2014-08-22 16:42:59
Από τις 29 Ιουνίου μέχρι 6 Αυγούστου 1945, επιτροπή που συστήθηκε με ειδική διαταγή του... Προέδρου της κυβέρνησης Βούλγαρη, περιήλθε τα κατεστραμμένα χωριά της Κρήτης και συνέταξε έκθεση. Την Κεντρική Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη, όπως ονομάστηκε, αποτελούσαν ο λογοτέχνης Νίκος Καζαντζάκης, οι καθηγητές πανεπιστημίου Ι. Καλιτσουνάκης και Ι. Κακριδής και ο Κ. Κουτουλάκης ως βοηθητικό μέλος.
Για τα καμένα χωριά του «Κέντρους, γράφουν μεταξύ των άλλων στην έκθεση που συνέταξαν: «Ο επισκεπτόμενος σήμερα τα χωρία του Αμαρίου ευρίσκετο προ θεάματος από τα σπαρακτικώτερα. Τα άλλοτε ανθούντα χωρία έχουν μεταβληθεί εις ερείπια, 500 οικογένειαι έχουν παραμείνει άστεγοι, δίχως ενδύματα, δίχως έπιπλα, δίχως σκεύη, δίχως τίποτε. Και έπειτα ο επισκέπτης οδηγείται προ μιας ερειπωμένης οικίας, κάτω από τα χαλάσματα της οποίας ευρίσκονται ακόμη θαμμένοι οι ομαδικώς εκτελεσθέντες-36 εις τον Γερακάριν, 20 εις το Καρδάκι, 30 εις Βρύσες, 30 εις το Άνω Μέρος »Επί των ερειπωμένων και ημικαύστων τοίχων εκάστης οικίας και επί των πέριξ λίθων διακρίνονται άφθονα ακόμη τα ίχνη του αίματος των μαρτύρων. Χαμηλά δε, εις το κέντρο της οικίας, υπό τας υπό την ανατίναξιν συσσωρευθείσας πέτρας, τα γυμνά οστά των. Η γενική πέριξ καταστροφή και ερήμωσις συμπληρώνει την εικόνα της φρίκης…»
ΟΙ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΤΑ 8 ΧΩΡΙΑ
Αναλυτικά για κάθε μαρτυρικό χωριό του Αμαρίου αναφέρεται στην έκθεση:
Άνω Μέρος: «… Από τυχαίον πυροβολισμόν Γερμανού στρατιώτου κατά την κύκλωσιν, προϊδεασθέντες τινές κατώρθωσαν να διαφύγουν. Οι υπόλοιποι κάτοικοι, βιαίως υπό την απειλήν των περιστρόφων ανεγερθέντες εκ της κλίνης των ωδηγήθησαν, χωρίς να τους επιτραπή να ενδυθούν εις το σχολείον.. Καθ’ οδόν οι Γερμανοί εφόνευον όλα τα ζώα που συνήντων, αγελάδας, σκύλους, χοίρους κ.τ.λ. Εξετέλεσαν 30 άνδρας ομαδικώς, άλλους δε 8 γέροντας και γραίας, μη δυνηθέντας ν’ αποχωρήσουν μετά του άλλου άμαχου πληθυσμού, μ.α. την Εργινούσαν Μαθιουδάκην 103 ετ., τον Γ. Λεμονάκην 86 ετ., την σύζυγόν του Ευαγγελίαν 80 ετ., την Αμαλίαν Παπουτσάκην 75 ετ., και τον Εμμ. Κατσαντώνην 75 ετ., του οποίου οι δυο υιοί Γεώργιος και Στυλιανός και ο επί θυγατρί γαμβρός Διον. Χανδράκης εξετελέσθησαν συγχρόνως. Ο δε τρίτος υιός Αντώνιος είχε φονευθεί υπό των αλεξιπτωτιστών το 1941. Καταστραφείσαι οικίαι 172(ολική καταστροφή). Η εκκλησία του χωρίου ουχί μόνον κατεστράφη αλλά και εβεβηλώθη μεταβληθείσα εις τόπον σφαγής ζώων, απορριφθέντων εκεί των εντοσθίων και των κεφαλών χοίρων, προβάτων κ.τ.λ. Η εικών της Παναγίας εις ην ήτο αφιερωμένος ο ναός, ευρέθη απογυμνωμένη από τα χρυσά και αργυρά αφιερώματα της και αποπατημένη…»
Βρύσες: «… Το χωρίον εκυκλώθη και αυτό από βαθείας πρωίας. Οι Γερμανοί εισελθόντες διέταξαν γενικήν συγκέντρωσιν των κατοίκων. Εκ των νεωτέρων ανδρών εξετελέσθησαν 30, 8 δε ακόμη απεστάλησαν εις το Καρδάκι προς συμπλήρωσιν, μεταξύ των οποίων ο ιερεύς του χωρίου Συμεών Δρετουλάκης. Οι λοιποί εφυλακίσθησαν εις το Ρέθυμνον. Τα γυναικόπαιδα και οι γέροντες, δερόμενοι και προπηλακιζόμενοι ωδηγήθησαν εις το χ. Μέρωνας, οπόθεν διεσκορπίσθησαν εις άλλα γειτονικά χωρία. Η λεηλασία των Βρυσών διήρκεσεν 8 ημέρας. Μετά ταύτα κατεστράφησαν αι οικίαι των 77 εν όλω…»
Γερακάρι: «… Την 22/8 ηκολούθησεν η φοβερά τραγωδία των χωρίων του Αμαρίου Γερακάρι, Γουργούθοι, Καρδάκι, Βρύσες, Άνω Μέρος, Σμιλές, Δρυγιές, ως και του νοτιώτερον κειμένου Κρύα Βρύση. Την πρωίαν της ημέρας αυτής τα χωρία του Αμαρίου ευρέθησαν κυκλωμένα υπό γερμανικών αποσπασμάτων, ενώ οι άνδρες όλοι ανυποψίαστοι εκοιμώντο εντός των οικιών των. Εισελθόντες εις τον Γερακάρι οι Γερμανοί συνεκέντρωσαν όλους τους κατοίκους εις την οικίαν του Ν. Τζωτζάκη. Δυο νέοι ο Εμμ. Γ. Γιαννακουδάκης και ο Ευστρ. Εμμ. Στρατιδάκης, επιχειρήσαντες να δραπετεύσουν, εφονεύθησαν επί τόπου προ των άλλων συγχωριανών των. Επειδή αι γυναίκες εθρήνουν, οι Γερμανοί έστρεψαν εναντίον των τα πολυβόλα και τας διέταξαν να σιωπήσουν επί ποινή αμέσου τυφεκισμού… Τέλος, αφού εξεχώρισαν τους γέροντας, υποχρεωθέντας ν’ ακολουθήσουν τας γυναίκας, εκράτησαν 36 άνδρας προς εκτέλεσιν, τους δε λοιπούς, 75 περίπου μετά 50 παρθένων, ωδήγησαν εις το Ρέθυμνον όπου τους εφυλάκισαν επί τρεις περίπου εβδομάδας… Μετά τον φόνον των 36, έρριψαν βενζίνην και έκαυσαν την οικίαν μετά των πτωμάτων. Επηκολούθησε γενική λεηλασία επί 8 ημέρας 13 αυτοκίνητα μετέφερον την λείαν, ενδύματα, κλινοσκεπάσματα, κεραμίδια, ζώα κ.τ.π. Μετά την λεηλασίαν εκάστη οικία εκαίετο και ανατινάσσετο δια δυναμίτιδος. Το σχολείον ανετινάχθη επίσης εκ θεμελίων, ομοίως αι 4 εκκλησίαι του χωρίου και αι 4 κρήναι. Εκ των 117 οικιών του Γερακάρι δεν απέμεινε ούτε μια ορθή. Της εκκλησίας της Παναγίας τα ερείπια οι Γερμανοί εφρόντισαν να τα μεταβάλουν εις κοπρώνα… Εν συνόλω το χωρίον αριθμεί 53 τυφεκισθέντας, συμπεριλαμβανομένων και των εις Γουργούθων εκτελεσθέντων, ως και των εν Καρδάκι προς συμπλήρωσιν του ορισθέντος αριθμού θυμάτων…»
Γουργούθοι: «… Εξετελέσθησαν 4, εξ ων οι δυο ξενοχωριανοί, εις το Καρδάκι προς συμπλήρωσιν του αριθμού των εκεί ορισθέντων. Οικίαι 17, καταστραφείσαι όλαι η εκκλησία εσώθη εκ συμπτώσεως».
Καρδάκι: «Όλαι αι οικίαι κατεστράφησαν και μόνον η εκκλησία εσώθη, διότι έκειτο κάπως απόμερα και διέφυγεν την προσοχήν των Γερμανών. Ο συνοικισμός αυτός αποτελούμενος από 13 οικίας ηρίθμει 9 μόνον άνδρας, εξ ων επρόφθσαν και εδραπέτευσαν 3. Οι Γερμανοί όμως είχον ορίσει 20 να εκτελέσουν εντός αυτού δια τούτο εις τους έξι συλληφθέντας Καρδακιανούς προσετέθησαν 14 εκ των πέριξ χωρίων Γερακάρις, Γουργούθοι και Βρύσες, οίτινες και εξετελέσθησαν καθ’ ον τρόπον και οι του Γερακάρι…»
Σμιλές: «… Ο συνοικισμός εξ 11 κατοικιών καταστραφεισών. Εξετελέσθησαν 3 άνδρες, εξ ων ο εις ο Ιω. Βαρούχας, ήτο πατήρ 7…»
Δρυγιές: «… Καταστραφείσαι οικίαι 30(ολική καταστροφή). Εκτελεσμένος κανείς, διότι οι κάτοικοι, ειδοποιηθέντες εγκαίρως περί των εις τα άλλα χωρία συμβαινόντων, εξεκένωσαν τελείως το χωρίον…»
Κρύα Βρύση: «…Την ιδίαν ημέραν, 22/8/44, και με την ιδίαν πρόφασιν της εκείθεν διελεύσεως του στρατηγού Κράιπε απαγαγόντος ανταρτικού αποσπάσματος, κατεστράφη και η νοτιώτερον των χωρίων του Αμαρίου κειμένη Κρύα Βρύση. Οι κάτοικοί της εξετοπίσθησαν όλοι εις άλλα χωρία, πλην 30 εκτελεσθέντων. Ο τόπος του θανάτου τούτων παραμένει άγνωστος. Οι κάτοικοι, όταν μετά την αναχώρησιν των Γερμανών κατόρθωσαν να επιστρέψουν, ανεύρον κάτωθεν των ερειπίων ενός οικίσκου παρά τον ναόν του χωρίου κειμένου, οστά καμένα και σάρκας και ενδύματα. Φαίνεται ότι ο οικίσκος αυτός υπήρξεν ο τόπος μαρτυρίου. Συγχρόνως αγνοείται η τύχη άλλων 5, οίτινες είχον κρυφθεί εντός των οικιών των ελπίζοντας να διαλάθουν. Εις τους εκτελεσθέντας συγκαταριθμούνται οι 3 αδελφοί Εμμ., Ευάγγ. Και Κων. Πετρακάκης. Η λεηλασία και η πυρπόλησις του χωρίου διήρκεσεν 8 ημέρας. Όσαι οικίαι ήσαι κατασκευασμέναι από μπετόν, ανετινάχθησαν δια δυναμίτιδος. Σύνολο οικιών καταστραφεισών 113…»
Ο δήμιος των χωριών του «Κέντρους» υποστράτηγος Βάλτερ Μίλερ
Πηγή
Tromaktiko
Για τα καμένα χωριά του «Κέντρους, γράφουν μεταξύ των άλλων στην έκθεση που συνέταξαν: «Ο επισκεπτόμενος σήμερα τα χωρία του Αμαρίου ευρίσκετο προ θεάματος από τα σπαρακτικώτερα. Τα άλλοτε ανθούντα χωρία έχουν μεταβληθεί εις ερείπια, 500 οικογένειαι έχουν παραμείνει άστεγοι, δίχως ενδύματα, δίχως έπιπλα, δίχως σκεύη, δίχως τίποτε. Και έπειτα ο επισκέπτης οδηγείται προ μιας ερειπωμένης οικίας, κάτω από τα χαλάσματα της οποίας ευρίσκονται ακόμη θαμμένοι οι ομαδικώς εκτελεσθέντες-36 εις τον Γερακάριν, 20 εις το Καρδάκι, 30 εις Βρύσες, 30 εις το Άνω Μέρος »Επί των ερειπωμένων και ημικαύστων τοίχων εκάστης οικίας και επί των πέριξ λίθων διακρίνονται άφθονα ακόμη τα ίχνη του αίματος των μαρτύρων. Χαμηλά δε, εις το κέντρο της οικίας, υπό τας υπό την ανατίναξιν συσσωρευθείσας πέτρας, τα γυμνά οστά των. Η γενική πέριξ καταστροφή και ερήμωσις συμπληρώνει την εικόνα της φρίκης…»
ΟΙ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΣΤΑ 8 ΧΩΡΙΑ
Αναλυτικά για κάθε μαρτυρικό χωριό του Αμαρίου αναφέρεται στην έκθεση:
Άνω Μέρος: «… Από τυχαίον πυροβολισμόν Γερμανού στρατιώτου κατά την κύκλωσιν, προϊδεασθέντες τινές κατώρθωσαν να διαφύγουν. Οι υπόλοιποι κάτοικοι, βιαίως υπό την απειλήν των περιστρόφων ανεγερθέντες εκ της κλίνης των ωδηγήθησαν, χωρίς να τους επιτραπή να ενδυθούν εις το σχολείον.. Καθ’ οδόν οι Γερμανοί εφόνευον όλα τα ζώα που συνήντων, αγελάδας, σκύλους, χοίρους κ.τ.λ. Εξετέλεσαν 30 άνδρας ομαδικώς, άλλους δε 8 γέροντας και γραίας, μη δυνηθέντας ν’ αποχωρήσουν μετά του άλλου άμαχου πληθυσμού, μ.α. την Εργινούσαν Μαθιουδάκην 103 ετ., τον Γ. Λεμονάκην 86 ετ., την σύζυγόν του Ευαγγελίαν 80 ετ., την Αμαλίαν Παπουτσάκην 75 ετ., και τον Εμμ. Κατσαντώνην 75 ετ., του οποίου οι δυο υιοί Γεώργιος και Στυλιανός και ο επί θυγατρί γαμβρός Διον. Χανδράκης εξετελέσθησαν συγχρόνως. Ο δε τρίτος υιός Αντώνιος είχε φονευθεί υπό των αλεξιπτωτιστών το 1941. Καταστραφείσαι οικίαι 172(ολική καταστροφή). Η εκκλησία του χωρίου ουχί μόνον κατεστράφη αλλά και εβεβηλώθη μεταβληθείσα εις τόπον σφαγής ζώων, απορριφθέντων εκεί των εντοσθίων και των κεφαλών χοίρων, προβάτων κ.τ.λ. Η εικών της Παναγίας εις ην ήτο αφιερωμένος ο ναός, ευρέθη απογυμνωμένη από τα χρυσά και αργυρά αφιερώματα της και αποπατημένη…»
Βρύσες: «… Το χωρίον εκυκλώθη και αυτό από βαθείας πρωίας. Οι Γερμανοί εισελθόντες διέταξαν γενικήν συγκέντρωσιν των κατοίκων. Εκ των νεωτέρων ανδρών εξετελέσθησαν 30, 8 δε ακόμη απεστάλησαν εις το Καρδάκι προς συμπλήρωσιν, μεταξύ των οποίων ο ιερεύς του χωρίου Συμεών Δρετουλάκης. Οι λοιποί εφυλακίσθησαν εις το Ρέθυμνον. Τα γυναικόπαιδα και οι γέροντες, δερόμενοι και προπηλακιζόμενοι ωδηγήθησαν εις το χ. Μέρωνας, οπόθεν διεσκορπίσθησαν εις άλλα γειτονικά χωρία. Η λεηλασία των Βρυσών διήρκεσεν 8 ημέρας. Μετά ταύτα κατεστράφησαν αι οικίαι των 77 εν όλω…»
Γερακάρι: «… Την 22/8 ηκολούθησεν η φοβερά τραγωδία των χωρίων του Αμαρίου Γερακάρι, Γουργούθοι, Καρδάκι, Βρύσες, Άνω Μέρος, Σμιλές, Δρυγιές, ως και του νοτιώτερον κειμένου Κρύα Βρύση. Την πρωίαν της ημέρας αυτής τα χωρία του Αμαρίου ευρέθησαν κυκλωμένα υπό γερμανικών αποσπασμάτων, ενώ οι άνδρες όλοι ανυποψίαστοι εκοιμώντο εντός των οικιών των. Εισελθόντες εις τον Γερακάρι οι Γερμανοί συνεκέντρωσαν όλους τους κατοίκους εις την οικίαν του Ν. Τζωτζάκη. Δυο νέοι ο Εμμ. Γ. Γιαννακουδάκης και ο Ευστρ. Εμμ. Στρατιδάκης, επιχειρήσαντες να δραπετεύσουν, εφονεύθησαν επί τόπου προ των άλλων συγχωριανών των. Επειδή αι γυναίκες εθρήνουν, οι Γερμανοί έστρεψαν εναντίον των τα πολυβόλα και τας διέταξαν να σιωπήσουν επί ποινή αμέσου τυφεκισμού… Τέλος, αφού εξεχώρισαν τους γέροντας, υποχρεωθέντας ν’ ακολουθήσουν τας γυναίκας, εκράτησαν 36 άνδρας προς εκτέλεσιν, τους δε λοιπούς, 75 περίπου μετά 50 παρθένων, ωδήγησαν εις το Ρέθυμνον όπου τους εφυλάκισαν επί τρεις περίπου εβδομάδας… Μετά τον φόνον των 36, έρριψαν βενζίνην και έκαυσαν την οικίαν μετά των πτωμάτων. Επηκολούθησε γενική λεηλασία επί 8 ημέρας 13 αυτοκίνητα μετέφερον την λείαν, ενδύματα, κλινοσκεπάσματα, κεραμίδια, ζώα κ.τ.π. Μετά την λεηλασίαν εκάστη οικία εκαίετο και ανατινάσσετο δια δυναμίτιδος. Το σχολείον ανετινάχθη επίσης εκ θεμελίων, ομοίως αι 4 εκκλησίαι του χωρίου και αι 4 κρήναι. Εκ των 117 οικιών του Γερακάρι δεν απέμεινε ούτε μια ορθή. Της εκκλησίας της Παναγίας τα ερείπια οι Γερμανοί εφρόντισαν να τα μεταβάλουν εις κοπρώνα… Εν συνόλω το χωρίον αριθμεί 53 τυφεκισθέντας, συμπεριλαμβανομένων και των εις Γουργούθων εκτελεσθέντων, ως και των εν Καρδάκι προς συμπλήρωσιν του ορισθέντος αριθμού θυμάτων…»
Γουργούθοι: «… Εξετελέσθησαν 4, εξ ων οι δυο ξενοχωριανοί, εις το Καρδάκι προς συμπλήρωσιν του αριθμού των εκεί ορισθέντων. Οικίαι 17, καταστραφείσαι όλαι η εκκλησία εσώθη εκ συμπτώσεως».
Καρδάκι: «Όλαι αι οικίαι κατεστράφησαν και μόνον η εκκλησία εσώθη, διότι έκειτο κάπως απόμερα και διέφυγεν την προσοχήν των Γερμανών. Ο συνοικισμός αυτός αποτελούμενος από 13 οικίας ηρίθμει 9 μόνον άνδρας, εξ ων επρόφθσαν και εδραπέτευσαν 3. Οι Γερμανοί όμως είχον ορίσει 20 να εκτελέσουν εντός αυτού δια τούτο εις τους έξι συλληφθέντας Καρδακιανούς προσετέθησαν 14 εκ των πέριξ χωρίων Γερακάρις, Γουργούθοι και Βρύσες, οίτινες και εξετελέσθησαν καθ’ ον τρόπον και οι του Γερακάρι…»
Σμιλές: «… Ο συνοικισμός εξ 11 κατοικιών καταστραφεισών. Εξετελέσθησαν 3 άνδρες, εξ ων ο εις ο Ιω. Βαρούχας, ήτο πατήρ 7…»
Δρυγιές: «… Καταστραφείσαι οικίαι 30(ολική καταστροφή). Εκτελεσμένος κανείς, διότι οι κάτοικοι, ειδοποιηθέντες εγκαίρως περί των εις τα άλλα χωρία συμβαινόντων, εξεκένωσαν τελείως το χωρίον…»
Κρύα Βρύση: «…Την ιδίαν ημέραν, 22/8/44, και με την ιδίαν πρόφασιν της εκείθεν διελεύσεως του στρατηγού Κράιπε απαγαγόντος ανταρτικού αποσπάσματος, κατεστράφη και η νοτιώτερον των χωρίων του Αμαρίου κειμένη Κρύα Βρύση. Οι κάτοικοί της εξετοπίσθησαν όλοι εις άλλα χωρία, πλην 30 εκτελεσθέντων. Ο τόπος του θανάτου τούτων παραμένει άγνωστος. Οι κάτοικοι, όταν μετά την αναχώρησιν των Γερμανών κατόρθωσαν να επιστρέψουν, ανεύρον κάτωθεν των ερειπίων ενός οικίσκου παρά τον ναόν του χωρίου κειμένου, οστά καμένα και σάρκας και ενδύματα. Φαίνεται ότι ο οικίσκος αυτός υπήρξεν ο τόπος μαρτυρίου. Συγχρόνως αγνοείται η τύχη άλλων 5, οίτινες είχον κρυφθεί εντός των οικιών των ελπίζοντας να διαλάθουν. Εις τους εκτελεσθέντας συγκαταριθμούνται οι 3 αδελφοί Εμμ., Ευάγγ. Και Κων. Πετρακάκης. Η λεηλασία και η πυρπόλησις του χωρίου διήρκεσεν 8 ημέρας. Όσαι οικίαι ήσαι κατασκευασμέναι από μπετόν, ανετινάχθησαν δια δυναμίτιδος. Σύνολο οικιών καταστραφεισών 113…»
Ο δήμιος των χωριών του «Κέντρους» υποστράτηγος Βάλτερ Μίλερ
Πηγή
Tromaktiko
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Μάνη: Ποια ήταν τελικά τα κίνητρα για το διπλό φονικό;
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Θάφτηκε κάτω από τη λάσπη η Ιαπωνία
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
