2013-11-10 07:34:57
Φωτογραφία για ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Γράφει ο Παναγιώτης  Δημητρόπουλος

EMΘ  Επχίας (ΠΖ)

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

 

ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟ ΕΩΣ ΤΗ ΜΕΚΕΔΟΝΙΚΗ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ.

Α. Το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού (527-565).

Μετά τη στέψη του ως αυτοκράτορας ο Ιουστινιανός, οργάνωσε το υλικό των αυτοκρατορικών διατάξεων που προυπήρχαν. Σύστησε μια επιτροπή απο ειδικούς περι των νόμων για να συλλέξουν σε μια συλλογή τις αυτοκρατορικές διατάξεις που προυπήρχαν ως τρείς κώδικες.

Η επιτροπή είχε ως άμεσο σκοπό να αναδιατυπώσει τα κείμενα των νόμων με σαφήνεια. Η παραπάνω προσπάθεια που εκδόθηκε το 529 λειτούργησε ως νόμος. Δεν άργησε όμως να γίνει αντιληπτό οτι η νέα αυτή νομοθεσία χρήζει αναθεώρησης. Ο νέος κώδικας δημοσιεύτηκε το 534 αντικαθιστώντας την έκδοση του 529. Οι πανδέκτες έλαβαν νομική ισχύ πρίν την αναθεώρηση του κώδικα δηλ το 533.


Ενω το εργο του κώδικα είχε ως θέμα, αυτοκρατορικές διατάξεις οι πανδέκτες ήταν η συλλογή των έργων νομικών. Η επιτροπή σύνταξε τους πανδέκτες και ανθολόγησε τα έργα 39 νομικών. Παρέλειψε αντιφάσεις και επαναλήψεις όπως και απαρχαιωμένες διατάξεις. Σαφές γνώρισμα των πανδεκτών η μη συγγραφή σχολίων και ερμηνειών όπως και η παράληψη συντομογραφιών και συμβόλων. Με την έκδοση τους, απαγορεύτηκε ταυτόχρονα και η οποιαδήποτε χρήση άλλων νομικών έργων όπως επίσης και η αναδρομή σε προηγούμενα έργα που είχαν ανθολογηθεί.

Παράλληλο έργο με τους πανδέκτες και η έκδοση των Εισηγήσεων( instituta) απο τον Ιουστινιανό. Οι εισηγήσεις του Ιουστινιανού ηταν εγχειρίδιο που δημιουργήθηκε για εκπαιδευτικούς λόγους. Η γραφή του είχε σκοπό νουθεσίας, σαν να απευθύνεται ο ίδιος ο αυτοκράτορας στους σπουδαστές και ειχε παραλλήλα και νομική ισχύ. Η ανάγκη για νεα νομοθεσία κατέστησε τις Νεαρές. Οι Νεαρές γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, γεγονός που δείχνει τη μετατροπή και τον εξελληνισμό του Βυζαντίου. Γνωστές σε μας, ιδιωτικές συλλογές με πιο γνωστή αυτη των 168 Νεαρών. Εν ολίγοις η διαπίστωση που κάνουμε είναι, οτι το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού ήταν η αφετηρία και το ευνάσμα για τις επόμενες δυναστείες οσον αφορά το βυζαντινό νομοθετικό γίγνεσθαι. Ενα νομοθετικό γίγνεσθαι που είναι γνωστό ακόμη και στις μέρες μας.

Β. Το νομοθετικο εργο στην εποχη των Ισαύρων

Απο τη δυναστεία των Ισαύρων ο πιο σπουδαίος κώδικας νόμων που εκδόθηκε ηταν η "Εκλογη των Νομων" (741 η 726 μΧ)εργο του αυτοκράτορα Λέοντα Γ' (717-741). Κύριος σκοπός του οι κανόνες δικαίου οσον αφορά τη καθημερινότητα. Η εκλογή ηταν έυκολα κατανοητή, σε απλή γλώσσα με σκοπο τη μαζική διάδοση του δικαίου. Εκτός ομως της αναδιατύπωσης των προγενέστερων νόμων, κύριες ηταν και οι τομές που επήλθαν στο οικογενειακό, κληρονομικό και ποινικό δίκαιο. Σαφές γνώρισμα αλλαγής των ποινών, υπήρξε η αντικατάσταση της θανατικής ποινής απο τον ακρωτηριασμό σε πολλά αδικήματα. Παρόλο που στο ποινικό τομέα διακρίνουμε έναν βάρβαρο χαρακτήρα των ποινών με τον ακρωτηριασμό ισως μπορούμε να διακρίνουμε μια κάποια διάθεση ελλάτωσης των παραπτωμάτων απο τους παραβατες μιας και το ζωντανό παράδειγμα του ακρωτηριασμου ηταν φρικτό. Δύο άλλα σημαντικά εργα της περιόδου αυτής είναι ο Νόμος γεωργικός και ο Νόμος Ροδίων Ναυτικός. Ο γεωργικός νόμος ηταν μια συλλογή ιδωτικής χρήσης που αφορούσε τους καλλιεργητές της γής. Ο Ναυτικός νόμος αφορούσε κυρίως ναυτικά θέματα.

Γ. Νομοθετικες τομες κατα την Μακεδονικη δυναστεια

Έντονη υπήρξε η νομοθετική δραστηριότητα κατά τη Μακεδονική δυναστεία. Κύριοι φορείς αυτής της δραστηριότητας οι αυτοκράτορεςΒασίλειος Α' (867-886) και Λεων ΣΤ΄ο Σοφός (886-912). Η δραστηριότητα αυτή διακρίνεται απο τη κωδικοποιήση των εξής τριών νομοθετικών έργων:

Το Πρόχειρο Νόμο, την Εισαγωγή, και των Βασιλικών. Οσον αφορά τη χρονική σειρά των έργων αυτών οι απόψεις διίστανται. Αν στραφούμε δηλ στη παράδοση πρώτο έργο θεωρείται ο "Πρόχειρος Νόμος" το 879, ακολουθεί η "Εισαγωγή" το 886 και υστερα τα "Βασιλικά" επι αυτοκρατορίας Λέοντα ΣΤ.' Αν όμως δεχθούμε τη θέση των νεότερων ερευνών η ταξινόμηση αντιστρέφεται άρδην, αφού χρονικά οριοθετούν το "Πρόχειρο Νόμο" αργότερα απο την "Εισαγωγή" (886-907) απο τον Λέοντα ΣΤ'. Τέλος τα Βασιλικά διόλου απίθανο να ήταν παράλληλη έκδοση του Πρόχειρου Νόμου. Ο Βασίλειος Α' αντικατέστησε την Εκλογή, έχοντας ως κύρια άποψη την επιστροφή στα νομοθετήματα του Ιουστινιανού κάτι το οποίο ηταν δύσκολο να εφαρμοσθεί υπο την αρχική τους μορφή. Το ξεκαθάρισμα λοιπόν όλων των προηγούμενων νόμων, η γλωσσική αναδυατύπωση και οι νοηματικές αλλαγές, ονομάστηκε "ανακάθαρσις"έχοντας σκοπό τη μείωση του όγκου των νόμων και την εξαφάνιση αυτών που θεωρούντο άχρηστοι. Η προσπάθεια αυτή κατέληξε στο αποτέλεσμα των 40 βιβλίων και ονομάστηκε, "Πλάτος των Νόμων". Η καινοτομία ομως βρίσκεται στην Εισαγωγή και στους τίτλους 2 και 3 που καθορίζουν τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα του αυτοκράτορα και του Πατριάρχη, ξεκαθαρίζοντας την ισοδυναμία των δυο εξουσιών οπως και τα όρια της κάθε μίας. Με την αναγόρευση του σε Αυτοκράτορα ο Λεων ΣΤ' έκδοσε το έργο Βασιλικα στο οποιο διακρίνεται το Ιουστινιάνειο δίκαιο πλην του ποινικού δικαίου, οπως και οι διατάξεις της Εισαγωγής υπο την επήρεια της Εκλογής. Με την έκδοση του Πρόχειρου Νόμουο Λέων είχε ως σκοπό τη μείωση της εκκλησιαστικής επιρροής ως πρός την αυτοκρατορικη εξουσία όπως έθετε η θεωρία περί των δυο εξουσιών που είχε διατυπώσει οΦώτιος. Τέλος η νομοθετική δραστηριότητα του Λέοντα ΣΤ' περιλαμβάνει και την έκδοση των Νεαρων που ειχε ως θεμα τα εκκλησιαστικά δηλαδή τη προσαρμογή του πολιτειακού δικαίου, στους κανόνες της εκκλησίας. Επίσης μείωσε της εξουσίες της συγκλήτου, ρύθμιζε το περιορισμό της μεγάλης γαιοκτησίας και τελος ανεπτυξε τη προσωπική του εξουσία κατατάσοντας έτσι το πολίτευμα πιο απολυταρχικό και συγκεντρωτικό.

ΕΝΟΤΗΤΑ

-2-

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Ρωμαική κληρονομιά- Ελληνική Παράδοση- Χριστιανισμός

Η διαμορφωση του βυζαντινου πολιτειακου γιγνεσθαι επηρεαζεται απο τους τρείς παραπάνω παράγοντες. Η κρατική οντότητα θμελιώθηκε σαφώς επηρεασμένη απο τη ρωμαικη αυτοκρατορία. Κύριο γνωρισμά της η μονοκρατορία του Κωνσταντίνου γεγονός που δηλώνει τη ρωμαική κληρονομιά στο Βυζάντιο. Η ελληνική γλώσσα και παράδοση απο τα ελληνιστικά βασίλεια των επιγόνων του Μ.Αλεξάνδρου ηταν ο κρίκος πολιτικής συνοχής εκατομμυρίων ανθρώπων, διαφορετικων θρησκειών όπως και της διαφορετικής κοινωνικής και φυλετικής προέλευσής. Κυριότερος παραγοντας πνευματικής συνδέσης ο Χριστιανισμός που με τα εσχατολογικα του μηνυματα, τα πλούσια σύμβολα, τα κυρήγμτα για αλλυλεγγύη, αδελφική αγάπη άνθρωπινή ισότητα και φιλανθρωπία ασκούσε γοητεία. Αναγνωρίστηκε ως επίσημη θρησκεία απο τον βασιλέα Θεοδόσιο (380). Επο αυτοκρατορίας Κωνσταντίνου Α', πολιτικοί κυρίως λόγοι που σχετίζονταν με το ομόθρησκον της αυτοκρατορίας συντέλεσαν στη μεγιστη εξέλιξη του Χριστιανισμού ενω οι πολύ καλές σχέσεις του Κωνσταντίνου με την Εκκλησία έθεσαν αυτόν ως Μεγα Αρχιερέα της νέας θρησκειας. Ετσι εθεσε τις ιδεολογικές βάσεις για την ένωση Κράτους και Εκκλησίας που σαφώς επηρεεασε και το δικαιο. Την ίδια πολιτικη ακολουθησε και ο Ιουστινιανός ο οποίος έδωσε ισχύ νόμου στους κανόνες των τεσσάρων Οικουμενικών Συνόδων. Είναι γεγονός οτι ο βυζαντινός νομοθετης είναι περισσοτερο ανθρώπινος στο νομοθετικο του εργο σε αντιθεση των αρχαιων ρωμαικων περι δικαίου αντιλήψεων. Η καταγραφή της Εισαγωγής στα τελη του 9ου αιώνα ως αποτελεσμα της νομοθετικής δραστηριοτητας της Μακεδονικης δυναστείας καθορίζει τα καθηκοντα και δικαιώματα του αυτοκρατορα και του Πατριαρχη, θεωρωντας του ςισοδυναμους αρχοντες στην ιεραρχία της πολιτειακής δομής του βυζαντιου. Αν και καταργειται απο τον Λεοντα ΣΤ' στην αναθεώρηση του συγκεκριμένου έργου δεν παύει να κανει γνωστή τη δυναμή της εκκλησίας και το μέγιστο ρόλο της στα τεκταινόμενα των πολιτικό-κοινωνικών θεμάτων. Κύριο προσωπο αυτών των νεοτερισμων ο πατριαρχης Φώτιος. Γίνεται σαφές λοιπόν οτι κατά τη βυζαντινή περίοδο, ο Χριστιανισμός αν και δεν ήταν ο μοναδικός παράγοντας επηρεασμου του Ρωμαικού δίκαιου ηταν σαφώς αυτος που το επηρέασε σε μέγιστο βαθμό.
 
kranos
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ NEWSNOWGR.COM
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ