2012-07-05 13:04:04
Το Τμήμα Θεραπευτικής του Καρκίνου, στο οποίο απασχολείται εδώ και 12 χρόνια, έχει αναπτύξει, την τελευταία δεκαετία, 16 καινοτόμα, αντικαρκινικά φάρμακα Ο διευθυντής του εργαστηρίου για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων στον καρκίνο (Division of Cancer Therapeutics), στο Ινστιτούτο Έρευνας του Καρκίνου, Δρ Σπύρος Λιναρδόπουλος εξηγεί, μιλώντας στο life positive, τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται τα νέα φάρμακα κατά του καρκίνου, ποια είναι τα πλεονεκτήματά τους, αλλά και τι φέρνει το μέλλον στις αντικαρκινικές θεραπείες.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε αποκλειστικά με τα αντικαρκινικά φάρμακα;
Το πρώτο πτυχίο μου είναι στη Χημεία. Ήθελα όμως να βρω μια χρυσή τομή, που να συνδέει άμεσα αυτή την επιστήμη με τον άνθρωπο, ειδικά στο χώρο της υγείας. Αρχικά λοιπόν η Βιοχημεία, και αργότερα η Μοριακή Βιολογία, με οδήγησαν στον τομέα της ανάπτυξης φαρμάκων. Έτσι η χημεία απέκτησε πνοή, ζωντάνια.
Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ήλθα σε επαφή με την έρευνα του καρκίνου, κάτι που συνεχίστηκε και στη Γλασκόβη. Αργότερα, έπειτα από πρόταση του τότε διευθυντή του εργαστηρίου στη Γλασκόβη, προσελήφθην στην εταιρία ONYX Pharmaceuticals στην Καλιφόρνια, που ασχολείτο αποκλειστικά με ανάπτυξη αντικαρκινικών φαρμάκων: μικρών χημικών μορίων ή ιών, που στόχευαν επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα.
Εκ των υστέρων, μπορώ να πω ότι αυτή η περίοδος της έρευνάς μου υπήρξε πολύτιμη, από την άποψη της εμπειρίας που αποκόμισα στην ανάπτυξη ειδικών φαρμάκων κατά του καρκίνου. Από τότε και μέχρι σήμερα ασχολούμαι αποκλειστικά με την ανάπτυξη καινούριων φαρμάκων, αναζητώντας γονίδια που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του καρκίνου και τρόπους για την καταπολέμησή τους.
Πρόσφατα ανακαλύψατε κάποια νέα φάρμακα κατά του καρκίνου. Θέλετε να μας μιλήσετε για αυτά;
Κατ’ αρχήν, θα ήθελα να τονίσω ότι η έρευνα και η ανάπτυξη φαρμάκων είναι μια υπόθεση ομαδική, δηλαδή πολλές ειδικότητες μαζί συνεργάζονται για την ανακάλυψη καινούριων φαρμάκων. Η δουλειά του εργαστηρίου μου είναι λοιπόν, κομμάτι μιας μεγάλης αλυσίδας.
Στο Tμήμα Θεραπευτικής του Καρκίνου (Cancer Therapeutics) του Institute of Cancer Research, στο Λονδίνο, τα τελευταία 10 περίπου χρόνια, έχουν αναπτυχθεί 16 νέα φάρμακα. Το ένα έχει ήδη εγκριθεί και χορηγείται στον καρκίνο του προστάτη (abiraterone acetate). Έξι φάρμακα βρίσκονται στο στάδιο κλινικών δοκιμών σε διάφορα είδη καρκίνων, όπως του πνεύμονα, του μαστού, των ωοθηκών κ.ά., ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται ένα στάδιο πριν τις κλινικές δοκιμές.
Δεν είναι τυχαίο, ότι αυτός ο τεράστιος όγκος δουλειάς, επιβραβεύθηκε φέτος από την Αμερικάνικη Ένωση Έρευνας κατά του Καρκίνου (AACR), στο Σικάγο. To Τμήμα μας απέσπασε το βραβείο της καλύτερης ομάδας για το έτος 2011-2012, στην έρευνα και την ανακάλυψη νέων αντικαρκινικών φαρμάκων.
Όλα τα φάρμακα που αναπτύσσουμε, είναι χημικά μόρια μικρού μοριακού βάρους, τα οποία προσδένονται και καταστέλλουν γονίδια που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη των διαφόρων ειδών καρκίνου. Η ομάδα μου έχει ήδη φέρει κοντά σε κλινικές δοκιμές ένα φάρμακο που καταστέλλει ταυτόχρονα δύο πρωτεΐνες, που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας. Δύο φάρμακα που στοχεύουν στον καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών, βρίσκονται επίσης σε φάση ανάπτυξης από την ομάδα μου.
Πότε υπολογίζεται να βρουν το δρόμο για την αγορά; Ποια θα είναι τα επόμενα βήματά σας;
Θα σας δώσω μια εικόνα των στάδιων στην πορεία της ανάπτυξης ενός φαρμάκου. Αρχικά, μέσω βασικής βιολογικής έρευνας, γίνεται η ανάλυση κάποιου γονιδίου, ούτως ώστε να αποδειχθεί αν εμπλέκεται στην καρκινογένεση. Αν είναι δυνατόν, εξετάζεται ακόμη και σε ποιον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου εμπλέκεται.
Αφού αποδειχθεί ότι όντως παίζει ρόλο στην ανάπτυξη καρκίνου, αναπτύσσονται βιοχημικές μέθοδοι με τις οποίες πραγματοποιείται σάρωση βιβλιοθηκών μικρών χημικών μορίων, με στόχο να απομονωθούν εκείνα που προσδένονται και καταστέλλουν τη λειτουργία του γονιδίου-στόχου. Σε αυτό το στάδιο, τα χημικά μόρια δοκιμάζονται σε διάφορα καρκινικά κυτταρικά και ζωικά μοντέλα και υποβάλλονται σε τροποποιήσεις, ώστε να αναγνωρίζουν και να καταστέλλουν τελικά, επιλεκτικά μόνο το γονίδιο-στόχο. Ακολουθούν τροποποιήσεις, ώστε τα μόρια αυτά να μην μεταβολίζονται από τον οργανισμό και να φτάνουν στον όγκο, χωρίς να προκαλούν τοξικότητα στα φυσιολογικά κύτταρα. Το επόμενο στάδιο είναι οι κλινικές δοκιμές.
Κατά μέσο όρο, η έρευνα και η ανάπτυξη των στάδιων που προανέφερα, διαρκεί περίπου 5-7 χρόνια, ενώ με τις κλινικές δοκιμές, μεσολαβεί ένα διάστημα 10-12 ετών από την έναρξη της διαδικασίας ανάπτυξης, μέχρι τη στιγμή που ένα φάρμακο φτάνει μετά από έγκριση στην χορήγησή του. Η ομάδα μου, όπως προανέφερα, ασχολείται αυτήν τη στιγμή με τρία φάρμακα που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης.
Όταν ένα φάρμακο εισέλθει στη φάση των κλινικών δοκιμών, έχει πλέον φύγει από τα χέρια μας. Έτσι, ξεκινάμε παρόμοια διαδικασία σε νέα γονίδια-στόχους.
Σε τι διαφέρουν τα νέα φάρμακα από τα φάρμακα που ήδη χρησιμοποιούνται σήμερα;
Τα νέα φάρμακα διαφέρουν από αυτά που χορηγούνται τα τελευταία χρόνια, σε αρκετά σημεία, κυρίως όμως διαφέρουν στο ότι είναι πολύ επιλεκτικά στο να αναγνωρίζουν και να απενεργοποιούν συγκεκριμένες ογκογενείς πρωτεΐνες ή ογκογονίδια. Έτσι, δεν στοχεύουν και δεν καταστρέφουν τα μη καρκινικά, φυσιολογικά κύτταρα του οργανισμού. Ως αποτέλεσμα, οι παρενέργειες που αποτελούν σύνηθες μειονέκτημα των διαφόρων κυτταροτοξικών φαρμάκων, μειώνονται δραστικά.
Το καρκινικό κύτταρο εμφανίζεται όταν έχουν μεταλλαχθεί ένα η περισσότερα γονίδια σ’ αυτό. Η ύπαρξη και η λειτουργία του καρκινικού κύτταρου βασίζεται ακριβώς στα συγκεκριμένα ογκογονίδια, είναι δηλαδή «εθισμένο» σε αυτά. Έτσι, όταν εμείς, με τη χορήγηση κάποιου φαρμάκου, καταστείλουμε αυτά τα γονίδια, το «εθισμένο» καρκινικό κύτταρο δεν μπορεί πλέον να επιβιώσει. Το φυσιολογικό κύτταρο, αντίθετα, δεν αντιδρά στο φάρμακο.
H μάχη κατά του καρκίνου δίνεται σήμερα σε επίπεδο μικρών μορίων;
Κατά μεγάλο βαθμό ναι, άλλα όχι αποκλειστικά. Έκτος των μικρών χημικών μορίων, αναπτύσσονται επίσης αντισώματα, που στοχεύουν κυρίως υποδοχείς πρωτεϊνών, στην επιφάνεια των κύτταρων, που έχουν κατά κάποιο τρόπο υπερ-ενεργοποιηθεί, στέλνοντας σήματα πολλαπλασιασμού του κύτταρου. Επίσης, οι πρωτεΐνες που παίζουν ρόλο στην ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος αποτελούν ένα ακόμη σημαντικό κομμάτι στην ανάπτυξη αντικαρκινικών φαρμάκων. Η γονιδιακή θεραπεία, δηλαδή η αντικατάσταση των ωφέλιμων γονιδίων που έχουν απενεργοποιηθεί στα καρκινικά κύτταρα, αλλά και η παρασκευή και χορήγηση διάφορων ιών ικανών να στοχεύουν επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα, πάρα τις πολλές προσδοκίες και πάρα τις προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, δεν έχουν σημειώσει κάποια αξιόλογη επιτυχία.
Έχετε ανακαλύψει το γονίδιο Aurora2 και τον ρόλο του στην καρκινογένεση. Πώς εξελίχθηκε αυτή η ανακάλυψη;
Έχουν περάσει σχεδόν 13 χρόνια από την ανακάλυψη του γονιδιού Aurora 2. Ένας μεγάλος αριθμός ερευνητικών ομάδων τότε, είχαν θέσει ως προτεραιότητά τους να αναπτύξουν χημικά μόρια για την καταστολή αυτού του γονιδίου.
Το γονίδιο αυτό, που παίζει ρόλο στην κυτταρική μίτωση (μίτωση είναι η φάση του κυτταρικού κύκλου, κατά την οποία το κύτταρο διαιρείται), βρέθηκε στα καρκινικά κύτταρα να είναι υπερεκφρασμένο (να βρίσκεται δηλαδή σε πλεονασματική ποσότητα). Έτσι, αποδείχθηκε ότι το γονίδιο αυτό, όταν βρίσκεται σε πλεόνασμα, μετασχηματίζει τα φυσιολογικά κύτταρα, σε καρκινικά.
Σήμερα, έχει πλέον αναπτυχθεί μεγάλος αριθμός αναστολέων αυτού του γονιδίου. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν μάλιστα, ότι καταστολείς αυτής της πρωτεΐνης είναι αρκετά αποτελεσματικοί, ιδίως σε διάφορα είδη λευχαιμιών, όπως π.χ. στην οξεία μυελογενή λευχαιμία. Σε μικρό χρονικό διάστημα, ελπίζουμε ότι οι αναστολείς αυτοί θα εγκριθούν και θα χορηγηθούν σε καρκινοπαθείς.
Πώς θα μπορούσαν τα νέα θεραπευτικά σχήματα να βελτιώσουν τη ζωή των καρκινοπαθών;
Παρά την διάχυτη αισιοδοξία που υπάρχει στον χώρο μας, δεν μπορούμε να μιλήσουμε ακόμη για πλήρη θεραπεία του καρκίνου. Έχουμε μέχρι στιγμής διδαχθεί αρκετά, αλλά έχουμε να μάθουμε απείρως περισσότερα. Οι βασικότεροι στόχοι των νέων φαρμάκων είναι δύο: Παράταση της ζωής των ασθενών και λιγότερες παρενέργειες από τη λήψη των φαρμάκων, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής των καρκινοπαθών.
Πώς σχολιάζετε την κατάσταση στην Ελλάδα, όπου οι καρκινοπαθείς έχουν προβλήματα όσον αφορά στην πρόσβαση στα φάρμακά τους; Πόσο σημαντική είναι η συνέπεια σε μια αντικαρκινική θεραπεία;
Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι, με μια λέξη, εγκληματική. Υπάρχουν ασθενείς που δεν πρέπει να καθυστερούν τη λήψη των φαρμάκων της θεραπείας τους, ούτε για μία ήμερα. Απ’ όσο έχω ενημερωθεί όμως κάποιοι ασθενείς έκαναν μέρες ή ακόμη και εβδομάδες να αποκτήσουν πρόσβαση στη θεραπεία τους.
Για να σας δώσω να καταλάβετε πόσο σημαντική είναι η συνέπεια σε μια αντικαρκινική θεραπεία, θα σας αναφέρω μόνο ότι τα φάρμακα έχουν ένα συγκεκριμένο χρόνο ζωής κατά την οποία βρίσκονται ενεργά στον οργανισμό. Κατ’ αυτόν τον χρόνο, δρουν καταστέλλοντας το καρκινικό κύτταρο. Όταν το φάρμακο βρίσκεται σε μικρή συγκέντρωση η καθόλου στον οργανισμό, λόγω του ότι δεν έχει χορηγηθεί όταν πρέπει να χορηγηθεί, το καρκινικό κύτταρο αρχίζει να πολλαπλασιάζεται στους αρχικούς του ρυθμούς. Έτσι ο όγκος επανεμφανίζεται ή κάνει μεταστάσεις.
Δεν θέλω να μιλήσω για ευθύνες που όλοι πια ξέρουν. Θέλω όμως να σας μεταφέρω την εμπειρία μου από το χώρο όπου εργάζομαι, μήπως κάποιος πολιτικός χώρος στην Ελλάδα δει τα πράγματα πιο προσεκτικά, δει τις ανάγκες των ασθενών και όχι το κέρδος. Το Ινστιτούτο στο οποίο εργάζομαι τα τελευταία 12 χρόνια είναι ένας ακαδημαϊκός οργανισμός ιδιωτικού δικαίου, κάτι ανάλογο δηλαδή με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στην Ελλάδα. Το τμήμα μας αποτελείται από περίπου 10-12 ομάδες, συνολικά 160 επιστημόνων και τεχνικών. Αυτό το Τμήμα, όπως ανέφερα παραπάνω, τα τελευταία 10 περίπου χρόνια, έχει αναπτύξει 16 αντικαρκινικά φάρμακα.
Πρέπει λοιπόν να γίνει κατανοητό, πως και στη χώρα μας θα μπορούσαμε να είχαμε τέτοια κέντρα. Μέσα από τη συνεργασία πανεπιστημιακών σχολών, νοσοκομείων και ερευνητικών κέντρων, μπορούν να δημιουργηθούν κέντρα ανάπτυξης φαρμάκου και στην Ελλάδα. Είναι ο μόνος τρόπος για να απαγκιστρωθεί η χώρα από τις μεγάλες διεθνείς εταιρείες φαρμάκου και να επιβιώσει το εθνικό σύστημα υγείας.
WHO IS WHO
Ο Σπύρος Λιναρδόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960 και τέλειωσε το Μικτό Γυµνάσιο Καλλίπολης στον Πειραιά.
Απόφοιτος της Χηµικής Σχολής του κρατικού Πανεπιστηµίου Μόσχας (Lomonosov), µε µεταπτυχιακές σπουδές στο Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1993, µε την απόκτηση διδακτορικού από τη Βιολογική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών.
Στη συνέχεια, ολοκλήρωσε 3 χρόνια µεταδιδακτορικής έρευνας στο Beatson Institute of Cancer Research στη Γλασκόβη της Σκοτίας, εξετάζοντας τον ρόλο διαφόρων ογκοκατασταλτικών γονιδίων στα καρκινικά κύτταρα.
Το 1997 προσελήφθη στη θέση του ειδικού επιστήµονα από την εταιρία ONYX Pharmaceuticals στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, όπου και ξεκίνησε αποκλειστικά την έρευνα για την ανακάλυψη φαρµάκων κατά του καρκίνου.
Το 2000 προσελήφθη στη θέση διευθυντή δύο εργαστηρίων στο Institute of Cancer Research στο Λονδίνο, όπου απασχολείται αποκλειστικά έως και σήµερα στην έρευνα για την ανακάλυψη νέων φαρµάκων.
Το 2007 απέκτησε το δίπλωµα Project Management, από το Πανεπιστήµιο Cambridge της Μ. Βρετανίας. Κατά την περίοδο της ακαδηµαϊκής καριέρας του, έχει πραγµατοποιήσει σειρές δηµοσιεύσεων σε έγκριτα επιστηµονικά περιοδικά και είναι µέλος διαφόρων επιστηµονικών Ενώσεων.
lifepositive.gr
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε αποκλειστικά με τα αντικαρκινικά φάρμακα;
Το πρώτο πτυχίο μου είναι στη Χημεία. Ήθελα όμως να βρω μια χρυσή τομή, που να συνδέει άμεσα αυτή την επιστήμη με τον άνθρωπο, ειδικά στο χώρο της υγείας. Αρχικά λοιπόν η Βιοχημεία, και αργότερα η Μοριακή Βιολογία, με οδήγησαν στον τομέα της ανάπτυξης φαρμάκων. Έτσι η χημεία απέκτησε πνοή, ζωντάνια.
Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ήλθα σε επαφή με την έρευνα του καρκίνου, κάτι που συνεχίστηκε και στη Γλασκόβη. Αργότερα, έπειτα από πρόταση του τότε διευθυντή του εργαστηρίου στη Γλασκόβη, προσελήφθην στην εταιρία ONYX Pharmaceuticals στην Καλιφόρνια, που ασχολείτο αποκλειστικά με ανάπτυξη αντικαρκινικών φαρμάκων: μικρών χημικών μορίων ή ιών, που στόχευαν επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα.
Εκ των υστέρων, μπορώ να πω ότι αυτή η περίοδος της έρευνάς μου υπήρξε πολύτιμη, από την άποψη της εμπειρίας που αποκόμισα στην ανάπτυξη ειδικών φαρμάκων κατά του καρκίνου. Από τότε και μέχρι σήμερα ασχολούμαι αποκλειστικά με την ανάπτυξη καινούριων φαρμάκων, αναζητώντας γονίδια που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη του καρκίνου και τρόπους για την καταπολέμησή τους.
Πρόσφατα ανακαλύψατε κάποια νέα φάρμακα κατά του καρκίνου. Θέλετε να μας μιλήσετε για αυτά;
Κατ’ αρχήν, θα ήθελα να τονίσω ότι η έρευνα και η ανάπτυξη φαρμάκων είναι μια υπόθεση ομαδική, δηλαδή πολλές ειδικότητες μαζί συνεργάζονται για την ανακάλυψη καινούριων φαρμάκων. Η δουλειά του εργαστηρίου μου είναι λοιπόν, κομμάτι μιας μεγάλης αλυσίδας.
Στο Tμήμα Θεραπευτικής του Καρκίνου (Cancer Therapeutics) του Institute of Cancer Research, στο Λονδίνο, τα τελευταία 10 περίπου χρόνια, έχουν αναπτυχθεί 16 νέα φάρμακα. Το ένα έχει ήδη εγκριθεί και χορηγείται στον καρκίνο του προστάτη (abiraterone acetate). Έξι φάρμακα βρίσκονται στο στάδιο κλινικών δοκιμών σε διάφορα είδη καρκίνων, όπως του πνεύμονα, του μαστού, των ωοθηκών κ.ά., ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται ένα στάδιο πριν τις κλινικές δοκιμές.
Δεν είναι τυχαίο, ότι αυτός ο τεράστιος όγκος δουλειάς, επιβραβεύθηκε φέτος από την Αμερικάνικη Ένωση Έρευνας κατά του Καρκίνου (AACR), στο Σικάγο. To Τμήμα μας απέσπασε το βραβείο της καλύτερης ομάδας για το έτος 2011-2012, στην έρευνα και την ανακάλυψη νέων αντικαρκινικών φαρμάκων.
Όλα τα φάρμακα που αναπτύσσουμε, είναι χημικά μόρια μικρού μοριακού βάρους, τα οποία προσδένονται και καταστέλλουν γονίδια που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη των διαφόρων ειδών καρκίνου. Η ομάδα μου έχει ήδη φέρει κοντά σε κλινικές δοκιμές ένα φάρμακο που καταστέλλει ταυτόχρονα δύο πρωτεΐνες, που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας. Δύο φάρμακα που στοχεύουν στον καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών, βρίσκονται επίσης σε φάση ανάπτυξης από την ομάδα μου.
Πότε υπολογίζεται να βρουν το δρόμο για την αγορά; Ποια θα είναι τα επόμενα βήματά σας;
Θα σας δώσω μια εικόνα των στάδιων στην πορεία της ανάπτυξης ενός φαρμάκου. Αρχικά, μέσω βασικής βιολογικής έρευνας, γίνεται η ανάλυση κάποιου γονιδίου, ούτως ώστε να αποδειχθεί αν εμπλέκεται στην καρκινογένεση. Αν είναι δυνατόν, εξετάζεται ακόμη και σε ποιον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου εμπλέκεται.
Αφού αποδειχθεί ότι όντως παίζει ρόλο στην ανάπτυξη καρκίνου, αναπτύσσονται βιοχημικές μέθοδοι με τις οποίες πραγματοποιείται σάρωση βιβλιοθηκών μικρών χημικών μορίων, με στόχο να απομονωθούν εκείνα που προσδένονται και καταστέλλουν τη λειτουργία του γονιδίου-στόχου. Σε αυτό το στάδιο, τα χημικά μόρια δοκιμάζονται σε διάφορα καρκινικά κυτταρικά και ζωικά μοντέλα και υποβάλλονται σε τροποποιήσεις, ώστε να αναγνωρίζουν και να καταστέλλουν τελικά, επιλεκτικά μόνο το γονίδιο-στόχο. Ακολουθούν τροποποιήσεις, ώστε τα μόρια αυτά να μην μεταβολίζονται από τον οργανισμό και να φτάνουν στον όγκο, χωρίς να προκαλούν τοξικότητα στα φυσιολογικά κύτταρα. Το επόμενο στάδιο είναι οι κλινικές δοκιμές.
Κατά μέσο όρο, η έρευνα και η ανάπτυξη των στάδιων που προανέφερα, διαρκεί περίπου 5-7 χρόνια, ενώ με τις κλινικές δοκιμές, μεσολαβεί ένα διάστημα 10-12 ετών από την έναρξη της διαδικασίας ανάπτυξης, μέχρι τη στιγμή που ένα φάρμακο φτάνει μετά από έγκριση στην χορήγησή του. Η ομάδα μου, όπως προανέφερα, ασχολείται αυτήν τη στιγμή με τρία φάρμακα που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης.
Όταν ένα φάρμακο εισέλθει στη φάση των κλινικών δοκιμών, έχει πλέον φύγει από τα χέρια μας. Έτσι, ξεκινάμε παρόμοια διαδικασία σε νέα γονίδια-στόχους.
Σε τι διαφέρουν τα νέα φάρμακα από τα φάρμακα που ήδη χρησιμοποιούνται σήμερα;
Τα νέα φάρμακα διαφέρουν από αυτά που χορηγούνται τα τελευταία χρόνια, σε αρκετά σημεία, κυρίως όμως διαφέρουν στο ότι είναι πολύ επιλεκτικά στο να αναγνωρίζουν και να απενεργοποιούν συγκεκριμένες ογκογενείς πρωτεΐνες ή ογκογονίδια. Έτσι, δεν στοχεύουν και δεν καταστρέφουν τα μη καρκινικά, φυσιολογικά κύτταρα του οργανισμού. Ως αποτέλεσμα, οι παρενέργειες που αποτελούν σύνηθες μειονέκτημα των διαφόρων κυτταροτοξικών φαρμάκων, μειώνονται δραστικά.
Το καρκινικό κύτταρο εμφανίζεται όταν έχουν μεταλλαχθεί ένα η περισσότερα γονίδια σ’ αυτό. Η ύπαρξη και η λειτουργία του καρκινικού κύτταρου βασίζεται ακριβώς στα συγκεκριμένα ογκογονίδια, είναι δηλαδή «εθισμένο» σε αυτά. Έτσι, όταν εμείς, με τη χορήγηση κάποιου φαρμάκου, καταστείλουμε αυτά τα γονίδια, το «εθισμένο» καρκινικό κύτταρο δεν μπορεί πλέον να επιβιώσει. Το φυσιολογικό κύτταρο, αντίθετα, δεν αντιδρά στο φάρμακο.
H μάχη κατά του καρκίνου δίνεται σήμερα σε επίπεδο μικρών μορίων;
Κατά μεγάλο βαθμό ναι, άλλα όχι αποκλειστικά. Έκτος των μικρών χημικών μορίων, αναπτύσσονται επίσης αντισώματα, που στοχεύουν κυρίως υποδοχείς πρωτεϊνών, στην επιφάνεια των κύτταρων, που έχουν κατά κάποιο τρόπο υπερ-ενεργοποιηθεί, στέλνοντας σήματα πολλαπλασιασμού του κύτταρου. Επίσης, οι πρωτεΐνες που παίζουν ρόλο στην ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος αποτελούν ένα ακόμη σημαντικό κομμάτι στην ανάπτυξη αντικαρκινικών φαρμάκων. Η γονιδιακή θεραπεία, δηλαδή η αντικατάσταση των ωφέλιμων γονιδίων που έχουν απενεργοποιηθεί στα καρκινικά κύτταρα, αλλά και η παρασκευή και χορήγηση διάφορων ιών ικανών να στοχεύουν επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα, πάρα τις πολλές προσδοκίες και πάρα τις προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, δεν έχουν σημειώσει κάποια αξιόλογη επιτυχία.
Έχετε ανακαλύψει το γονίδιο Aurora2 και τον ρόλο του στην καρκινογένεση. Πώς εξελίχθηκε αυτή η ανακάλυψη;
Έχουν περάσει σχεδόν 13 χρόνια από την ανακάλυψη του γονιδιού Aurora 2. Ένας μεγάλος αριθμός ερευνητικών ομάδων τότε, είχαν θέσει ως προτεραιότητά τους να αναπτύξουν χημικά μόρια για την καταστολή αυτού του γονιδίου.
Το γονίδιο αυτό, που παίζει ρόλο στην κυτταρική μίτωση (μίτωση είναι η φάση του κυτταρικού κύκλου, κατά την οποία το κύτταρο διαιρείται), βρέθηκε στα καρκινικά κύτταρα να είναι υπερεκφρασμένο (να βρίσκεται δηλαδή σε πλεονασματική ποσότητα). Έτσι, αποδείχθηκε ότι το γονίδιο αυτό, όταν βρίσκεται σε πλεόνασμα, μετασχηματίζει τα φυσιολογικά κύτταρα, σε καρκινικά.
Σήμερα, έχει πλέον αναπτυχθεί μεγάλος αριθμός αναστολέων αυτού του γονιδίου. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν μάλιστα, ότι καταστολείς αυτής της πρωτεΐνης είναι αρκετά αποτελεσματικοί, ιδίως σε διάφορα είδη λευχαιμιών, όπως π.χ. στην οξεία μυελογενή λευχαιμία. Σε μικρό χρονικό διάστημα, ελπίζουμε ότι οι αναστολείς αυτοί θα εγκριθούν και θα χορηγηθούν σε καρκινοπαθείς.
Πώς θα μπορούσαν τα νέα θεραπευτικά σχήματα να βελτιώσουν τη ζωή των καρκινοπαθών;
Παρά την διάχυτη αισιοδοξία που υπάρχει στον χώρο μας, δεν μπορούμε να μιλήσουμε ακόμη για πλήρη θεραπεία του καρκίνου. Έχουμε μέχρι στιγμής διδαχθεί αρκετά, αλλά έχουμε να μάθουμε απείρως περισσότερα. Οι βασικότεροι στόχοι των νέων φαρμάκων είναι δύο: Παράταση της ζωής των ασθενών και λιγότερες παρενέργειες από τη λήψη των φαρμάκων, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής των καρκινοπαθών.
Πώς σχολιάζετε την κατάσταση στην Ελλάδα, όπου οι καρκινοπαθείς έχουν προβλήματα όσον αφορά στην πρόσβαση στα φάρμακά τους; Πόσο σημαντική είναι η συνέπεια σε μια αντικαρκινική θεραπεία;
Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι, με μια λέξη, εγκληματική. Υπάρχουν ασθενείς που δεν πρέπει να καθυστερούν τη λήψη των φαρμάκων της θεραπείας τους, ούτε για μία ήμερα. Απ’ όσο έχω ενημερωθεί όμως κάποιοι ασθενείς έκαναν μέρες ή ακόμη και εβδομάδες να αποκτήσουν πρόσβαση στη θεραπεία τους.
Για να σας δώσω να καταλάβετε πόσο σημαντική είναι η συνέπεια σε μια αντικαρκινική θεραπεία, θα σας αναφέρω μόνο ότι τα φάρμακα έχουν ένα συγκεκριμένο χρόνο ζωής κατά την οποία βρίσκονται ενεργά στον οργανισμό. Κατ’ αυτόν τον χρόνο, δρουν καταστέλλοντας το καρκινικό κύτταρο. Όταν το φάρμακο βρίσκεται σε μικρή συγκέντρωση η καθόλου στον οργανισμό, λόγω του ότι δεν έχει χορηγηθεί όταν πρέπει να χορηγηθεί, το καρκινικό κύτταρο αρχίζει να πολλαπλασιάζεται στους αρχικούς του ρυθμούς. Έτσι ο όγκος επανεμφανίζεται ή κάνει μεταστάσεις.
Δεν θέλω να μιλήσω για ευθύνες που όλοι πια ξέρουν. Θέλω όμως να σας μεταφέρω την εμπειρία μου από το χώρο όπου εργάζομαι, μήπως κάποιος πολιτικός χώρος στην Ελλάδα δει τα πράγματα πιο προσεκτικά, δει τις ανάγκες των ασθενών και όχι το κέρδος. Το Ινστιτούτο στο οποίο εργάζομαι τα τελευταία 12 χρόνια είναι ένας ακαδημαϊκός οργανισμός ιδιωτικού δικαίου, κάτι ανάλογο δηλαδή με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στην Ελλάδα. Το τμήμα μας αποτελείται από περίπου 10-12 ομάδες, συνολικά 160 επιστημόνων και τεχνικών. Αυτό το Τμήμα, όπως ανέφερα παραπάνω, τα τελευταία 10 περίπου χρόνια, έχει αναπτύξει 16 αντικαρκινικά φάρμακα.
Πρέπει λοιπόν να γίνει κατανοητό, πως και στη χώρα μας θα μπορούσαμε να είχαμε τέτοια κέντρα. Μέσα από τη συνεργασία πανεπιστημιακών σχολών, νοσοκομείων και ερευνητικών κέντρων, μπορούν να δημιουργηθούν κέντρα ανάπτυξης φαρμάκου και στην Ελλάδα. Είναι ο μόνος τρόπος για να απαγκιστρωθεί η χώρα από τις μεγάλες διεθνείς εταιρείες φαρμάκου και να επιβιώσει το εθνικό σύστημα υγείας.
WHO IS WHO
Ο Σπύρος Λιναρδόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960 και τέλειωσε το Μικτό Γυµνάσιο Καλλίπολης στον Πειραιά.
Απόφοιτος της Χηµικής Σχολής του κρατικού Πανεπιστηµίου Μόσχας (Lomonosov), µε µεταπτυχιακές σπουδές στο Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών, ολοκλήρωσε τις σπουδές του το 1993, µε την απόκτηση διδακτορικού από τη Βιολογική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών.
Στη συνέχεια, ολοκλήρωσε 3 χρόνια µεταδιδακτορικής έρευνας στο Beatson Institute of Cancer Research στη Γλασκόβη της Σκοτίας, εξετάζοντας τον ρόλο διαφόρων ογκοκατασταλτικών γονιδίων στα καρκινικά κύτταρα.
Το 1997 προσελήφθη στη θέση του ειδικού επιστήµονα από την εταιρία ONYX Pharmaceuticals στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, όπου και ξεκίνησε αποκλειστικά την έρευνα για την ανακάλυψη φαρµάκων κατά του καρκίνου.
Το 2000 προσελήφθη στη θέση διευθυντή δύο εργαστηρίων στο Institute of Cancer Research στο Λονδίνο, όπου απασχολείται αποκλειστικά έως και σήµερα στην έρευνα για την ανακάλυψη νέων φαρµάκων.
Το 2007 απέκτησε το δίπλωµα Project Management, από το Πανεπιστήµιο Cambridge της Μ. Βρετανίας. Κατά την περίοδο της ακαδηµαϊκής καριέρας του, έχει πραγµατοποιήσει σειρές δηµοσιεύσεων σε έγκριτα επιστηµονικά περιοδικά και είναι µέλος διαφόρων επιστηµονικών Ενώσεων.
lifepositive.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
«Μάλλον δεν κάνει καλά τη δουλειά του ο Δώνης…»
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Συνέλαβαν τον Μάκη Τριανταφυλλόπουλο
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
