2015-10-13 15:41:05
Το νερό σήμερα, αύριο, μεθαύριο και παντοτινά για όλους. Το νερό που ζωογονεί, αλλά μπορεί και να καταστρέφει. Το νερό που προκαλεί καταιγίδες και πλημμύρες. Το νερό στις πηγές της εξοχής, στις βρύσες των σπιτιών μας, στους νερόμυλους, στις φτερωτές, στις νεροτριβές και στα μαγκάνια, αλλά και σε εκείνο που χρησιμοποιείται για το πότισμα των καλλιεργειών, για τη βιομηχανία και την παραγωγή ενέργειας. Το νερό στα διαχρονικά μνημεία του νερού στα άνυδρα νησιά μας, στην αύλακα του Μόρνου, στα συστήματα ύδρευσης, άρδευσης, αποχέτευσης, αλλά και στην επεξεργασίας λυμάτων και αποβλήτων. Συνήθως γνωρίζουμε το νερό μέσα από τη βροχή, την ομίχλη, την υγρασία, την ομιχλοβροχή, το χιόνι, το χαλάζι, τον πάγο και τον παγετώνα. Αλλά, και μέσα από την εξάτμιση, τον υδρατμό, το σύννεφο, την αναπνοή, τη διαπνοή των φυτών, τις ''προβέντζες'' (χαμηλή ομίχλη) στα Κύθηρα και στη Γαύδο. Εντυπωσιάζει, στους καταρράκτες της Έδεσσας, στο Μουσείο του νερού στη Δημητσάνα, στο ''Δρόμο του νερού'' στην Καβάλα, στα αρχαία υδραγωγεία, στις γούρνες και στις ποτίστρες στα αγροκτήματα, αλλά και στους αρόλιθους της Κρήτης
. Νερό όμως υπάρχει και μέσα στο σώμα μας, στα άλλα ζώα, στα φυτά, στα τρόφιμα και στις τροφές, μέχρι και εκείνο το ελάχιστο ποσό νερού που υπάρχει στο ξηρό σπόρο του σιταριού και των άλλων σπερμάτων.
Το νερό συνεχώς ‘’κινείται’’ μέσα από μια ποικιλία “δρόμων, διαδρομών ή μονοπατιών”, στην ατμόσφαιρα, στην υδρόσφαιρα, στη λιθόσφαιρα και μέσα στους ζωντανούς οργανισμούς. Η κίνηση αυτή περιλαμβάνει ένα ατέλειωτο μετασχηματισμό του νερού από τη μια φυσική του κατάσταση στην άλλη (υγρή, στερεή, αέρια). ......για περισσότερα
Η διεργασία αυτής της φυσικής ροής ή της κίνησής του, με κινητήρια δύναμη την ηλιακή ενέργεια, ονομάζεται υδρολογικός κύκλος ή απλά κύκλος του νερού. Το μεγαλύτερο ποσοτικό μέρος του κύκλου του νερού πραγματοποιείται ανάμεσα στη θάλασσα και στην ατμόσφαιρα. Ειδικότερα, το νερό εξατμίζεται από την επιφάνεια της Γης και από κάθε επιφάνεια ελεύθερου νερού, ενώ συγχρόνως, μέσω των φυσιολογικών λειτουργιών της αναπνοής και της διαπνοής, νερό αποβάλλεται από τους ζωντανούς οργανισμούς. Οι υδρατμοί, που έτσι δημιουργούνται, ως ελαφρότεροι ανέρχονται στην ατμόσφαιρα, υγροποιούνται και επανέρχονται στην επιφάνεια της Γης με τη μορφή βροχής, χιονιού, υγρασίας κ.ο.κ. Το νερό, βρίσκεται πάντοτε σε διαρκή κίνηση, εκτός από εκείνο το τμήμα του που περιέχεται στους πάγους και παγετώνες.
Το νερό που φτάνει στη ξηρά. μέσω των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (βροχή, χιόνι, χαλάζι κ.ά), μπορεί να ακολουθήσει τρείς δρόμους, την επιφανειακή ροή, την κατείσδυση μέσα στο έδαφος και την πρόσληψή του από τους οργανισμούς (φυτά και ζώα). Με απλά λόγια, ο υδρολογικός κύκλος του νερού στη Φύση περιλαμβάνει μεταφορά, αποθήκευση και μεταβολή της φυσικής κατάστασης του νερού, που εκφράζεται με τα κατακρημνίσματα, την εξάτμιση, την επιφανειακή και υπόγεια ροή και την κατείσδυση. Αυτές όμως οι εκφάνσεις του κύκλου του νερού, διαμορφώνονται ανάλογα με την τοπογραφία και γεωμορφολογία της περιοχής, τη δομή και τη σύσταση της γεωλογίας και του εδάφους, το κλίμα, την υγρασία του εδάφους, τη βλάστηση, τις χρήσεις της γης, το είδος των κατακρημνισμάτων, κ.ά.
Ως ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα συνήθως λέμε τη βροχή, το χιόνι, τη δρόσος, το χαλάζι, την ομίχλη κ.ά. Οι κατακρημνίσεις διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και από έτος σε έτος. Το μέσο ύψος της βροχής που πέφτει πάνω στη συνολική επιφάνεια της Γης είναι γύρω στα 1030 mm. Αυτό συμβαίνει γιατί μια τεράστια ποσότητα νερού επιστρέφει στην ατμόσφαιρα με την εξάτμιση και την εξατμισοδιαπνοή και μάλιστα εκτιμάται ότι το ίδιο νερό ανακυκλώνεται 30 περίπου φορές κατά τη διάρκεια ενός έτους, δηλαδή κάθε 9-12 ημέρες γίνεται η ανανέωσής του.
Όταν το νερό της βροχής ρέει πάνω στην επιφάνεια του εδάφους, αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα διάβρωσης των εδαφών και των πλημμυρικών φαινομένων, ιδιαίτερα στις περιοχές όπου δεν υπάρχει η φυσική βλάστηση ή όπου αυτή έχει υποστεί αλλοιώσεις ή και ακόμη όταν έχουν γίνει ανθρώπινες παρεμβάσεις (επιχωματώσεις, εκτροπές κοίτης), στα φυσικά υδρογραφικά δίκτυα της περιοχής. Οταν το νερό κατεισδύει (απορρόφηση και προς τα κάτω κίνηση) μέσα στο έδαφος, ένα μέρος του συγκρατείται στο επιφανειακό στρώμα του εδάφους και εξασφαλίζεται έτσι η προσφορά του προς τη βλάστηση, ενώ το υπόλοιπο που διεισδύει βαθύτερα εμπλουτίζει τα υπόγεια υδροφόρα στρώματα. Εξάλλου, με την εξάτμιση από κάθε ελεύθερη υδάτινη επιφάνεια, το νερό επιστρέφει στην ατμόσφαιρα, όπως επίσης με την εξατμισοδιαπνοή των φυτών και με την αποβολή του, μέσω της αναπνοής των διαφόρων οργανισμών.
Η κατανομή των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και ανώμαλη. Ο συνολικός όγκος των βροχοπτώσεων υπολογίζεται περίπου στα 110 κυβικά χιλιόμετρα με μέσο ύψος βροχής τα 850 mm. Τόσο η γεωγραφική διανομή των βροχοπτώσεων, όσο και η εποχιακή τους κατανομή διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. 'Έτσι, το μέσο μέγιστο παρατηρείται στην Ήπειρο με ύψος βροχής περίπου τα 1570 mm και ένα από τα μέσα ελάχιστα στην Αττική με περίπου τα 460 mm. Σε γενικές γραμμές, βροχερότερος μήνας είναι ο Δεκέμβριος και ξηρότερος ο Ιούλιος. Παρόλα αυτά υπάρχουν μεγάλες υπερετήσιες διακυμάνσεις (4-6 έτη) των βροχοπτώσεων με συνήθως μικρότερα ύψη βροχής ή ανομβρίας (1984-1990) που διακρίνονται με 1-2 έτη πολυομβρίας. Στις μέρες μας, οι παγκόσμιες κλιματικές αλλαγές έχουν επηρεάσει και τη χώρα μας με αποτέλεσμα η διακύμανση των βροχοπτώσεων και οι περίοδοι ανομβρίας είναι αδύνατο να προβλεφτούν.
Το νερό των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, σε ορισμένη ποσότητα, συγκρατείται από το έδαφος, τροφοδοτεί τη βλάστηση και εμπλουτίζει τα υπόγεια υδροφόρα στρώματα. Το ποσοστό αυτό εξαρτάται από τη γεωμορφολογία της περιοχής, την τεκτονική της κατάσταση, την κλίση του εδάφους, την παρουσία ή όχι βλάστησης κ.ά. Σε υδατοστεγή πετρώματα (άργιλοι, φλύσχης, σχιστόλιθοι) περίπου 5% των βροχοπτώσεων κατεισδύει στο έδαφος, ενώ σε υδατοπερατά μέχρι και το 50% των βροχοπτώσεων.
Ως επιφανειακή απορροή ορίζεται εκείνο το ποσοστό των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων το οποίο μόλις πέσει στην επιφάνεια του εδάφους ρέει επιφανειακά. 'Έτσι, δημιουργείται το υδρογραφικό δίκτυο μιας περιοχής. Η ποσότητα του νερού που απορρέει επιφανειακά σε μια λεκάνη καθορίζεται από κλιματικούς και φυσιογραφικούς παράγοντες, ενώ σημαντικό ρόλο παίζουν η πετρολογική σύσταση των πετρωμάτων και η γεωλογική-γεωμορφολογική τους κατασκευή. Για παράδειγμα, εκεί όπου επικρατούν ασβεστολιθικοί σχηματισμοί, η επιφανειακή απορροή είναι της τάξης του 4-5% των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, ενώ στις προσχωσιγενείς αποθέσεις είναι δύσκολος ο ακριβής προσδιορισμός της επιφανειακής τους απορροής. Στη χώρα μας εκτιμάται, ότι είναι περίπου 45 κυβικά χιλιόμετρα ο ετήσιος όγκος των νερών της επιφανειακής απορροής.
Η κατείσδυση αφορά το τμήμα εκείνο των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων το οποίο διαπερνάει την επιφάνεια του εδάφους και φθάνει στους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες. Η ενεργός κατείσδυση, επειδή είναι ο παράγοντας εκείνος που αναπληρώνει τα υπόγεια αποθέματα του υπόγειου νερού, αποτελεί το σπουδαιότερο στοιχείο του υδρολογικού κύκλου. Ο συντελεστής κατείσδυσης εκφράζει το ποσοστό των κατακρημνισμάτων που κατεισδύουν στο έδαφος μέσα σε ορισμένο χρόνο και καθορίζεται από την περατότητα του εδάφους και του υπεδάφους, από τη φύση τους και κυρίως από τη λιθολογική τους σύσταση, ενώ δευτερεύοντος από την κλίση του εδάφους, τη βλάστηση, το υψόμετρο, την κατανομή και ένταση των κατακρημνισμάτων κ.ά. Για παράδειγμα, σε γυμνό έδαφος με ασβεστολιθικά πετρώματα ο συντελεστής κατείσδυσης ανέρχεται στο 50-55% των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, σε προσχωσιγενείς περιοχές ο συντελεστής ενεργούς κατείσδυσης κυμαίνεται από 10-25%, ενώ σε αλλουβιακές αποθέσεις είναι μεταξύ 16-21% των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων.
Εξάτμιση είναι το φαινόμενο της μεταφοράς νερού προς την ατμόσφαιρα, από κάθε υγρή επιφάνεια (θάλασσα, λίμνη, ποτάμι, νερόλακκος κ.ά), από γυμνό έδαφος ή από φυτοκαλυπτόμενη περιοχή (π.χ. δάσος), ενώ διαπνοή είναι η αποβολή (έξοδος) του νερού από τα στόματα των φύλλων των φυτών, δηλαδή τους πόρους ή τα ανοίγματα του εξωτερικού στρώματος των φύλλων και της επιδερμίδας των φυτών. Επομένως, η εξατμισοδιαπνοή περιλαμβάνει την ταυτόχρονη σύμπτωση των παραπάνω φαινομένων τα οποία αλληλοεπηρεάζονται (π.χ. η εξάτμιση από το έδαφος ελαττώνεται όταν παράλληλα εκδηλωθεί η διαπνοή). Η εξάτμιση επηρεάζει μεταξύ των άλλων τις ετήσιες απορροές μιας λεκάνης, τη συλλογή των νερών σε ταμιευτήρες, τις απαιτήσεις των καλλιεργειών σε άρδευση, τις ετήσιες αποστραγγίσεις και την τροφοδοσία του υπόγειου νερού. Για να πραγματοποιηθεί το φαινόμενο της εξάτμισης πρέπει συνήθως να ισχύουν δύο συνθήκες. Να υπάρχει διαθέσιμη ενέργεια για ατμοποίηση του νερού, ενώ θα πρέπει ο ατμός που παράγεται να μπορεί να μεταφερθεί από την επιφάνεια του εδάφους ή της υδατοσυλλογής στην ατμόσφαιρα. Ένα μέρος της ηλιακής ενέργειας σχεδόν αποκλειστικά χρησιμοποιείται για την εξάτμιση. Υπολογίζεται ότι κάθε μέρα εξατμισοδιαπνέεται από την επιφάνεια της γης, όγκος νερού περίπου 1439 κυβικών χιλιομέτρων. Εκτιμάται ότι κάθε στιγμή υπάρχει στην ατμόσφαιρα νερό της τάξης των 13000 κυβικών χιλιομέτρων. Δηλαδή, μια φορά στις 9-12 μέρες ολόκληρη η ποσότητα του νερού που υπάρχει στην ατμόσφαιρα πέφτει στη Γη και ανανεώνεται. Εξάλλου, η ποσότητα του νερού που πέφτει στη ξηρά είναι μεγαλύτερη από αυτή που εξατμίζεται.
Στον κύκλο του νερού, για μεθοδολογικούς και πρακτικούς όρους, συνηθίζουμε να μιλάμε για την υδρολογική λεκάνη ή τη λεκάνη απορροής τον υδροκρίτη και άλλες υδρολογικές έννοιες. Έτσι για παράδειγμα, ως λεκάνη απορροής ενός ποταμού είναι το τμήμα εκείνο της επιφάνειας του εδάφους πάνω στο οποίο τα νερά που ρέουν επιφανειακά, με το υδρογραφικό δίκτυο φέρονται προς την κοίτη του υπόψη ποταμού, ο οποίος τα οδηγεί προς τον τελικό αποδέκτη, τη θάλασσα. Επίσης, στη λεκάνη απορροής, κάθε τμήμα της επιφάνειας του εδάφους, εξαιτίας της μορφολογίας του, επιτρέπει μια μόνο επιφανειακή έξοδο στα νερά της περιοχής που συγκεντρώνει. Η περιφερειακή γραμμή μιας λεκάνης απορροής οριοθετεί την υδροκριτική λεκάνη της περιοχής και αντιστοιχεί στην κορυφογραμμή εκείνη εκατέρωθεν της οποίας τα επιφανειακά νερά κατευθύνονται σε διαφορετικές λεκάνες απορροής. Σε κάθε υδρολογική μελέτη και έρευνα η σημασία της έννοιας “λεκάνη απορροής ή υδρολογική λεκάνη” έγκειται στο ότι αυτή αποτελεί τμήμα εδάφους με αυτόνομη επιφανειακή υδρο-οικονομία, δηλαδή η λεκάνη απορροής έχει το δικό της ανεξάρτητο υδρολογικό ισοζύγιο. Αυτό όμως που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι τα επιφανειακά νερά δεν είναι ανεξάρτητα από τα υπόγεια νερά, αν και συνήθως στις περιοχές με διαπερατούς γεωλογικούς σχηματισμούς και στις καρστικές περιοχές (π.χ. ασβεστολιθικές) η επιφανειακή και υπόγεια υδρολογική λεκάνη δεν συμπίπτουν.
Ωστόσο, επισημαίνεται το γεγονός, ότι πρέπει εκτός των άλλων, να λάβουμε υπόψη μας το φαινόμενο της λειψυδρίας που γιγαντώθηκε τα τελευταία χρόνια από την παρατεταμένη ανομβρία, ενώ η μεγάλη ηλιοφάνεια που επικρατεί στην πατρίδα μας ευνοεί την αύξηση της εξάτμισης και κατ΄επέκταση επηρεάζει σημαντικά τα υπόγεια υδατικά συστήματα. Ακόμα, έχει παρατηρηθεί τελευταία το φαινόμενο να εναλλάσσονται διαστήματα έντονης ανομβρίας-ξηρασίας, με υγρές περιόδους που χαρακτηρίζονται από ισχυρές καταιγίδες. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι έστω και αν υποθετικά δεχόμαστε σε ετήσια βάση τα ίδια ύψη βροχής σε σχέση με το παρελθόν, εν τούτοις η κατανομή νερού θα είναι τέτοια, ώστε να μην ευνοεί τον εμπλουτισμό των φυσικών υπόγειων δεξαμενών του νερού. Και αυτό, διότι το έδαφος δεν προλαβαίνει να διηθήσει το νερό όταν αυτό έρχεται σε μεγάλες ποσότητες μέσα σε σύντομα χρονικά διαστήματα , με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του νερού των βροχοπτώσεων μεγάλης έντασης να απορρέει αναξιοποίητο και επιπλέον, η μείωση της ικανότητας εμπλουτισμού των επιφανειακών και υπόγειων δεξαμενών νερού προκαλεί την ποιοτική υποβάθμιση με ολέθρια αποτελέσματα. Τα υδατικά ισοζύγια στις υδρολογικές λεκάνες έχουν διαταραχθεί και κάθε χρόνο καταναλώνεται χωρίς να αναπληρώνεται ένα σημαντικό μέρος των μόνιμων υδατικών αποθεμάτων. Δηλαδή, ελλοχεύει ο κίνδυνος της λειψυδρίας να εγκατασταθεί μόνιμα σε πολλές περιοχές, διότι η παρατηρούμενη μείωση της ικανότητας κάλυψης των αναγκών σε νερό δεν θα οφείλεται, όπως στο παρελθόν σε περιστασιακή εμφάνιση περιόδων ανομβρίας, αλλά σε συστηματική εξάντληση του φυσικού πλούτου και των μόνιμων υδατικών αποθεμάτων. Είναι προφανές ότι στο εξής, πέρα από τον σε βάθος χρόνου σχεδιασμό για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, θα πρέπει να γίνουν και άμεσες παρεμβάσεις περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Και με δεδομένο, τις διαρκώς αυξανόμενες υδατικές ανάγκες, που υπερκαλύπτουν τις διαθέσιμες ποσότητες νερού από τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, οι οποίες δεν αναπληρώνονται, πρέπει να γίνουν τα απαραίτητα αειφορικά έργα εξοικονόμησης και αξιοποίησης των κάθε είδους υδάτων (π.χ. ομίχλη, ομιχλοβροχή, υποβαθμισμένα νερά), αλλά και καινοτόμες τεχνολογίες στην επεξεργασία, διανομή, και επαναχρησιμοποίηση των νερών.
Αναμφισβήτητα ένα από τα πλέον σημαντικά αγαθά για τη ζωή μας, με πρωτεύοντα ρόλο στην διαμόρφωση υγιούς περιβάλλοντος, είναι το νερό. Ο περιβαλλοντικός χαρακτήρας του ακόμα και σήμερα δεν έχει πλήρως συνειδητοποιηθεί. Το νερό, δεν είναι απλά ένας ανανεώσιμος φυσικός πόρος, αλλά μία από τις βασικότερες συνιστώσες του περιβάλλοντος. Η υποβάθμισή του από ανθρώπινες δραστηριότητες ρύπανσης ή άλλης επέμβασης, μπορεί να έχει δυσμενή ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα στο υδατικό ισοζύγιο, με αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, στην ποιότητα ζωής και στην υγεία των ζώντων οργανισμών. Το νερό, συνοψίζοντας, με τις χρηστικές για τον άνθρωπο εκφάνσεις του, αναγνωρίστηκε από τα προϊστορικά χρόνια στους διαχρονικούς πολιτισμούς. Ήταν μέσο διακίνησης αγαθών, παρείχε άμυνα στην υγεία, αλλά και θεοποιήθηκε. Στην πορεία των πολιτισμών, ήταν και είναι συνδεδεμένο με παραδόσεις, δοξασίες, θρύλους, ήθη και έθιμα. Αλλά και με την ιστορία, την ευημερία και την ανάπτυξη του ανθρώπου. Για παράδειγμα, μεταξύ των άλλων συμβάλλει στην ύδρευση οικισμών και πόλεων, στην άρδευση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, χρησιμοποιείται ως μέσο απομάκρυνσης κάθε είδους αποβλήτων, αλλά και επεξεργασίας-καθαρισμού τους. Συμβάλλει τον αέναο κύκλο για τον εμπλουτισμό και την υδροφορία των υπόγειων νερών, τροφοδοτεί τον παράκτιο χώρο με θρεπτικά και άλλα συστατικά, αλλά ζωογονεί και τα κάθε είδους εδάφη. Είναι το μέσο και γίνεται ένα με τη Φύση, καθώς προσφέρει, συντηρεί και διασφαλίζει τη συνέχεια της ζωής στη Φύση.
Πηγή
Tromaktiko
Το νερό συνεχώς ‘’κινείται’’ μέσα από μια ποικιλία “δρόμων, διαδρομών ή μονοπατιών”, στην ατμόσφαιρα, στην υδρόσφαιρα, στη λιθόσφαιρα και μέσα στους ζωντανούς οργανισμούς. Η κίνηση αυτή περιλαμβάνει ένα ατέλειωτο μετασχηματισμό του νερού από τη μια φυσική του κατάσταση στην άλλη (υγρή, στερεή, αέρια). ......για περισσότερα
Η διεργασία αυτής της φυσικής ροής ή της κίνησής του, με κινητήρια δύναμη την ηλιακή ενέργεια, ονομάζεται υδρολογικός κύκλος ή απλά κύκλος του νερού. Το μεγαλύτερο ποσοτικό μέρος του κύκλου του νερού πραγματοποιείται ανάμεσα στη θάλασσα και στην ατμόσφαιρα. Ειδικότερα, το νερό εξατμίζεται από την επιφάνεια της Γης και από κάθε επιφάνεια ελεύθερου νερού, ενώ συγχρόνως, μέσω των φυσιολογικών λειτουργιών της αναπνοής και της διαπνοής, νερό αποβάλλεται από τους ζωντανούς οργανισμούς. Οι υδρατμοί, που έτσι δημιουργούνται, ως ελαφρότεροι ανέρχονται στην ατμόσφαιρα, υγροποιούνται και επανέρχονται στην επιφάνεια της Γης με τη μορφή βροχής, χιονιού, υγρασίας κ.ο.κ. Το νερό, βρίσκεται πάντοτε σε διαρκή κίνηση, εκτός από εκείνο το τμήμα του που περιέχεται στους πάγους και παγετώνες.
Το νερό που φτάνει στη ξηρά. μέσω των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων (βροχή, χιόνι, χαλάζι κ.ά), μπορεί να ακολουθήσει τρείς δρόμους, την επιφανειακή ροή, την κατείσδυση μέσα στο έδαφος και την πρόσληψή του από τους οργανισμούς (φυτά και ζώα). Με απλά λόγια, ο υδρολογικός κύκλος του νερού στη Φύση περιλαμβάνει μεταφορά, αποθήκευση και μεταβολή της φυσικής κατάστασης του νερού, που εκφράζεται με τα κατακρημνίσματα, την εξάτμιση, την επιφανειακή και υπόγεια ροή και την κατείσδυση. Αυτές όμως οι εκφάνσεις του κύκλου του νερού, διαμορφώνονται ανάλογα με την τοπογραφία και γεωμορφολογία της περιοχής, τη δομή και τη σύσταση της γεωλογίας και του εδάφους, το κλίμα, την υγρασία του εδάφους, τη βλάστηση, τις χρήσεις της γης, το είδος των κατακρημνισμάτων, κ.ά.
Ως ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα συνήθως λέμε τη βροχή, το χιόνι, τη δρόσος, το χαλάζι, την ομίχλη κ.ά. Οι κατακρημνίσεις διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και από έτος σε έτος. Το μέσο ύψος της βροχής που πέφτει πάνω στη συνολική επιφάνεια της Γης είναι γύρω στα 1030 mm. Αυτό συμβαίνει γιατί μια τεράστια ποσότητα νερού επιστρέφει στην ατμόσφαιρα με την εξάτμιση και την εξατμισοδιαπνοή και μάλιστα εκτιμάται ότι το ίδιο νερό ανακυκλώνεται 30 περίπου φορές κατά τη διάρκεια ενός έτους, δηλαδή κάθε 9-12 ημέρες γίνεται η ανανέωσής του.
Όταν το νερό της βροχής ρέει πάνω στην επιφάνεια του εδάφους, αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα διάβρωσης των εδαφών και των πλημμυρικών φαινομένων, ιδιαίτερα στις περιοχές όπου δεν υπάρχει η φυσική βλάστηση ή όπου αυτή έχει υποστεί αλλοιώσεις ή και ακόμη όταν έχουν γίνει ανθρώπινες παρεμβάσεις (επιχωματώσεις, εκτροπές κοίτης), στα φυσικά υδρογραφικά δίκτυα της περιοχής. Οταν το νερό κατεισδύει (απορρόφηση και προς τα κάτω κίνηση) μέσα στο έδαφος, ένα μέρος του συγκρατείται στο επιφανειακό στρώμα του εδάφους και εξασφαλίζεται έτσι η προσφορά του προς τη βλάστηση, ενώ το υπόλοιπο που διεισδύει βαθύτερα εμπλουτίζει τα υπόγεια υδροφόρα στρώματα. Εξάλλου, με την εξάτμιση από κάθε ελεύθερη υδάτινη επιφάνεια, το νερό επιστρέφει στην ατμόσφαιρα, όπως επίσης με την εξατμισοδιαπνοή των φυτών και με την αποβολή του, μέσω της αναπνοής των διαφόρων οργανισμών.
Η κατανομή των βροχοπτώσεων στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά πολύπλοκη και ανώμαλη. Ο συνολικός όγκος των βροχοπτώσεων υπολογίζεται περίπου στα 110 κυβικά χιλιόμετρα με μέσο ύψος βροχής τα 850 mm. Τόσο η γεωγραφική διανομή των βροχοπτώσεων, όσο και η εποχιακή τους κατανομή διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. 'Έτσι, το μέσο μέγιστο παρατηρείται στην Ήπειρο με ύψος βροχής περίπου τα 1570 mm και ένα από τα μέσα ελάχιστα στην Αττική με περίπου τα 460 mm. Σε γενικές γραμμές, βροχερότερος μήνας είναι ο Δεκέμβριος και ξηρότερος ο Ιούλιος. Παρόλα αυτά υπάρχουν μεγάλες υπερετήσιες διακυμάνσεις (4-6 έτη) των βροχοπτώσεων με συνήθως μικρότερα ύψη βροχής ή ανομβρίας (1984-1990) που διακρίνονται με 1-2 έτη πολυομβρίας. Στις μέρες μας, οι παγκόσμιες κλιματικές αλλαγές έχουν επηρεάσει και τη χώρα μας με αποτέλεσμα η διακύμανση των βροχοπτώσεων και οι περίοδοι ανομβρίας είναι αδύνατο να προβλεφτούν.
Το νερό των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, σε ορισμένη ποσότητα, συγκρατείται από το έδαφος, τροφοδοτεί τη βλάστηση και εμπλουτίζει τα υπόγεια υδροφόρα στρώματα. Το ποσοστό αυτό εξαρτάται από τη γεωμορφολογία της περιοχής, την τεκτονική της κατάσταση, την κλίση του εδάφους, την παρουσία ή όχι βλάστησης κ.ά. Σε υδατοστεγή πετρώματα (άργιλοι, φλύσχης, σχιστόλιθοι) περίπου 5% των βροχοπτώσεων κατεισδύει στο έδαφος, ενώ σε υδατοπερατά μέχρι και το 50% των βροχοπτώσεων.
Ως επιφανειακή απορροή ορίζεται εκείνο το ποσοστό των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων το οποίο μόλις πέσει στην επιφάνεια του εδάφους ρέει επιφανειακά. 'Έτσι, δημιουργείται το υδρογραφικό δίκτυο μιας περιοχής. Η ποσότητα του νερού που απορρέει επιφανειακά σε μια λεκάνη καθορίζεται από κλιματικούς και φυσιογραφικούς παράγοντες, ενώ σημαντικό ρόλο παίζουν η πετρολογική σύσταση των πετρωμάτων και η γεωλογική-γεωμορφολογική τους κατασκευή. Για παράδειγμα, εκεί όπου επικρατούν ασβεστολιθικοί σχηματισμοί, η επιφανειακή απορροή είναι της τάξης του 4-5% των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, ενώ στις προσχωσιγενείς αποθέσεις είναι δύσκολος ο ακριβής προσδιορισμός της επιφανειακής τους απορροής. Στη χώρα μας εκτιμάται, ότι είναι περίπου 45 κυβικά χιλιόμετρα ο ετήσιος όγκος των νερών της επιφανειακής απορροής.
Η κατείσδυση αφορά το τμήμα εκείνο των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων το οποίο διαπερνάει την επιφάνεια του εδάφους και φθάνει στους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες. Η ενεργός κατείσδυση, επειδή είναι ο παράγοντας εκείνος που αναπληρώνει τα υπόγεια αποθέματα του υπόγειου νερού, αποτελεί το σπουδαιότερο στοιχείο του υδρολογικού κύκλου. Ο συντελεστής κατείσδυσης εκφράζει το ποσοστό των κατακρημνισμάτων που κατεισδύουν στο έδαφος μέσα σε ορισμένο χρόνο και καθορίζεται από την περατότητα του εδάφους και του υπεδάφους, από τη φύση τους και κυρίως από τη λιθολογική τους σύσταση, ενώ δευτερεύοντος από την κλίση του εδάφους, τη βλάστηση, το υψόμετρο, την κατανομή και ένταση των κατακρημνισμάτων κ.ά. Για παράδειγμα, σε γυμνό έδαφος με ασβεστολιθικά πετρώματα ο συντελεστής κατείσδυσης ανέρχεται στο 50-55% των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, σε προσχωσιγενείς περιοχές ο συντελεστής ενεργούς κατείσδυσης κυμαίνεται από 10-25%, ενώ σε αλλουβιακές αποθέσεις είναι μεταξύ 16-21% των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων.
Εξάτμιση είναι το φαινόμενο της μεταφοράς νερού προς την ατμόσφαιρα, από κάθε υγρή επιφάνεια (θάλασσα, λίμνη, ποτάμι, νερόλακκος κ.ά), από γυμνό έδαφος ή από φυτοκαλυπτόμενη περιοχή (π.χ. δάσος), ενώ διαπνοή είναι η αποβολή (έξοδος) του νερού από τα στόματα των φύλλων των φυτών, δηλαδή τους πόρους ή τα ανοίγματα του εξωτερικού στρώματος των φύλλων και της επιδερμίδας των φυτών. Επομένως, η εξατμισοδιαπνοή περιλαμβάνει την ταυτόχρονη σύμπτωση των παραπάνω φαινομένων τα οποία αλληλοεπηρεάζονται (π.χ. η εξάτμιση από το έδαφος ελαττώνεται όταν παράλληλα εκδηλωθεί η διαπνοή). Η εξάτμιση επηρεάζει μεταξύ των άλλων τις ετήσιες απορροές μιας λεκάνης, τη συλλογή των νερών σε ταμιευτήρες, τις απαιτήσεις των καλλιεργειών σε άρδευση, τις ετήσιες αποστραγγίσεις και την τροφοδοσία του υπόγειου νερού. Για να πραγματοποιηθεί το φαινόμενο της εξάτμισης πρέπει συνήθως να ισχύουν δύο συνθήκες. Να υπάρχει διαθέσιμη ενέργεια για ατμοποίηση του νερού, ενώ θα πρέπει ο ατμός που παράγεται να μπορεί να μεταφερθεί από την επιφάνεια του εδάφους ή της υδατοσυλλογής στην ατμόσφαιρα. Ένα μέρος της ηλιακής ενέργειας σχεδόν αποκλειστικά χρησιμοποιείται για την εξάτμιση. Υπολογίζεται ότι κάθε μέρα εξατμισοδιαπνέεται από την επιφάνεια της γης, όγκος νερού περίπου 1439 κυβικών χιλιομέτρων. Εκτιμάται ότι κάθε στιγμή υπάρχει στην ατμόσφαιρα νερό της τάξης των 13000 κυβικών χιλιομέτρων. Δηλαδή, μια φορά στις 9-12 μέρες ολόκληρη η ποσότητα του νερού που υπάρχει στην ατμόσφαιρα πέφτει στη Γη και ανανεώνεται. Εξάλλου, η ποσότητα του νερού που πέφτει στη ξηρά είναι μεγαλύτερη από αυτή που εξατμίζεται.
Στον κύκλο του νερού, για μεθοδολογικούς και πρακτικούς όρους, συνηθίζουμε να μιλάμε για την υδρολογική λεκάνη ή τη λεκάνη απορροής τον υδροκρίτη και άλλες υδρολογικές έννοιες. Έτσι για παράδειγμα, ως λεκάνη απορροής ενός ποταμού είναι το τμήμα εκείνο της επιφάνειας του εδάφους πάνω στο οποίο τα νερά που ρέουν επιφανειακά, με το υδρογραφικό δίκτυο φέρονται προς την κοίτη του υπόψη ποταμού, ο οποίος τα οδηγεί προς τον τελικό αποδέκτη, τη θάλασσα. Επίσης, στη λεκάνη απορροής, κάθε τμήμα της επιφάνειας του εδάφους, εξαιτίας της μορφολογίας του, επιτρέπει μια μόνο επιφανειακή έξοδο στα νερά της περιοχής που συγκεντρώνει. Η περιφερειακή γραμμή μιας λεκάνης απορροής οριοθετεί την υδροκριτική λεκάνη της περιοχής και αντιστοιχεί στην κορυφογραμμή εκείνη εκατέρωθεν της οποίας τα επιφανειακά νερά κατευθύνονται σε διαφορετικές λεκάνες απορροής. Σε κάθε υδρολογική μελέτη και έρευνα η σημασία της έννοιας “λεκάνη απορροής ή υδρολογική λεκάνη” έγκειται στο ότι αυτή αποτελεί τμήμα εδάφους με αυτόνομη επιφανειακή υδρο-οικονομία, δηλαδή η λεκάνη απορροής έχει το δικό της ανεξάρτητο υδρολογικό ισοζύγιο. Αυτό όμως που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι τα επιφανειακά νερά δεν είναι ανεξάρτητα από τα υπόγεια νερά, αν και συνήθως στις περιοχές με διαπερατούς γεωλογικούς σχηματισμούς και στις καρστικές περιοχές (π.χ. ασβεστολιθικές) η επιφανειακή και υπόγεια υδρολογική λεκάνη δεν συμπίπτουν.
Ωστόσο, επισημαίνεται το γεγονός, ότι πρέπει εκτός των άλλων, να λάβουμε υπόψη μας το φαινόμενο της λειψυδρίας που γιγαντώθηκε τα τελευταία χρόνια από την παρατεταμένη ανομβρία, ενώ η μεγάλη ηλιοφάνεια που επικρατεί στην πατρίδα μας ευνοεί την αύξηση της εξάτμισης και κατ΄επέκταση επηρεάζει σημαντικά τα υπόγεια υδατικά συστήματα. Ακόμα, έχει παρατηρηθεί τελευταία το φαινόμενο να εναλλάσσονται διαστήματα έντονης ανομβρίας-ξηρασίας, με υγρές περιόδους που χαρακτηρίζονται από ισχυρές καταιγίδες. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι έστω και αν υποθετικά δεχόμαστε σε ετήσια βάση τα ίδια ύψη βροχής σε σχέση με το παρελθόν, εν τούτοις η κατανομή νερού θα είναι τέτοια, ώστε να μην ευνοεί τον εμπλουτισμό των φυσικών υπόγειων δεξαμενών του νερού. Και αυτό, διότι το έδαφος δεν προλαβαίνει να διηθήσει το νερό όταν αυτό έρχεται σε μεγάλες ποσότητες μέσα σε σύντομα χρονικά διαστήματα , με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του νερού των βροχοπτώσεων μεγάλης έντασης να απορρέει αναξιοποίητο και επιπλέον, η μείωση της ικανότητας εμπλουτισμού των επιφανειακών και υπόγειων δεξαμενών νερού προκαλεί την ποιοτική υποβάθμιση με ολέθρια αποτελέσματα. Τα υδατικά ισοζύγια στις υδρολογικές λεκάνες έχουν διαταραχθεί και κάθε χρόνο καταναλώνεται χωρίς να αναπληρώνεται ένα σημαντικό μέρος των μόνιμων υδατικών αποθεμάτων. Δηλαδή, ελλοχεύει ο κίνδυνος της λειψυδρίας να εγκατασταθεί μόνιμα σε πολλές περιοχές, διότι η παρατηρούμενη μείωση της ικανότητας κάλυψης των αναγκών σε νερό δεν θα οφείλεται, όπως στο παρελθόν σε περιστασιακή εμφάνιση περιόδων ανομβρίας, αλλά σε συστηματική εξάντληση του φυσικού πλούτου και των μόνιμων υδατικών αποθεμάτων. Είναι προφανές ότι στο εξής, πέρα από τον σε βάθος χρόνου σχεδιασμό για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, θα πρέπει να γίνουν και άμεσες παρεμβάσεις περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Και με δεδομένο, τις διαρκώς αυξανόμενες υδατικές ανάγκες, που υπερκαλύπτουν τις διαθέσιμες ποσότητες νερού από τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, οι οποίες δεν αναπληρώνονται, πρέπει να γίνουν τα απαραίτητα αειφορικά έργα εξοικονόμησης και αξιοποίησης των κάθε είδους υδάτων (π.χ. ομίχλη, ομιχλοβροχή, υποβαθμισμένα νερά), αλλά και καινοτόμες τεχνολογίες στην επεξεργασία, διανομή, και επαναχρησιμοποίηση των νερών.
Αναμφισβήτητα ένα από τα πλέον σημαντικά αγαθά για τη ζωή μας, με πρωτεύοντα ρόλο στην διαμόρφωση υγιούς περιβάλλοντος, είναι το νερό. Ο περιβαλλοντικός χαρακτήρας του ακόμα και σήμερα δεν έχει πλήρως συνειδητοποιηθεί. Το νερό, δεν είναι απλά ένας ανανεώσιμος φυσικός πόρος, αλλά μία από τις βασικότερες συνιστώσες του περιβάλλοντος. Η υποβάθμισή του από ανθρώπινες δραστηριότητες ρύπανσης ή άλλης επέμβασης, μπορεί να έχει δυσμενή ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα στο υδατικό ισοζύγιο, με αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, στην ποιότητα ζωής και στην υγεία των ζώντων οργανισμών. Το νερό, συνοψίζοντας, με τις χρηστικές για τον άνθρωπο εκφάνσεις του, αναγνωρίστηκε από τα προϊστορικά χρόνια στους διαχρονικούς πολιτισμούς. Ήταν μέσο διακίνησης αγαθών, παρείχε άμυνα στην υγεία, αλλά και θεοποιήθηκε. Στην πορεία των πολιτισμών, ήταν και είναι συνδεδεμένο με παραδόσεις, δοξασίες, θρύλους, ήθη και έθιμα. Αλλά και με την ιστορία, την ευημερία και την ανάπτυξη του ανθρώπου. Για παράδειγμα, μεταξύ των άλλων συμβάλλει στην ύδρευση οικισμών και πόλεων, στην άρδευση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, χρησιμοποιείται ως μέσο απομάκρυνσης κάθε είδους αποβλήτων, αλλά και επεξεργασίας-καθαρισμού τους. Συμβάλλει τον αέναο κύκλο για τον εμπλουτισμό και την υδροφορία των υπόγειων νερών, τροφοδοτεί τον παράκτιο χώρο με θρεπτικά και άλλα συστατικά, αλλά ζωογονεί και τα κάθε είδους εδάφη. Είναι το μέσο και γίνεται ένα με τη Φύση, καθώς προσφέρει, συντηρεί και διασφαλίζει τη συνέχεια της ζωής στη Φύση.
Πηγή
Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Στο Άγιο Όρος ο Άδωνις Γεωργιάδης
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
