2024-02-15 17:52:30
15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2024
του Δρ. Α. Δελιβοριά Ίδρυμα Ευγενίδου
Ο Γαλιλαίος γεννήθηκε στην Πίζα στις 15 Φεβρουαρίου του 1564 και πραγματοποίησε τις πρώτες του σπουδές σε ένα μοναστήρι κοντά στη Φλωρεντία, ενώ με προτροπή του πατέρα του ξεκίνησε τις πανεπιστημιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, αρχικά στην ιατρική. Σύντομα όμως θα τις διακόψει, αποφασίζοντας εντέλει να σπουδάσει μαθηματικά. Το 1589 κατείχε πλέον την έδρα των μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, ενώ 3 χρόνια αργότερα προσλήφθηκε στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, όπου δίδαξε γεωμετρία, μηχανική και αστρονομία μέχρι το 1610. Το έτος αυτό, χρονιά-ορόσημο στην ιστορία της αστρονομίας, ο Γαλιλαίος δημοσίευσε τα αποτελέσματα των πρώτων αστρονομικών του παρατηρήσεων για την Σελήνη, τους δορυφόρους του Δία και τους απλανείς αστέρες, στην μελέτη του με τίτλο Ο Αγγελιοφόρος των Άστρων.
Το 1609, συγκεκριμένα, ο Γαλιλαίος έστρεψε για πρώτη φορά το τηλεσκόπιό του προς τον έναστρο ουρανό, παρατηρώντας βουνά και κρατήρες στην επιφάνεια της Σελήνης, και ανακαλύπτοντας λίγο αργότερα τους 4 μεγαλύτερους δορυφόρους του Δία, δηλαδή τα πρώτα ουράνια σώματα που, αποδεδειγμένα πλέον, δεν περιφέρονται γύρω από τη Γη, αλλά γύρω από έναν άλλο πλανήτη
. Συνεχίζοντας τις αστρονομικές του παρατηρήσεις, ο Γαλιλαίος έστρεψε αυτή την φορά το τηλεσκόπιό του προς τη Γαλακτική Οδό, το γαλακτόχρωμο αυτό ποτάμι που φαίνεται να διασχίζει τον νυχτερινό ουρανό, ανακαλύπτοντας ότι αποτελείται από αναρίθμητα άστρα, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται σε τόσο μεγάλες αποστάσεις από την Γη, ώστε παραμένουν αόρατα στο γυμνό μάτι. Αυτή είναι ίσως η πρώτη φορά που αρχίζει να συνειδητοποιείται ότι το Σύμπαν είναι πολύ μεγαλύτερο και ότι εμπεριέχει πολλά περισσότερα απ’ όσα νομίζαμε έως τότε.
Ο Γαλιλαίος παρατήρησε στην συνέχεια τις φάσεις της Αφροδίτης, γεγονός που επιβεβαίωσε πρακτικά ότι ο πλανήτης αυτός περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο. Με τις ανακαλύψεις των μεγαλύτερων δορυφόρων του Δία και των φάσεων της Αφροδίτης, το Γεωκεντρικό σύστημα του Κόσμου, που για περισσότερα από 2.000 χρόνια ήταν το κοινά αποδεκτό κοσμοείδωλο, κλονίζεται συθέμελα. Και στη φυσική όμως η συνεισφορά του ήταν ανεκτίμητη.
Παρόλο που, σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη, ο Γαλιλαίος δεν έριχνε αντικείμενα από τον κεκλιμένο πύργο της Πίζας, είναι πολύ πιθανό να πραγματοποίησε παρόμοια πειράματα στο εργαστήριό του, με την βοήθεια των οποίων κατέρριψε και την άλλη δισχιλιετή Αριστοτελική θεώρηση, ότι δηλαδή ο χρόνος της πτώσης σωμάτων διαφορετικής μάζας εξαρτάται από το βάρος τους.
Έχοντας φτάσει πολύ κοντά στην διατύπωση του Αξιώματος της Αδράνειας (το οποίο διατυπώθηκε με μεγαλύτερη σαφήνεια, αρχικά από τον Καρτέσιο και αργότερα από τον Νεύτωνα, ο οποίος το ενσωμάτωσε στον πρώτο νόμο του), και έχοντας διατυπώσει την Αρχή της Σχετικότητας, σύμφωνα με την οποία οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι για κάθε σύστημα, το οποίο κινείται με σταθερή ταχύτητα σε ευθεία γραμμή, η συνεισφορά του Γαλιλαίου στην εξέλιξη των θεωριών της Μηχανικής από τον Νεύτωνα, αλλά και της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας από τον Αϊνστάιν υπήρξε καθοριστική.
Αποτιμώντας το συνολικό του έργο, μπορούμε να πούμε ότι ο Γαλιλαίος συμμετείχε σε μια επιστημονική επανάσταση, που εντέλει θα άλλαζε ριζικά τα όσα γνωρίζαμε για το Σύμπαν και τους νόμους που διέπουν την λειτουργία του. Γιατί πέρα από τις όποιες επιστημονικές του ανακαλύψεις, οι οποίες ήταν αναμφίβολα σημαντικές, η πειραματική μέθοδος και η μαθηματικοποίηση της φύσης, με άλλα λόγια η πεποίθησή του ότι το «βιβλίο της φύσης» γράφεται με τη γλώσσα των μαθηματικών, ανάγονται από τον Γαλιλαίο σε καθοριστικούς παράγοντες της επιστημονικής διερεύνησης των φυσικών φαινομένων. Δεδομένου ότι η παρατήρηση, το πείραμα και η διατύπωση μαθηματικών νόμων αποτελούν τα ακλόνητα θεμέλια, πάνω στα οποία στηρίχτηκε ολόκληρο το λαμπρό οικοδόμημα της σύγχρονης φυσικής και της αστρονομίας, η συμβολή του στην γέννηση της σύγχρονης επιστήμης ήταν καθοριστική.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, που οι τηλεσκοπικές παρατηρήσεις και τα πειράματα του Γαλιλαίου κλόνιζαν συθέμελα την Αριστοτελική φυσική φιλοσοφία και το Γεωκεντρικό σύστημα του κόσμου, οι μελέτες του τον έφερναν σε σύγκρουση με το πανεπιστημιακό κύρος των αριστοτελικών φιλοσόφων της εποχής του, οι οποίοι δεν αναγνώριζαν σε έναν υποδεέστερο, όπως τον θεωρούσαν, διανοητή το δικαίωμα να διερευνά τις αιτίες των φυσικών φαινομένων. Έτσι, λοιπόν, το 1632, όταν δημοσιεύτηκε το βιβλίο του Διάλογος Περί των Δύο Κύριων Συστημάτων του Κόσμου, στο οποίο υπερασπιζόταν με σαρκασμό, σε βάρος της Εκκλησίας και του Πάπα, τις απαγορευμένες αρχές του Κοπέρνικου, οι αντιδράσεις κορυφώθηκαν. Γι’ αυτό και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους διατάχθηκε να παρουσιαστεί ενώπιον της Αγίας Έδρας στην Ρώμη.
Στη δίκη που ακολούθησε, στην οποία αντιμετώπισε την κατηγορία του υπόπτου ως αιρετικού, εξαναγκάστηκε να αποκηρύξει την θεωρία ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο, και καταδικάστηκε σε φυλάκιση, ποινή που αργότερα μετατράπηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Το 1638, αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα υγείας και έχοντας μείνει τυφλός, του επιτράπηκε να επιστρέψει στη Φλωρεντία, όπου και πέθανε το 1642.
Σύμφωνα, ωστόσο, με τον θρύλο, όταν ο Γαλιλαίος αναγκάστηκε ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης να αποκηρύξει τη θεωρία ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο, ψιθύρισε στον εαυτό του «και όμως κινείται», φράση που απ’ όσο γνωρίζουμε δεν είπε ποτέ, αλλά που κατέληξε να συμβολίζει σήμερα τη δύναμη της ελεύθερης σκέψης και του κριτικού πνεύματος ενάντια σε κάθε είδους δόγμα και αυθεντία.
Η ζωή και το έργο του Γαλιλαίου, οι διαμάχες του και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναδείχτηκε, παρουσιάζονται στο ντοκιμαντέρ του Ιδρύματος Ευγενίδου Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης, το οποίο απέσπασε Βραβείο Ειδικής Μνείας στο 8o Διεθνές Φεστιβάλ Επιστημονικών Ταινιών της Αθήνας το 2014. Το ντοκιμαντέρ είναι ελεύθερα διαθέσιμο στον ακόλουθο σύνδεσμο:
Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης| Galileo: Fighting in the Dawn of Modern Science - YouTube
Πηγή:https://www.eef.edu.gr/el/arthra/san-simera-gennietai-o-galilaios-1/
του Δρ. Α. Δελιβοριά Ίδρυμα Ευγενίδου
Ο Γαλιλαίος γεννήθηκε στην Πίζα στις 15 Φεβρουαρίου του 1564 και πραγματοποίησε τις πρώτες του σπουδές σε ένα μοναστήρι κοντά στη Φλωρεντία, ενώ με προτροπή του πατέρα του ξεκίνησε τις πανεπιστημιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, αρχικά στην ιατρική. Σύντομα όμως θα τις διακόψει, αποφασίζοντας εντέλει να σπουδάσει μαθηματικά. Το 1589 κατείχε πλέον την έδρα των μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Πίζας, ενώ 3 χρόνια αργότερα προσλήφθηκε στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, όπου δίδαξε γεωμετρία, μηχανική και αστρονομία μέχρι το 1610. Το έτος αυτό, χρονιά-ορόσημο στην ιστορία της αστρονομίας, ο Γαλιλαίος δημοσίευσε τα αποτελέσματα των πρώτων αστρονομικών του παρατηρήσεων για την Σελήνη, τους δορυφόρους του Δία και τους απλανείς αστέρες, στην μελέτη του με τίτλο Ο Αγγελιοφόρος των Άστρων.
Το 1609, συγκεκριμένα, ο Γαλιλαίος έστρεψε για πρώτη φορά το τηλεσκόπιό του προς τον έναστρο ουρανό, παρατηρώντας βουνά και κρατήρες στην επιφάνεια της Σελήνης, και ανακαλύπτοντας λίγο αργότερα τους 4 μεγαλύτερους δορυφόρους του Δία, δηλαδή τα πρώτα ουράνια σώματα που, αποδεδειγμένα πλέον, δεν περιφέρονται γύρω από τη Γη, αλλά γύρω από έναν άλλο πλανήτη
Ο Γαλιλαίος παρατήρησε στην συνέχεια τις φάσεις της Αφροδίτης, γεγονός που επιβεβαίωσε πρακτικά ότι ο πλανήτης αυτός περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο. Με τις ανακαλύψεις των μεγαλύτερων δορυφόρων του Δία και των φάσεων της Αφροδίτης, το Γεωκεντρικό σύστημα του Κόσμου, που για περισσότερα από 2.000 χρόνια ήταν το κοινά αποδεκτό κοσμοείδωλο, κλονίζεται συθέμελα. Και στη φυσική όμως η συνεισφορά του ήταν ανεκτίμητη.
Παρόλο που, σε αντίθεση με την κοινή αντίληψη, ο Γαλιλαίος δεν έριχνε αντικείμενα από τον κεκλιμένο πύργο της Πίζας, είναι πολύ πιθανό να πραγματοποίησε παρόμοια πειράματα στο εργαστήριό του, με την βοήθεια των οποίων κατέρριψε και την άλλη δισχιλιετή Αριστοτελική θεώρηση, ότι δηλαδή ο χρόνος της πτώσης σωμάτων διαφορετικής μάζας εξαρτάται από το βάρος τους.
Έχοντας φτάσει πολύ κοντά στην διατύπωση του Αξιώματος της Αδράνειας (το οποίο διατυπώθηκε με μεγαλύτερη σαφήνεια, αρχικά από τον Καρτέσιο και αργότερα από τον Νεύτωνα, ο οποίος το ενσωμάτωσε στον πρώτο νόμο του), και έχοντας διατυπώσει την Αρχή της Σχετικότητας, σύμφωνα με την οποία οι νόμοι της φυσικής είναι οι ίδιοι για κάθε σύστημα, το οποίο κινείται με σταθερή ταχύτητα σε ευθεία γραμμή, η συνεισφορά του Γαλιλαίου στην εξέλιξη των θεωριών της Μηχανικής από τον Νεύτωνα, αλλά και της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας από τον Αϊνστάιν υπήρξε καθοριστική.
Αποτιμώντας το συνολικό του έργο, μπορούμε να πούμε ότι ο Γαλιλαίος συμμετείχε σε μια επιστημονική επανάσταση, που εντέλει θα άλλαζε ριζικά τα όσα γνωρίζαμε για το Σύμπαν και τους νόμους που διέπουν την λειτουργία του. Γιατί πέρα από τις όποιες επιστημονικές του ανακαλύψεις, οι οποίες ήταν αναμφίβολα σημαντικές, η πειραματική μέθοδος και η μαθηματικοποίηση της φύσης, με άλλα λόγια η πεποίθησή του ότι το «βιβλίο της φύσης» γράφεται με τη γλώσσα των μαθηματικών, ανάγονται από τον Γαλιλαίο σε καθοριστικούς παράγοντες της επιστημονικής διερεύνησης των φυσικών φαινομένων. Δεδομένου ότι η παρατήρηση, το πείραμα και η διατύπωση μαθηματικών νόμων αποτελούν τα ακλόνητα θεμέλια, πάνω στα οποία στηρίχτηκε ολόκληρο το λαμπρό οικοδόμημα της σύγχρονης φυσικής και της αστρονομίας, η συμβολή του στην γέννηση της σύγχρονης επιστήμης ήταν καθοριστική.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, που οι τηλεσκοπικές παρατηρήσεις και τα πειράματα του Γαλιλαίου κλόνιζαν συθέμελα την Αριστοτελική φυσική φιλοσοφία και το Γεωκεντρικό σύστημα του κόσμου, οι μελέτες του τον έφερναν σε σύγκρουση με το πανεπιστημιακό κύρος των αριστοτελικών φιλοσόφων της εποχής του, οι οποίοι δεν αναγνώριζαν σε έναν υποδεέστερο, όπως τον θεωρούσαν, διανοητή το δικαίωμα να διερευνά τις αιτίες των φυσικών φαινομένων. Έτσι, λοιπόν, το 1632, όταν δημοσιεύτηκε το βιβλίο του Διάλογος Περί των Δύο Κύριων Συστημάτων του Κόσμου, στο οποίο υπερασπιζόταν με σαρκασμό, σε βάρος της Εκκλησίας και του Πάπα, τις απαγορευμένες αρχές του Κοπέρνικου, οι αντιδράσεις κορυφώθηκαν. Γι’ αυτό και τον Οκτώβριο του ίδιου έτους διατάχθηκε να παρουσιαστεί ενώπιον της Αγίας Έδρας στην Ρώμη.
Στη δίκη που ακολούθησε, στην οποία αντιμετώπισε την κατηγορία του υπόπτου ως αιρετικού, εξαναγκάστηκε να αποκηρύξει την θεωρία ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο, και καταδικάστηκε σε φυλάκιση, ποινή που αργότερα μετατράπηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Το 1638, αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα υγείας και έχοντας μείνει τυφλός, του επιτράπηκε να επιστρέψει στη Φλωρεντία, όπου και πέθανε το 1642.
Σύμφωνα, ωστόσο, με τον θρύλο, όταν ο Γαλιλαίος αναγκάστηκε ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης να αποκηρύξει τη θεωρία ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο, ψιθύρισε στον εαυτό του «και όμως κινείται», φράση που απ’ όσο γνωρίζουμε δεν είπε ποτέ, αλλά που κατέληξε να συμβολίζει σήμερα τη δύναμη της ελεύθερης σκέψης και του κριτικού πνεύματος ενάντια σε κάθε είδους δόγμα και αυθεντία.
Η ζωή και το έργο του Γαλιλαίου, οι διαμάχες του και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναδείχτηκε, παρουσιάζονται στο ντοκιμαντέρ του Ιδρύματος Ευγενίδου Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης, το οποίο απέσπασε Βραβείο Ειδικής Μνείας στο 8o Διεθνές Φεστιβάλ Επιστημονικών Ταινιών της Αθήνας το 2014. Το ντοκιμαντέρ είναι ελεύθερα διαθέσιμο στον ακόλουθο σύνδεσμο:
Γαλιλαίος: Η Μάχη στην Αυγή της Σύγχρονης Επιστήμης| Galileo: Fighting in the Dawn of Modern Science - YouTube
Πηγή:https://www.eef.edu.gr/el/arthra/san-simera-gennietai-o-galilaios-1/
VIDEO
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Κάντε τον υπολογιστή σας turbo με το νέο επίσημο app της Microsoft
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
