2013-04-19 20:02:21
Σε δυο μήνες στο Ιράν θα διεξαχθούν προεδρικές εκλογές. Όποιος και αν επικρατήσει, ο υπόλοιπος κόσμος θα δεχτεί με αισιοδοξία το αποτέλεσμα. Ο Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ, ο οποίος έγινε διάσημος για την αντιισραηλινή και αντιαμερικανική πολιτική και ρητορική του, αποχωρεί έχοντας ολοκληρώσει τις δυο θητείες που δικαιούταν.
Ωστόσο, κοινή πεποίθηση είναι ότι αλλαγές στην πολιτική της Τεχεράνης -τόσο για το πυρηνικό πρόγραμμά της, όσο και για το καθεστώς του Μπασάρ Άσαντ στη Συρία- δεν θα πρέπει να αναμένονται, ακόμη κι αν επικρατήσει στις εκλογές ένας πιο μετριοπαθής υποψήφιος. Αυτό σημαίνει ότι το «Ιρανικό ζήτημα» θα παραμείνει από τα σημαντικότερα διεθνώς, ενώ μένει να φανεί εάν το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και οι μοναρχίες του Περσικού Κόλπου θα κινηθούν προς την κατεύθυνση της de facto εξομάλυνσης των σχέσεών τους με τη χώρα, ή αν δεν θα επιτρέψουν επουδενί τη μετατροπή της σε πυρηνική δύναμη.
Ισλαμική δημοκρατία
Όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, μέχρι τα γεγονότα της «Αραβικής Άνοιξης» το Ιράν αποτελούσε ίσως το πιο δημοκρατικό κράτος της Μέσης Ανατολής (Τουρκία και Ισραήλ, αποτελούν ξεχωριστές και ειδικές περιπτώσεις). Με βάση τα πολιτικά δεδομένα της περιοχής, και σε σύγκριση με τα αραβικά κράτη, το Ιράν ξεχώριζε εμφανώς για το πλουραλιστικό σύστημά του. Είναι ενδεικτικό άλλωστε, ότι διεξάγονταν ελεύθερες και ανταγωνιστικές εκλογές, το αποτέλεσμα των οποίων ήταν συχνά απρόσμενο.
Το Ιράν, αποτέλεσε σε μεγάλο βαθμό τον πρωτοπόρο για τις αλλαγές που ξεκίνησαν μαζικά στην περιοχή τη δεκαετία που διανύουμε. Δεν είναι τυχαίο ότι η Τεχεράνη χαιρέτισε τα γεγονότα στην Τυνησία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη. Πολύ περισσότερο, αφού τα δικτατορικά καθεστώτα που ανετράπησαν, ήταν, αν όχι ξεκάθαρα φιλοδυτικά, εμφανώς αντιισλαμικά.
Ωστόσο, ο “ενθουσιασμός” του Ιράν στέρεψε στη Συρία. Παρά το γεγονός ότι το κάποτε προσανατολισμένο προς την ΕΣΣΔ κοσμικό συριακό καθεστώς απείχε αρκετά από τις αντιλήψεις της ισλαμικής δημοκρατίας του Ιράν σχετικά με το πολιτικό σύστημα, η από κοινού αντίθεση στη σουνιτική κυριαρχία ενίσχυσε τους δεσμούς των δύο χωρών, παραμερίζοντας τις ιδεολογικές τους διαφορές.
Ο ιστορικός φόβος των ΗΠΑ
Το Ιράν πριν από 35 χρόνια, όπως και η «Αραβική Άνοιξη» σήμερα, υπό εντελώς διαφορετικές ιστορικές συνθήκες, επιδεικνύουν μια ταυτόσημη κατεύθυνση: Την αφύπνιση των λαών της ισλαμικής Ανατολής, η οποία οδηγεί σε θεμελιώδεις γεωπολιτικές αλλαγές και κάνει τις μεγάλες δυνάμεις να μην ξέρουν πώς να αντιδράσουν.
Στα τέλη της δεκαετίας του ΄70, στο Ιράν άρχισε να αυξάνεται η ένταση στο εσωτερικό. Πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο Τζίμι Κάρτερ, ο οποίος συχνά και με ζήλο έθιγε το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπό την πίεσή του, ο Σάχης του Ιράν προέβη σε χαλάρωση της πολιτικής του στο θέμα αυτό, γεγονός που έδωσε μεγαλύτερο “αέρα” στους αντικαθεστωτικούς. Σύντομα ο Κάρτερ αναγκάστηκε, όχι μόνο να προσφέρει καταφύγιο στον μονάρχη, αλλά και να πληρώσει ένα τεράστιο πολιτικό κόστος. Η κατάληψη της πρεσβείας των ΗΠΑ με αίτημα την παράδοση του Σάχη, το όνειδος από τη δημοσίευση της διπλωματικής αλληλογραφίας, η καταστροφική αποτυχία της προσπάθειας απελευθέρωσης με στρατιωτικά μέσα, οι ταπεινωτικές διαπραγματεύσεις με την Τεχεράνη, όλα αυτά κόστισαν στον Κάρτερ την απώλεια μιας δεύτερης θητείας.
Ο Μπαράκ Ομπάμα είναι ένας ακόμη δημοκρατικός πρόεδρος, ο οποίος το 2011 βρέθηκε σε παρόμοια κατάσταση, όταν ο πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ στην Αίγυπτο, Χόσνι Μουμπάρακ, ήρθε αντιμέτωπος με μαζικές διαδηλώσεις. Αυτή τη φορά η Ουάσιγκτον αρνήθηκε να στηρίξει τον παλαιό εταίρο της και στάθηκε στο πλευρό του λαού. Εν μέρει αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως αποκόμιση διδαγμάτων από την εμπειρία της ιρανικής επανάστασης, με τους Αμερικάνους να φοβούνται να βρεθούν «στη λάθος πλευρά της ιστορίας».
Το αδιέξοδο στο θέμα του Ιράν και η αδυναμία εύρεσης τρόπων συνεργασίας, συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τα γεγονότα του 1979-1980. Η Αμερική αισθάνεται κατά βάθος ότι δεν έχει εκδικηθεί για την παλιά προσβολή, γι’ αυτό και η σκληρή γραμμή θεωρείται ως η μοναδική δυνατή προσέγγιση. Ορισμένοι θεωρούν ότι η ευκαιρία για μια ριζική στροφή χάθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 – αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν πρόεδρος του Ιράν ήταν ο σχετικά φιλελεύθερος Χατάμι.
Στο επίκεντρο των εξελίξεων
Παραμονές των νέων εκλογών, κανείς δεν έχει αυταπάτες ότι με οποιοδήποτε πρόεδρο το Ιράν θα συνεχίσει να αντιστέκεται στις διεθνείς πιέσεις. Η αποχώρηση του Αχμαντινεζάντ δίνει μόνο την ελπίδα ότι οι ανοιχτά προκλητικές και μη ορθές πολιτικά δηλώσεις, θα είναι λιγότερες. Αν και φυσικά, η ιδιότυπη ιρανική δημοκρατία είναι ικανή να φέρει στην επιφάνεια μια εξίσου έντονη προσωπικότητα. Σε όλα αυτά πάντως, να προστεθεί το γεγονός ότι αυξάνεται η λαϊκή δυσαρέσκεια για την κατάσταση της οικονομίας, η οποία επηρεάζεται αισθητά και από τις Δυτικές κυρώσεις.
Όπως και αν εξελιχθούν τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, το βέβαιο είναι ότι το Ιράν θα παραμείνει στο επίκεντρό τους. Ως πόλος θρησκευτικής έλξης των σιιτών, οι οποίοι είναι δυσαρεστημένοι για την κατάσταση την οποία βιώνουν στις περισσότερες χώρες. Ως ισχυρή δύναμη με φιλοδοξίες, το λιγότερο θρησκευτικές. Ως συγκεκριμένο πολιτικό μοντέλο. Και τέλος, ως κράτος το οποίο είναι ικανό σε περίπτωση απόκτησης πυρηνικών όπλων όχι μόνο να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων, αλλά και να διαγράψει ουσιαστικά τη Συμφωνία για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, η οποία σήμερα προσπαθεί να επιβιώσει.
Ο επόμενος πρόεδρος του Ιράν έχει εξασφαλισμένη μια σημαντική θέση στην ιστορία. Ακόμη και αν ο ίδιος δεν κάνει κάτι βαρυσήμαντο, αυτό θα γίνει κατά πάσα πιθανότατα παρά τη θέλησή του.
Ο Φιόντορ Λουκιάνοφ είναι πρόεδρος του προεδρείου του Συμβουλίου εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής
http://rbth.gr/opinion/2013/04/18/ti_tha_bgaloyn_oi_kalpe_sto_iran_21657.html
Ωστόσο, κοινή πεποίθηση είναι ότι αλλαγές στην πολιτική της Τεχεράνης -τόσο για το πυρηνικό πρόγραμμά της, όσο και για το καθεστώς του Μπασάρ Άσαντ στη Συρία- δεν θα πρέπει να αναμένονται, ακόμη κι αν επικρατήσει στις εκλογές ένας πιο μετριοπαθής υποψήφιος. Αυτό σημαίνει ότι το «Ιρανικό ζήτημα» θα παραμείνει από τα σημαντικότερα διεθνώς, ενώ μένει να φανεί εάν το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και οι μοναρχίες του Περσικού Κόλπου θα κινηθούν προς την κατεύθυνση της de facto εξομάλυνσης των σχέσεών τους με τη χώρα, ή αν δεν θα επιτρέψουν επουδενί τη μετατροπή της σε πυρηνική δύναμη.
Ισλαμική δημοκρατία
Όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, μέχρι τα γεγονότα της «Αραβικής Άνοιξης» το Ιράν αποτελούσε ίσως το πιο δημοκρατικό κράτος της Μέσης Ανατολής (Τουρκία και Ισραήλ, αποτελούν ξεχωριστές και ειδικές περιπτώσεις). Με βάση τα πολιτικά δεδομένα της περιοχής, και σε σύγκριση με τα αραβικά κράτη, το Ιράν ξεχώριζε εμφανώς για το πλουραλιστικό σύστημά του. Είναι ενδεικτικό άλλωστε, ότι διεξάγονταν ελεύθερες και ανταγωνιστικές εκλογές, το αποτέλεσμα των οποίων ήταν συχνά απρόσμενο.
Το Ιράν, αποτέλεσε σε μεγάλο βαθμό τον πρωτοπόρο για τις αλλαγές που ξεκίνησαν μαζικά στην περιοχή τη δεκαετία που διανύουμε. Δεν είναι τυχαίο ότι η Τεχεράνη χαιρέτισε τα γεγονότα στην Τυνησία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη. Πολύ περισσότερο, αφού τα δικτατορικά καθεστώτα που ανετράπησαν, ήταν, αν όχι ξεκάθαρα φιλοδυτικά, εμφανώς αντιισλαμικά.
Ωστόσο, ο “ενθουσιασμός” του Ιράν στέρεψε στη Συρία. Παρά το γεγονός ότι το κάποτε προσανατολισμένο προς την ΕΣΣΔ κοσμικό συριακό καθεστώς απείχε αρκετά από τις αντιλήψεις της ισλαμικής δημοκρατίας του Ιράν σχετικά με το πολιτικό σύστημα, η από κοινού αντίθεση στη σουνιτική κυριαρχία ενίσχυσε τους δεσμούς των δύο χωρών, παραμερίζοντας τις ιδεολογικές τους διαφορές.
Ο ιστορικός φόβος των ΗΠΑ
Το Ιράν πριν από 35 χρόνια, όπως και η «Αραβική Άνοιξη» σήμερα, υπό εντελώς διαφορετικές ιστορικές συνθήκες, επιδεικνύουν μια ταυτόσημη κατεύθυνση: Την αφύπνιση των λαών της ισλαμικής Ανατολής, η οποία οδηγεί σε θεμελιώδεις γεωπολιτικές αλλαγές και κάνει τις μεγάλες δυνάμεις να μην ξέρουν πώς να αντιδράσουν.
Στα τέλη της δεκαετίας του ΄70, στο Ιράν άρχισε να αυξάνεται η ένταση στο εσωτερικό. Πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ο Τζίμι Κάρτερ, ο οποίος συχνά και με ζήλο έθιγε το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υπό την πίεσή του, ο Σάχης του Ιράν προέβη σε χαλάρωση της πολιτικής του στο θέμα αυτό, γεγονός που έδωσε μεγαλύτερο “αέρα” στους αντικαθεστωτικούς. Σύντομα ο Κάρτερ αναγκάστηκε, όχι μόνο να προσφέρει καταφύγιο στον μονάρχη, αλλά και να πληρώσει ένα τεράστιο πολιτικό κόστος. Η κατάληψη της πρεσβείας των ΗΠΑ με αίτημα την παράδοση του Σάχη, το όνειδος από τη δημοσίευση της διπλωματικής αλληλογραφίας, η καταστροφική αποτυχία της προσπάθειας απελευθέρωσης με στρατιωτικά μέσα, οι ταπεινωτικές διαπραγματεύσεις με την Τεχεράνη, όλα αυτά κόστισαν στον Κάρτερ την απώλεια μιας δεύτερης θητείας.
Ο Μπαράκ Ομπάμα είναι ένας ακόμη δημοκρατικός πρόεδρος, ο οποίος το 2011 βρέθηκε σε παρόμοια κατάσταση, όταν ο πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ στην Αίγυπτο, Χόσνι Μουμπάρακ, ήρθε αντιμέτωπος με μαζικές διαδηλώσεις. Αυτή τη φορά η Ουάσιγκτον αρνήθηκε να στηρίξει τον παλαιό εταίρο της και στάθηκε στο πλευρό του λαού. Εν μέρει αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως αποκόμιση διδαγμάτων από την εμπειρία της ιρανικής επανάστασης, με τους Αμερικάνους να φοβούνται να βρεθούν «στη λάθος πλευρά της ιστορίας».
Το αδιέξοδο στο θέμα του Ιράν και η αδυναμία εύρεσης τρόπων συνεργασίας, συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τα γεγονότα του 1979-1980. Η Αμερική αισθάνεται κατά βάθος ότι δεν έχει εκδικηθεί για την παλιά προσβολή, γι’ αυτό και η σκληρή γραμμή θεωρείται ως η μοναδική δυνατή προσέγγιση. Ορισμένοι θεωρούν ότι η ευκαιρία για μια ριζική στροφή χάθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 – αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν πρόεδρος του Ιράν ήταν ο σχετικά φιλελεύθερος Χατάμι.
Στο επίκεντρο των εξελίξεων
Παραμονές των νέων εκλογών, κανείς δεν έχει αυταπάτες ότι με οποιοδήποτε πρόεδρο το Ιράν θα συνεχίσει να αντιστέκεται στις διεθνείς πιέσεις. Η αποχώρηση του Αχμαντινεζάντ δίνει μόνο την ελπίδα ότι οι ανοιχτά προκλητικές και μη ορθές πολιτικά δηλώσεις, θα είναι λιγότερες. Αν και φυσικά, η ιδιότυπη ιρανική δημοκρατία είναι ικανή να φέρει στην επιφάνεια μια εξίσου έντονη προσωπικότητα. Σε όλα αυτά πάντως, να προστεθεί το γεγονός ότι αυξάνεται η λαϊκή δυσαρέσκεια για την κατάσταση της οικονομίας, η οποία επηρεάζεται αισθητά και από τις Δυτικές κυρώσεις.
Όπως και αν εξελιχθούν τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, το βέβαιο είναι ότι το Ιράν θα παραμείνει στο επίκεντρό τους. Ως πόλος θρησκευτικής έλξης των σιιτών, οι οποίοι είναι δυσαρεστημένοι για την κατάσταση την οποία βιώνουν στις περισσότερες χώρες. Ως ισχυρή δύναμη με φιλοδοξίες, το λιγότερο θρησκευτικές. Ως συγκεκριμένο πολιτικό μοντέλο. Και τέλος, ως κράτος το οποίο είναι ικανό σε περίπτωση απόκτησης πυρηνικών όπλων όχι μόνο να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων, αλλά και να διαγράψει ουσιαστικά τη Συμφωνία για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, η οποία σήμερα προσπαθεί να επιβιώσει.
Ο επόμενος πρόεδρος του Ιράν έχει εξασφαλισμένη μια σημαντική θέση στην ιστορία. Ακόμη και αν ο ίδιος δεν κάνει κάτι βαρυσήμαντο, αυτό θα γίνει κατά πάσα πιθανότατα παρά τη θέλησή του.
Ο Φιόντορ Λουκιάνοφ είναι πρόεδρος του προεδρείου του Συμβουλίου εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής
http://rbth.gr/opinion/2013/04/18/ti_tha_bgaloyn_oi_kalpe_sto_iran_21657.html
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
