2014-04-22 12:59:05
Οι ψαλμοί των αγγέλων στο ιστορικό εκκλησάκι του Αγίου Χαραλάμπους στη μεσοχωριά του Σπηλίου, έγιναν για το γείτονά του πρωτομάστορα Θανάση Σκορδαλό, γλυκές και ερωτικές δοξαριές πόνου και αναστεναγμού! Θεόσταλτα, ο κοντινός του άγιος φαίνεται να τον διαμόρφωσε με το προζύμι του δασκάλου μια και από παιδάκι έπαιρνε θέση στο ψαλτήρι του μικρού ναού του προστάτη του χωριού.
Ο ίδιος έλεγε ότι τέλειωσε «το ωδείο του Σπηλίου», όμως έδιδε έμφαση και «στη φύση, τα βουνά, τα νερά και τα περιβόλια του τόπου του», που τον ζύμωσαν. Και βέβαια, δεν παρέλειπε στις αναφορές του, να ανυψώνει τη μεγάλη προσφορά των πολυάριθμων χωριανών του χορευτών και γλεντζέδων που τον αγκάλισαν, τον άντρωσαν καλλιτεχνικά και τον απογείωσαν. Τότε, όλο το χωριό μέσα στη φτώχεια και τη δυστυχία του, χόρευε, γλεντούσε και ξεχνούσε Από τότε που «αναχώρησε», πέρασαν σαν τον… άνεμο δεκαέξι χρόνια σαν σήμερα και ο Θανάσης Σκορδαλός παραμένει μια σταθερή καλλιτεχνική αξία και πήρε επάξια κυρίαρχη θέση στους μουσικούς παραδείσους, πλάι στους άλλους γίγαντες που θεμελίωσαν τα ηχοχρώματα της Κρήτης, καθένας από το δικό του μετερίζι. Αλλά η απουσία του μεγάλου βάρδου στον ευρύτατο κύκλο των φανατικών και μη εραστών των μελωδιών του, δείχνει να μην αναπληρώνεται…
Οι πολλοί και σήμερα ευφραίνονται παθιασμένα τους ανεπανάληπτους ερωτικούς σκοπούς του, και ο συγχωριανός του «σκορδαλικός των σκορδαλικών» Γιάννης Λουλούδης, συνηθίζει συχνά να του κάνει το… μουσικό τρισάγιο στο ύστερό του σπίτι, στο νεκροταφείο του Χριστού στο Πανωχώρι, που έχει ενταφιαστεί η σορός του. Νιώθει με αυτό το νυχτιάτικο μνημόσυνο στο μνήμα του «με τα γλυκά συρτά του Θανάση»», ότι ανταμώνουν ξανά στις αθάνατες εποχές που μεγαλουργούσε…
Όσοι συμμετέχουν σε αυτή την πρωτότυπη ιεροτελεστία, αισθάνονται το μεγάλο λυράρη μέσα στις καταπράσινες κοιλάδες με τα γάργαρα νερά, όπως της γης που τον ανάθρεψε, να κρατά τη λύρα και το δοξάρι και να υμνεί και πάλι το Σπήλι όπως έκανε και στην επίγεια διαδρομή του…
Ο ΜΟΝΙΜΟΣ ΑΚΟΛΟΥΘΟΣ ΤΟΥ…
Σήμερα στα δεκαεξάχρονα από το φευγιό του, συγχωριανοί και ορισμένοι από αυτούς «άρρωστοι» θαυμαστές των εκτελέσεών του, αποκαλύπτουν στοMadeinCreta άγνωστα περιστατικά της πολύχρονης και πολυκύμαντης μουσικής του πορείας. Στους πρώτους, ίσως και ο πρώτος στην Κρήτη, αυτής της κατηγορίας είναι ο Γιάννης Λουλούδης που δεν λογάριασε χιλιόμετρα για να βρεθεί στο κέντρο που έπαιζε και τραγουδούσε και «να περάσει μια ωραία βραδιά με τον δάσκαλο».
Από το Σπήλι μπορούσε να φτάσει και μέχρι το Λασίθι, όμως τα περισσότερα από τα εκατοντάδες ταξίδια του τα έκανε από τα 25 του χρόνια στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο που εμφανίζονταν τις πιο πολλές φορές. Είχε γίνει ένας πιστός ακόλουθός του, ο άγγελός του, γιατί εξηγεί ο ίδιος«μου άρεσε η μουσική του, τα γλυκά και ερωτικά του ακούσματα που έβγαζε δεξιοτεχνικά από τη λύρα του και αναστάτωναν, ο τρόπος που χάιδευε τις χορδές ακουμπώντας και τα τέσσερα δάκτυλα και το ψαλτικό χρώμα που έδιδε στα τραγούδια του…»
Εκστασιασμένος πάντα ακούγοντάς τον, παρατηρούσε ότι«εκεί που έπαιζε αυτοσχεδίαζε κι αν έγραφε αυτούς τους αυτοσχεδιασμούς, θα είχε σήμερα τα διπλά κομμάτια από αυτά που άφησε». Άλλωστε, του το είπε σε μια από τις πολλές συζητήσεις που είχαν: «Γιάννη, δεν ξέρω τι συμβαίνει! Αλλά αυτοί οι αυτοσχεδιασμοί μου έρχονται εκείνη την ώρα. Πού να το αποδώσω;»
Ο κ. Λουλούδης καταλήγει στη διαπίστωση, αφού για δεκαετίες τον μελέτησε, ότι «ο άνθρωπος γεννήθηκε καλλιτέχνης. Ήταν δημιουργός, εκτελεστής και τραγουδιστής και τα έδινε όλα όταν έβλεπε ένα καλό χορευτή και μια όμορφη γυναίκα. Τότε δεν τον πάλευαν ούτε δεκαπέντε λαούτα μαζί!»
Κατά τον ίδιο ο Σκορδαλός φτάνει στο απόγειο της δόξας του «τη δεκαετία από το 1975 έως το 1985» και τότε ολοκληρώθηκε ως δημιουργός. «Αυτή την περίοδο», σημειώνει, «βγάζει ανεπανάληπτες συνθέσεις με ύψιστη τον «Άνεμο», που παίχτηκε σε πολλές παραλλαγές και με πολλές μαντινάδες. Αυτή η επιτυχία του είναι ο ύμνος της κρητικής μουσικής και ήταν το απαύγασμα ενός μεγάλου έρωτα που τον ξεσήκωσε. Ο Θανάσης ήταν πολύ ερωτικός και παθιασμένος μέχρι θανάτου!»
Επιστρέφει στα πολλά γλέντια που έζησε μαζί του σαν να ήταν χθες! Του έρχεται στη θύμηση η βάφτιση «γύρω στο ’80 στο Ζαρό, που ο Σκορδαλός έγινε κουμπάρος του Χαριτονικολή». Καλεσμένοι ήταν μόνο άντρες και «μαζευτήκαμε ίσαμε εκατό. Μέσα σε αυτούς ήταν ο Σταμάτης ο Παπαδάκης ο πρωτοχορευτής, ο πρώην νομάρχης Ηρακλείου Γιάννης Γαρεφαλάκης, ο δικηγόρος ο Βασιλογιάννης, ο συμβολαιογράφος ο Γιάννης ο Σαρμάνης, ο Μελιδονιώτης, ο Παρασκευάς ο χορευτής και ο Σταύρος ο Παπαδάκης ο ποδηλατάς. Αυτό το γλέντι βάστηξε μέχρι το πρωί και πέρασε στην ιστορία…»
Ο «ΑΝΕΜΟΣ» ΦΥΣΗΞΕ… ΕΡΩΤΑ
Ένας άλλος φανατικός εραστής των συνθέσεών του, ο συγχωριανός του Θεόδωρος Θεοδωράκης, που «με Σκορδαλό στο γάμο του με Σκορδαλό και στα βαφτίσια των τεσσάρων παιδιών του», αναπολεί ιστορικές στιγμές στα γλέντια και στις παρέες μαζί του και μιλάει για τον «Άνεμο» και την τελευταία συνάντηση που είχαν τον Ιανουάριο του 1998, «στο γάμο της κόρης του Μαρκογιάννη».
Μένει στη Δευτέρα του Πάσχα του ’73, στο «καφενείο του Άγγελου», στο Σπήλι που έπαιζε σε γλέντι. Αλησμόνητα τότε: «Στις 4 το πρωί του παρήγγειλα ένα συρτό που τον χορέψαμε με το Γιάννη το Λουλούδη, το Νίκο το Βαβουράκη, το Γιώργη το Βαβουράκη και το Νίκο το Βυζιργιαννάκη. Μας λέει, τότε, ότι ο σκοπός που θα μας παίξει, θα κυκλοφορήσει σε δίσκο σε δυο μήνες. Μας άρεσε ο συρτός και μετά από δυο μήνες, σε άλλο γλέντι στην «Καφαλοβρύση», στο Σπήλι, έπαιξε άλλο συρτό, όμως, δεν ήταν ο ίδιος που χορέψαμε τη Δευτέρα του Πάσχα. Κατέβηκε μια στιγμή και κάλεσε τον Ζαχαρία το Βασιλάκη να τον ξεκουράσει. Πέρασε από μπροστά μου και τον ρώτησα γιατί δεν ήταν ο ίδιος με εκείνο που μας έπαιξε στο καφενείο του Άγγελου. Με χτύπησε στην πλάτη και μου είπε για να καταλάβω: «Αυτός ο σκοπός ήταν επιλήψιμος σκοπός παιδί μου Θεοδωράκη». Μου έχουν μείνει τα λόγια του και τότε επιβεβαίωσα την υποψία μου ότι ο «Άνεμος» γράφτηκε για την Καίτη…»
Τα ακούσματα του Σκορδαλού του προκαλούσαν πάντα ανατριχίλα! «Ήταν ο πρώτος των πρώτων», λέει σήμερα μέσα στη φτώχeια της δημιουργίας στην κρητική μουσική. «Όταν χόρευα με τον Θανάση, τα πόδια μου πήγαιναν μόνα τους», θα πει, ενώ ο Λουλούδης θα συμπληρώσει: «Όσο φεύγουν τα χρόνια, το κενό που άφησε είναι τεράστιο. Αυτό το διαπιστώνουμε στα γλέντια. Μακάρι να βγει ένας καινούργιος Σκορδαλός, αλλά το βλέπω δύσκολο…»
Νέας ηλικίας ο Παύλος Μαράκης στο Σπήλι, τότε, θυμάται ότι το τραγούδι «Μόνο εκείνος που αγαπά»ξεσήκωνε και τις πέτρες! «Με αυτό το σκοπό», συνεχίζει, «κάναμε καντάδες στα μέσα της δεκαετίας του ’50 στο Σπήλι ,με τον Ζαχαρία Βασιλάκη. Νύκτες ανεπανάληπτες και ονειρεμένες, γεμάτες τραγούδι και κέφι. Οι σκοποί του Θανάση είναι ήπιοι και έχουν γλύκα. Ή το ’62 ή το ’63, παντρεμένος εγώ με τη Μαρία και όλο το χωριό γλεντούσε στο Άγιο Πνεύμα. Αργά το απόγευμα κατεβήκαμε στο χωριό από την «Πλαγιάδα» και σταματήσαμε στην «Κεφαλοβρύση» στην πλατεία, αλλιώς βέβαια τότε! Το κέφι μας είχε βγει στα ύψη και αξέχαστα θυμούμαι το Σκορδαλό να έχει πέσει ανάσκελα πάνω από τις λιονταροκεφαλές που βγαίνει το νερό και να παίζει. Μπορείς να καταλάβεις με αυτή την εικόνα! Άλλος Σκορδαλός στην Κρήτη δεν θα ξαναβγεί και μέχρι σήμερα δεν έχει παρουσιαστεί ισάξιός του. Γι αυτό και βλέπεις σήμερα ένα γλέντι δεν βγαίνει αν δεν παίξουν τους σκοπούς του. Τώρα τα παλιά ξέφτισαν στο Σπήλι και ο ενθουσιασμός που είχαμε, παρά τη φτώχια, δεν υπάρχει…»
ΤΟΝ ΣΗΚΩΣΑΝ ΨΗΛΑ ΟΙ ΜΕΡΑΚΛΗΔΕΣ
Στους λαϊκούς λυράρηδες της εποχής και ο Ζαχαρίας Βασιλάκης, που διασκέδασε αμέτρητες φορές το χωριό. Προέρχεται από τη μουσική φλέβα του πατέρα του Στεφανή Βασικάκη, του μυλωνά στον αλευρόμυλο της Αγίας Φωτιάς, του γέρο Κοντύλη με τα εξαιρετικά πεντοζάλια και τις ξεχωριστές μαντινάδες.
«Οι παλιοί χορευτές του Σπηλίου, έβγαλαν στα ύψη τον Σκορδαλό», επισημαίνει, αναπολώντας τις αθάνατες εποχές. «Δεν ανάδειξε μόνο λυρατζήδες και λαουτιέρηδες τούτο το χωριό. Έβγαλε και μεγάλους χορευτές και γλεντζέδες, τον Σταμάτη τον Παπαδάκη, τον Κωστή το Βαβουράκη, το Μύρωνα Μπιρλιράκη, τον Κωστή και το Λευτέρη Βλαχάκη, το Στεφανή το Βλατάκη, τον Αυγενομανώλη,τον Κονσολοπαντελή, το Χαρίτο και τον Μανώλη Αποστολάκη. Όλο το χωριό χόρευε και γλεντούσε και έψαχνε την πιο μικρή αιτία. Ήταν το Σπήλι με τους λεβέντες και τους μερακλήδες…»
Μένει στο μεγάλο δάσκαλο, «που όταν ήταν στο Σπήλι πήγαινε στα ψαλτήρια των εκκλησιών του χωριού. Θυμούμαι τα ωραία χρόνια με τις καντάδες που έκανε ο Θανάσης στα σπίτια του Πανωχωριού και ερχόταν και στο σπίτι μας και κάτω από το σπίτι της γυναίκας που αγαπούσε. Πήγαινε, όμως, και στα γλέντια στο Άγιο Πνεύμα που πανηγύριζαν όλοι οι χωριανοί και το ’50 ήρθαν οι Σπηλιανοί από την Αμερική. Το γλέντι βάστηξε όλη τη μέρα και ήρθαν και πενήντα βρακοφόροι και χόρεψαν…»
Ο Ζαχαρίας Βασιλάκης, σήμερα στα 85 του χρόνια, διατυπώνει την άποψη ότι οι σκοποί του μεγάλου λυράρη πάτησαν στη βάση άλλων παλαιών καλλιτεχνών του χωριού και της περιοχής, από όπου επηρεάστηκε και εξελίχτηκε, όπως του γέρο Κοντύλη, του Μαρκογιώργη, του Καλογρίδη και βέβαια του Ροδινού. Πάνω σε αυτά τα καλούπια κατόρθωσε «ως δημιουργός να δώσει μια άλλη ώθηση χρησιμοποιώντας αλλαγές που έδεσαν και έγιναν επιτυχίες». Καταλήγοντας προσθέτει ότι «ο Σκορδαλός κυριαρχεί στα συρτά» και επιπλέον, με κάθε τρόπο και σε κάθε στιγμή ύμνησε και δόξασε το Σπήλι. «Γεννήθηκε σε μια δύσκολη εποχή, αλλά αξιοποίησε τα χαρίσματα που του έδωσε ο Θεός και τη φύση με τις ομορφιές της».
Τον Ιανουάριο του 1998, στο κρητικό κέντρο του Ρεθύμνου που γίνονταν «το γαμήλιο τραπέζι του γάμου της κόρης του Μαρκογιάννη», ο Θεόδωρος Θεοδωράκης άκουσε το Σκορδαλό, κατά τη 1 μετά τα μεσάνυκτα, να ζητά επιτακτικά από τη γυναίκα του: «Καίτη δε μπορώ, πάμε, είναι ώρα μας…» Φεύγοντας, οι άλλοι καλλιτέχνες της βραδιάς τον αποχαιρετούσαν με τον «Άνεμο». Τότε διαπίστωσε ότι «ο Θανάσης είχε βαρύνει και ήταν καταβεβλημένος». Τρεις μήνες μετά, στις 22 Απριλίου, έκλεισε τον πολύχρονο κύκλο της επιτυχημένης του διαδρομής…
Έφυγε σαν… «Άνεμος».
madeincreta.gr
Ο ίδιος έλεγε ότι τέλειωσε «το ωδείο του Σπηλίου», όμως έδιδε έμφαση και «στη φύση, τα βουνά, τα νερά και τα περιβόλια του τόπου του», που τον ζύμωσαν. Και βέβαια, δεν παρέλειπε στις αναφορές του, να ανυψώνει τη μεγάλη προσφορά των πολυάριθμων χωριανών του χορευτών και γλεντζέδων που τον αγκάλισαν, τον άντρωσαν καλλιτεχνικά και τον απογείωσαν. Τότε, όλο το χωριό μέσα στη φτώχεια και τη δυστυχία του, χόρευε, γλεντούσε και ξεχνούσε Από τότε που «αναχώρησε», πέρασαν σαν τον… άνεμο δεκαέξι χρόνια σαν σήμερα και ο Θανάσης Σκορδαλός παραμένει μια σταθερή καλλιτεχνική αξία και πήρε επάξια κυρίαρχη θέση στους μουσικούς παραδείσους, πλάι στους άλλους γίγαντες που θεμελίωσαν τα ηχοχρώματα της Κρήτης, καθένας από το δικό του μετερίζι. Αλλά η απουσία του μεγάλου βάρδου στον ευρύτατο κύκλο των φανατικών και μη εραστών των μελωδιών του, δείχνει να μην αναπληρώνεται…
Οι πολλοί και σήμερα ευφραίνονται παθιασμένα τους ανεπανάληπτους ερωτικούς σκοπούς του, και ο συγχωριανός του «σκορδαλικός των σκορδαλικών» Γιάννης Λουλούδης, συνηθίζει συχνά να του κάνει το… μουσικό τρισάγιο στο ύστερό του σπίτι, στο νεκροταφείο του Χριστού στο Πανωχώρι, που έχει ενταφιαστεί η σορός του. Νιώθει με αυτό το νυχτιάτικο μνημόσυνο στο μνήμα του «με τα γλυκά συρτά του Θανάση»», ότι ανταμώνουν ξανά στις αθάνατες εποχές που μεγαλουργούσε…
Όσοι συμμετέχουν σε αυτή την πρωτότυπη ιεροτελεστία, αισθάνονται το μεγάλο λυράρη μέσα στις καταπράσινες κοιλάδες με τα γάργαρα νερά, όπως της γης που τον ανάθρεψε, να κρατά τη λύρα και το δοξάρι και να υμνεί και πάλι το Σπήλι όπως έκανε και στην επίγεια διαδρομή του…
Ο ΜΟΝΙΜΟΣ ΑΚΟΛΟΥΘΟΣ ΤΟΥ…
Σήμερα στα δεκαεξάχρονα από το φευγιό του, συγχωριανοί και ορισμένοι από αυτούς «άρρωστοι» θαυμαστές των εκτελέσεών του, αποκαλύπτουν στοMadeinCreta άγνωστα περιστατικά της πολύχρονης και πολυκύμαντης μουσικής του πορείας. Στους πρώτους, ίσως και ο πρώτος στην Κρήτη, αυτής της κατηγορίας είναι ο Γιάννης Λουλούδης που δεν λογάριασε χιλιόμετρα για να βρεθεί στο κέντρο που έπαιζε και τραγουδούσε και «να περάσει μια ωραία βραδιά με τον δάσκαλο».
Από το Σπήλι μπορούσε να φτάσει και μέχρι το Λασίθι, όμως τα περισσότερα από τα εκατοντάδες ταξίδια του τα έκανε από τα 25 του χρόνια στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο που εμφανίζονταν τις πιο πολλές φορές. Είχε γίνει ένας πιστός ακόλουθός του, ο άγγελός του, γιατί εξηγεί ο ίδιος«μου άρεσε η μουσική του, τα γλυκά και ερωτικά του ακούσματα που έβγαζε δεξιοτεχνικά από τη λύρα του και αναστάτωναν, ο τρόπος που χάιδευε τις χορδές ακουμπώντας και τα τέσσερα δάκτυλα και το ψαλτικό χρώμα που έδιδε στα τραγούδια του…»
Εκστασιασμένος πάντα ακούγοντάς τον, παρατηρούσε ότι«εκεί που έπαιζε αυτοσχεδίαζε κι αν έγραφε αυτούς τους αυτοσχεδιασμούς, θα είχε σήμερα τα διπλά κομμάτια από αυτά που άφησε». Άλλωστε, του το είπε σε μια από τις πολλές συζητήσεις που είχαν: «Γιάννη, δεν ξέρω τι συμβαίνει! Αλλά αυτοί οι αυτοσχεδιασμοί μου έρχονται εκείνη την ώρα. Πού να το αποδώσω;»
Ο κ. Λουλούδης καταλήγει στη διαπίστωση, αφού για δεκαετίες τον μελέτησε, ότι «ο άνθρωπος γεννήθηκε καλλιτέχνης. Ήταν δημιουργός, εκτελεστής και τραγουδιστής και τα έδινε όλα όταν έβλεπε ένα καλό χορευτή και μια όμορφη γυναίκα. Τότε δεν τον πάλευαν ούτε δεκαπέντε λαούτα μαζί!»
Κατά τον ίδιο ο Σκορδαλός φτάνει στο απόγειο της δόξας του «τη δεκαετία από το 1975 έως το 1985» και τότε ολοκληρώθηκε ως δημιουργός. «Αυτή την περίοδο», σημειώνει, «βγάζει ανεπανάληπτες συνθέσεις με ύψιστη τον «Άνεμο», που παίχτηκε σε πολλές παραλλαγές και με πολλές μαντινάδες. Αυτή η επιτυχία του είναι ο ύμνος της κρητικής μουσικής και ήταν το απαύγασμα ενός μεγάλου έρωτα που τον ξεσήκωσε. Ο Θανάσης ήταν πολύ ερωτικός και παθιασμένος μέχρι θανάτου!»
Επιστρέφει στα πολλά γλέντια που έζησε μαζί του σαν να ήταν χθες! Του έρχεται στη θύμηση η βάφτιση «γύρω στο ’80 στο Ζαρό, που ο Σκορδαλός έγινε κουμπάρος του Χαριτονικολή». Καλεσμένοι ήταν μόνο άντρες και «μαζευτήκαμε ίσαμε εκατό. Μέσα σε αυτούς ήταν ο Σταμάτης ο Παπαδάκης ο πρωτοχορευτής, ο πρώην νομάρχης Ηρακλείου Γιάννης Γαρεφαλάκης, ο δικηγόρος ο Βασιλογιάννης, ο συμβολαιογράφος ο Γιάννης ο Σαρμάνης, ο Μελιδονιώτης, ο Παρασκευάς ο χορευτής και ο Σταύρος ο Παπαδάκης ο ποδηλατάς. Αυτό το γλέντι βάστηξε μέχρι το πρωί και πέρασε στην ιστορία…»
Ο «ΑΝΕΜΟΣ» ΦΥΣΗΞΕ… ΕΡΩΤΑ
Ένας άλλος φανατικός εραστής των συνθέσεών του, ο συγχωριανός του Θεόδωρος Θεοδωράκης, που «με Σκορδαλό στο γάμο του με Σκορδαλό και στα βαφτίσια των τεσσάρων παιδιών του», αναπολεί ιστορικές στιγμές στα γλέντια και στις παρέες μαζί του και μιλάει για τον «Άνεμο» και την τελευταία συνάντηση που είχαν τον Ιανουάριο του 1998, «στο γάμο της κόρης του Μαρκογιάννη».
Μένει στη Δευτέρα του Πάσχα του ’73, στο «καφενείο του Άγγελου», στο Σπήλι που έπαιζε σε γλέντι. Αλησμόνητα τότε: «Στις 4 το πρωί του παρήγγειλα ένα συρτό που τον χορέψαμε με το Γιάννη το Λουλούδη, το Νίκο το Βαβουράκη, το Γιώργη το Βαβουράκη και το Νίκο το Βυζιργιαννάκη. Μας λέει, τότε, ότι ο σκοπός που θα μας παίξει, θα κυκλοφορήσει σε δίσκο σε δυο μήνες. Μας άρεσε ο συρτός και μετά από δυο μήνες, σε άλλο γλέντι στην «Καφαλοβρύση», στο Σπήλι, έπαιξε άλλο συρτό, όμως, δεν ήταν ο ίδιος που χορέψαμε τη Δευτέρα του Πάσχα. Κατέβηκε μια στιγμή και κάλεσε τον Ζαχαρία το Βασιλάκη να τον ξεκουράσει. Πέρασε από μπροστά μου και τον ρώτησα γιατί δεν ήταν ο ίδιος με εκείνο που μας έπαιξε στο καφενείο του Άγγελου. Με χτύπησε στην πλάτη και μου είπε για να καταλάβω: «Αυτός ο σκοπός ήταν επιλήψιμος σκοπός παιδί μου Θεοδωράκη». Μου έχουν μείνει τα λόγια του και τότε επιβεβαίωσα την υποψία μου ότι ο «Άνεμος» γράφτηκε για την Καίτη…»
Τα ακούσματα του Σκορδαλού του προκαλούσαν πάντα ανατριχίλα! «Ήταν ο πρώτος των πρώτων», λέει σήμερα μέσα στη φτώχeια της δημιουργίας στην κρητική μουσική. «Όταν χόρευα με τον Θανάση, τα πόδια μου πήγαιναν μόνα τους», θα πει, ενώ ο Λουλούδης θα συμπληρώσει: «Όσο φεύγουν τα χρόνια, το κενό που άφησε είναι τεράστιο. Αυτό το διαπιστώνουμε στα γλέντια. Μακάρι να βγει ένας καινούργιος Σκορδαλός, αλλά το βλέπω δύσκολο…»
Νέας ηλικίας ο Παύλος Μαράκης στο Σπήλι, τότε, θυμάται ότι το τραγούδι «Μόνο εκείνος που αγαπά»ξεσήκωνε και τις πέτρες! «Με αυτό το σκοπό», συνεχίζει, «κάναμε καντάδες στα μέσα της δεκαετίας του ’50 στο Σπήλι ,με τον Ζαχαρία Βασιλάκη. Νύκτες ανεπανάληπτες και ονειρεμένες, γεμάτες τραγούδι και κέφι. Οι σκοποί του Θανάση είναι ήπιοι και έχουν γλύκα. Ή το ’62 ή το ’63, παντρεμένος εγώ με τη Μαρία και όλο το χωριό γλεντούσε στο Άγιο Πνεύμα. Αργά το απόγευμα κατεβήκαμε στο χωριό από την «Πλαγιάδα» και σταματήσαμε στην «Κεφαλοβρύση» στην πλατεία, αλλιώς βέβαια τότε! Το κέφι μας είχε βγει στα ύψη και αξέχαστα θυμούμαι το Σκορδαλό να έχει πέσει ανάσκελα πάνω από τις λιονταροκεφαλές που βγαίνει το νερό και να παίζει. Μπορείς να καταλάβεις με αυτή την εικόνα! Άλλος Σκορδαλός στην Κρήτη δεν θα ξαναβγεί και μέχρι σήμερα δεν έχει παρουσιαστεί ισάξιός του. Γι αυτό και βλέπεις σήμερα ένα γλέντι δεν βγαίνει αν δεν παίξουν τους σκοπούς του. Τώρα τα παλιά ξέφτισαν στο Σπήλι και ο ενθουσιασμός που είχαμε, παρά τη φτώχια, δεν υπάρχει…»
ΤΟΝ ΣΗΚΩΣΑΝ ΨΗΛΑ ΟΙ ΜΕΡΑΚΛΗΔΕΣ
Στους λαϊκούς λυράρηδες της εποχής και ο Ζαχαρίας Βασιλάκης, που διασκέδασε αμέτρητες φορές το χωριό. Προέρχεται από τη μουσική φλέβα του πατέρα του Στεφανή Βασικάκη, του μυλωνά στον αλευρόμυλο της Αγίας Φωτιάς, του γέρο Κοντύλη με τα εξαιρετικά πεντοζάλια και τις ξεχωριστές μαντινάδες.
«Οι παλιοί χορευτές του Σπηλίου, έβγαλαν στα ύψη τον Σκορδαλό», επισημαίνει, αναπολώντας τις αθάνατες εποχές. «Δεν ανάδειξε μόνο λυρατζήδες και λαουτιέρηδες τούτο το χωριό. Έβγαλε και μεγάλους χορευτές και γλεντζέδες, τον Σταμάτη τον Παπαδάκη, τον Κωστή το Βαβουράκη, το Μύρωνα Μπιρλιράκη, τον Κωστή και το Λευτέρη Βλαχάκη, το Στεφανή το Βλατάκη, τον Αυγενομανώλη,τον Κονσολοπαντελή, το Χαρίτο και τον Μανώλη Αποστολάκη. Όλο το χωριό χόρευε και γλεντούσε και έψαχνε την πιο μικρή αιτία. Ήταν το Σπήλι με τους λεβέντες και τους μερακλήδες…»
Μένει στο μεγάλο δάσκαλο, «που όταν ήταν στο Σπήλι πήγαινε στα ψαλτήρια των εκκλησιών του χωριού. Θυμούμαι τα ωραία χρόνια με τις καντάδες που έκανε ο Θανάσης στα σπίτια του Πανωχωριού και ερχόταν και στο σπίτι μας και κάτω από το σπίτι της γυναίκας που αγαπούσε. Πήγαινε, όμως, και στα γλέντια στο Άγιο Πνεύμα που πανηγύριζαν όλοι οι χωριανοί και το ’50 ήρθαν οι Σπηλιανοί από την Αμερική. Το γλέντι βάστηξε όλη τη μέρα και ήρθαν και πενήντα βρακοφόροι και χόρεψαν…»
Ο Ζαχαρίας Βασιλάκης, σήμερα στα 85 του χρόνια, διατυπώνει την άποψη ότι οι σκοποί του μεγάλου λυράρη πάτησαν στη βάση άλλων παλαιών καλλιτεχνών του χωριού και της περιοχής, από όπου επηρεάστηκε και εξελίχτηκε, όπως του γέρο Κοντύλη, του Μαρκογιώργη, του Καλογρίδη και βέβαια του Ροδινού. Πάνω σε αυτά τα καλούπια κατόρθωσε «ως δημιουργός να δώσει μια άλλη ώθηση χρησιμοποιώντας αλλαγές που έδεσαν και έγιναν επιτυχίες». Καταλήγοντας προσθέτει ότι «ο Σκορδαλός κυριαρχεί στα συρτά» και επιπλέον, με κάθε τρόπο και σε κάθε στιγμή ύμνησε και δόξασε το Σπήλι. «Γεννήθηκε σε μια δύσκολη εποχή, αλλά αξιοποίησε τα χαρίσματα που του έδωσε ο Θεός και τη φύση με τις ομορφιές της».
Τον Ιανουάριο του 1998, στο κρητικό κέντρο του Ρεθύμνου που γίνονταν «το γαμήλιο τραπέζι του γάμου της κόρης του Μαρκογιάννη», ο Θεόδωρος Θεοδωράκης άκουσε το Σκορδαλό, κατά τη 1 μετά τα μεσάνυκτα, να ζητά επιτακτικά από τη γυναίκα του: «Καίτη δε μπορώ, πάμε, είναι ώρα μας…» Φεύγοντας, οι άλλοι καλλιτέχνες της βραδιάς τον αποχαιρετούσαν με τον «Άνεμο». Τότε διαπίστωσε ότι «ο Θανάσης είχε βαρύνει και ήταν καταβεβλημένος». Τρεις μήνες μετά, στις 22 Απριλίου, έκλεισε τον πολύχρονο κύκλο της επιτυχημένης του διαδρομής…
Έφυγε σαν… «Άνεμος».
madeincreta.gr
VIDEO
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Απόρησαν οι Γερμανοί με τους πυρσούς της Τούμπας
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
