θα έχουν τεθεί υπό την άμεση εποπτεία της ΕΚΤ μέχρι το τέλος της χρονιάς. Αλλά αυτό είναι λογικό στην αρχή, όταν η ΕΚΤ θα έχει ήδη αρκετή δουλειά μέχρι να πάρει υπό τον έλεγχό της τις πρώτες τράπεζες (οι οποίες, σε κάθε περίπτωση, αποτελούν περίπου τα τέσσερα πέμπτα του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης). Θεωρητικά, η ΕΚΤ θα λειτουργεί και ως έμμεσος επόπτης όλων των περίπου χιλίων μικρότερων τραπεζών της ευρωζώνης, αλλά αυτό θα χρειαστεί περισσότερο χρόνο μέχρι να ισχύσει.

Ένα άλλο άκομψο κομμάτι της προτεινόμενης ρύθμισης είναι ότι ο ΕΜΕ δεν θα αποτελεί μέρους του μηχανισμού της ΕΕ. Αντ’ αυτού, θα συσταθεί μέσω μίας διακυβερνητικής συνθήκης (η οποία διαπραγματεύεται ταχύτατα από τα κράτη μέλη της ευρωζώνης). Ωστόσο, αυτή η διακυβερνητική συμφωνία θα είναι, κατά πάσα πιθανότητα, μόνο μία μεταβατική λύση. Έχουν υπάρξει και άλλες περιπτώσεις σημαντικών πρωτοβουλιών που ξεκίνησαν έξω από το νομικό πλαίσιο που ορίζεται από τις Συνθήκες της ΕΕ, αλλά αργότερα ενσωματώθηκαν στο κοινοτικό κεκτημένο (το σώμα της νομοθεσίας της ΕΕ), περνώντας έτσι υπό τον έλεγχο της Επιτροπής και του Κοινοβουλίου. Αυτό συνέβη με την περιοχή ελεύθερων ταξιδιών Σένγκεν, για παράδειγμα. Το ίδιο είναι πιθανό να συμβεί και με τον Ενιαίο Μηχανισμό δγίανσης.

Η απίστευτα περίπλοκη διαδικασία λήψης αποφάσεων που έχει προταθεί από τον ΕΜΕ, η οποία θα περιλάμβανε, τουλάχιστον στα χαρτιά, πάνω από 100 μεμονωμένους αξιωματούχους και πολλές επιτροπές, είναι επίσης απίθανο να αποτελέσει πραγματικό εμπόδιο, καθώς η αναδιάρθρωση των τραπεζών πρέπει συνήθως να λάβει χώρα μέσα σε λίγες ημέρες, συνήθως εντός Σαββατοκύριακου. Οι λίγοι που θα γνωρίζουν τις λεπτομέρειες μίας συγκεκριμένης υπόθεσης θα παίρνουν τις βασικές αποφάσεις, ενώ θα ζητείται από τους υπόλοιπους, που διαθέτουν ελάχιστη γνώση (ή συμμετοχή) στο θέμα, να συμφωνήσουν με τους εμπειρογνώμονες. Όταν ο ΕΜΕ και το SRF επιστρέψουν πίσω στο σύστημα της ΕΕ, θα χρειαστεί να επανεξεταστεί ο μηχανισμός λήψης αποφάσεων.

Το μέγεθος του SRF έχει συχνά επικριθεί ως ανεπαρκές. Αλλά αυτό είναι λάθος: €55 δισ. θα πρέπει να είναι αρκετά για να αντιμετωπίσουν όλες τις τράπεζες στην Ευρώπη, με εξαίρεση τις πολύ μεγαλύτερες. Θα είναι επίσης αρκετά για να αντιμετωπίσουν μία συστημική κρίση σε μικρομεσαίες χώρες όπως η Ιρλανδία ή η Πορτογαλία. Ακόμη και η Ισπανία χρειάστηκε «μόλις» €60 δισ. από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας στο αποκορύφωμα της κρίσης.

Εν πάση περιπτώσει, ένα ταμείο αναδιάρθρωσης δε μπορεί παρά να χρησιμεύει ως κουτί πρώτων βοηθειών για ένα ή δύο μεμονωμένα ατυχήματα. Οι συστημικές κρίσεις απαιτούν πάντα ένα δημοσιονομικό backstop. Από αυτή την άποψη, η πρόταση του SRM είναι επίσης ατελής.

Τουλάχιστον, η ευρωζώνη έχει πλέον έναν μόνιμο μηχανισμό για να στηρίξει τις κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Αν και δεν υπάρχει ρητή συμφωνία, δε μπορεί να υπάρξει ιδιαίτερη αμφιβολία ότι αν μία μεγάλη κρίση απειλήσει να συντρίψει το SRF, θα βρεθούν τα κονδύλια που χρειάζονται για να σωθεί το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης από την κατάρρευση, διότι όλα τα κράτη μέλη που συμμετέχουν στον ΕΜΕ θα έχουν κίνητρο να στηρίξουν την κοινή τους επένδυση.

Το σχέδιο για τη σταδιακή συγκρότηση ενός κοινού ταμείου εξυγίανσης αποτελεί ένα αδέξιο, άκομψο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Όσα προβλήματα αντιμετωπίζει, άλλα τόσο αφήνει άλυτα. Αλλά το τελικό αποτέλεσμα είναι πιθανό να είναι αρκετά ισχυρό, διότι καθιερώνει μία βασική καινοτομία: ένα κοινό ταμείο που ουσιαστικά αμοιβαιοποιεί μεγάλο μέρος του κινδύνου που προκύπτει από τις χρεοκοπίες τραπεζών.
banksnews.gr