2014-01-12 09:50:39
Φωτογραφία για 2013: Η επιστροφή στη Διπλωματία
Γελοιογραφία του Κωνσταντίν Μάλερ

Φιόντορ Λουκιάνοφ, πολιτολόγος

Ορόσημο στην ιστορία της παγκόσμιας πολιτικής, μπορεί, τελικά, να αποδειχτεί το 2013. Το «σύστημα» του μονοπολικού κόσμου, και των μονομερών επεμβάσεων, φαίνεται να βαίνει προς τη δύση του, ενώ ξαναζωντανεύει η παλιά «τέχνη» της Διπλωματίας, ως μέσον επίλυσης των διεθνών προβλημάτων.

Η ανάγκη για δεξιοτεχνικούς, διπλωματικούς χειρισμούς, επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο των διεθνών σχέσεων, τον χρόνο που φεύγει, εν μέσω σημαντικών γεγονότων, πολλά από τα οποία σημαδεύονται από ταραχές, συγκρούσεις και χάος. Είναι αυτό που λένε και οι διπλωμάτες στη δική τους αργό: «Ηρθε ο καιρός για να αναζητούμε και να βρίσκουμε τα αμοιβαία επωφελή αποτελέσματα». Με άλλα λόγια, να βρίσκονται λύσεις στα διεθνή και περιφερειακά προβλήματα, που δεν θα ικανοποιούν μόνον μια πλευρά, αλλά δύο ή και περισσότερες.

Θεωρητικά, αυτά θα έπρεπε να είναι έτσι και αλλιώς τα βασικά στοιχεία της Διπλωματίας. Ωστόσο, τις δύο προηγούμενες δεκαετίες, τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, διαταράχθηκε η παγκόσμια ισορροπία, ενώ ανατράπηκε η ισορροπία ισχύος που υποχρέωνε τις αντιμαχόμενες πλευρές να ενεργούν λαμβάνοντας υπόψη τους ότι ουδείς μπορεί να βγεί από την αντιπαράθεση απόλυτα κερδισμένος. Κάτι, που με τη σειρά του, οδηγούσε σε αμοιβαίες υποχωρήσεις. 

Η υπεροψία του νικητή 

Στη συνέχεια, ο νικητής αυτής της μεγάλης αντιπαράθεσης, οι ΗΠΑ στην προκειμένη περίπτωση, είχε την ευκαιρία -για μεγάλο χρονικό διάστημα- να συμπεριφέρεται σαν απόλυτος παγκόσμιος κυρίαρχος, και να αγνοεί επιδεικτικά την όποια πιθανή αντίδραση των υπολοίπων παικτών. Συμπεριφορά που ενίσχυσε το γεγονός ότι το τέλος της «Ψυχρής» αναμέτρησης ήταν ειρηνικό και όχι μετά από νίκη στο πεδίο της μάχης, με τον αντίπαλο (ΕΣΣΔ) να έχει αποχωρήσει από μόνος του, από το παιχνίδι της παγκόσμιας εξουσίας. Αυτό ακριβώς ήταν που έδωσε μια αίσθηση ηθικής και ιδεολογικής «ορθότητας» και κυριαρχίας. Τάση που εκδηλώθηκε ανοικτά στον τρόπο που αντιμετώπισε η μοναδική πλέον υπερδύναμη, οι ΗΠΑ, τις τοπικές συγκρούσεις που ξέσπασαν σε διάφορα μέρη του κόσμου.

Διαβάστε επίσης! Το 2013 η μεγάλη χρονιά της ρωσικής διπλωματίας

Από τη δεκαετία του 1990, λοιπόν, η κατάσταση άλλαξε ριζικά. Ειδικότερα, ενώ προηγουμένως, οι υπερδυνάμεις -οι οποίες αναμφισβήτητα στήριζαν κάποιες χώρες ή αντιμετώπιζαν «εχθρικά» κάποιες άλλες- έπαιζαν ρόλο διαιτητή και διαμεσολαβητή για την ειρηνική επίλυση προβλημάτων, οδηγώντας, όμως, τους αντιτιθέμενους της οιασδήποτε σύγκρουσης σε συμβιβασμό, τώρα όλα αυτά εξέλειπαν. Πλέον, οι «νικητές», με το έτσι θέλω, και ανάλογα με τα υποκειμενικά συμφέροντά τους, καθόριζαν σε όλο τον κόσμο ποιός έχει δίκιο και ποιός άδικο σε όποιες συγκρούσεις κι’ αν ξεσπούσαν, πολλές εκ των οποίων ήταν περιφερειακές ή εμφύλιες.

Ο δε, τρόπος, με τον οποίο προωθούσαν  το «δίκιο» τους, ήταν αυθαίρετος και βέβαια με την πρακτική της δύναμης και των κανονιοφόρων. Ενδεικτικές είναι οι «χειρουργικοί»-«ανθρωπιστικοί» βομβαρδισμοί στη Γιουγκοσλαβία, στη δεκαετία του 1990, μέχρι την βίαιη αλλαγή καθεστώτος, όπως έγινε στηΛιβύη το 2011, μετά από εκτεταμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις. Η Διπλωματία, μια υποχρεωτική πρακτική για τη διευθέτηση του πολιτικού προβλήματος, δεν υπηρετούσε την αναζήτηση ειρηνικής διεξόδου και επίλυσης των προβλημάτων, αλλά, απλά, μετά τους βομβαρδισμούς, έθετε τους όρους παράδοσης των «κακών παιδιών».

Τέλος εποχής

Το Σεπτέμβριο του 2013, είδαμε τη δύση αυτού του μοντέλου. Ηταν τότε που οι ΗΠΑ δεν προχώρησαν σε επίθεση κατά της Συρίας, αν και η απόφασή τους είχε σχεδόν προαναγγελθεί. Μπορούμε να παραθέσουμε σειρά από αιτίες που οδήγησαν σε αυτή τη μεταστροφή. Ωστόσο, ο σημαντικότερος λόγος είναι ένας: Οι μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές που συντελούνται στη διεθνή πολιτική. Η περίοδος που οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους είχαν την συντριπτική υπεροχή στις διεθνείς υποθέσεις, έληξε. Εν μέρει, λόγω εγγενών δυσκολιών στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, αλλά και λόγω της αυξανόμενης επιρροής της Κίνας και της πολιτικής ικανότητας της Ρωσίας. Επίσης, σημαντικά επέδρασαν, η ενδυνάμωση κρατών μεσαίου μεγέθους, αλλά ειδικού βάρους, όπως η Τουρκία, η Βραζιλία, το Ιράν και η Ινδονησία.

Χημικά Συρίας: «Αποστολή εκτελείται»

Το παγκόσμιο σύστημα κινήθηκε άμεσα για να αποκαταστήσει την ισορροπία. Έτσι, ήρθε η ώρα για τη χρήση μηχανισμών που είχαν αποδώσει θετικά σε παλαιότερες εποχές. Πρώτα απ’ όλα, η επίπονη διπλωματία με «ανοικτό τέλος». Πρόκειται ακριβώς, για την έκβαση των διαπραγματεύσεων που δεν καθορίζεται εκ των προτέρων (δηλαδή, το «μοντελάκι» που λέει ότι «οι καλοί νικούν», επειδή είναι πιο ισχυροί). Αυτό με τη σειρά του, προϋποθέτει την ουσιαστική παρέμβαση της Διπλωματίας, η οποία ωθεί τα πράγματα σε συμφωνίες με βάση αμοιβαία συμφέροντα, αλλά και ανταλλάγματα που δίδονται εκατέρωθεν, μετά από επαγγελματικούς-δεξιοτεχνικούς χειρισμούς.

Το δράμα της Συρίας δεν έχει τελειώσει. Πολύ περισσότερο, εξακολουθεί να είναι ασαφές πώς η επιτυχία στο θέμα της καταστροφής των χημικών όπλων, θα μετατραπεί σε μια πολιτική διευθέτηση του συριακού προβλήματος. Ωστόσο, η εμπειρία του Φθινοπώρου και του Χειμώνα της χρονιάς που πέρασε, μας έδειξε ότι, όταν υπάρχει βούληση για την επίλυση του προβλήματος, λύσεις βρίσκονται, παρά τις πολλές τεχνικές και πολιτικές δυσκολίες. Έτσι, αντίθετα με τον σκεπτικισμό που εκφράστηκε τον Σεπτέμβριο σχετικά με τη δυνατότητα υλοποίησης του ρωσικού σχεδίου, αυτό μπόρεσε να τεθεί σε εφαρμογή.

Υπάρχουν, πάντως, και άλλα σημαντικά γεγονότα μέσα στη χρονιά που επιβεβαιώνουν με διάφορους τρόπους την αλλαγή ή την αναγκαιότητα για αλλαγή στις διεθνείς σχέσεις. Αίφνης, για παράδειγμα, έγινε σαφές ότι η μέχρι πρότινος ατέρμονη συζήτηση για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν -που κάποιοι ήθελαν να το «επιλύσουν» μόνον με τον πόλεμο- μπορεί να οδηγηθεί σε κανονική διαπραγμάτευση. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, υπάρχει μια σχετική διπλωματική ανάπαυλα, αλλά και αυτό είναι πρόοδος. Κι’ όμως, μέχρι πρότινος, όλα οδηγούσαν σταθερά προς μία κατεύθυνση: Την σύγκρουση.

Παρασκήνιο για Χοντορκόβσκι

Στο ίδιο πλαίσιο, μια επιπλέον σημαντική εξέλιξη είναι η απόφαση να αποφυλακιστεί ο «Ολιγάρχης», Μιχαήλ Χοντορκόβσκι, ο οποίος είχε κριθεί ένοχος για μεγάλα σκάνδαλα και υπεξαίρεση δημόσιου πλούτου της χώρας. Πως επετεύχθη η αποφυλάκισή του; Με τη βοήθεια «μυστικών» προσπαθειών της γερμανικής κυβέρνησης. Ας αφήσουμε κατά μέρος την ουσία της υπόθεσης, για την οποία γίνονταν συζητήσεις επί συζητήσεων για περισσότερα από δέκα χρόνια, και ας δούμε το πώς έληξε. Η  «υπόθεση Χοντορκόβσκι» κατέστη δυνατόν να διευθετηθεί, όταν αντί για τελεσίγραφα και σκληρές δημόσιες δηλώσεις εναντίον της Ρωσίας, τα ενδιαφερόμενα μέρη πέρασαν στο επίπεδο της εμπιστευτικής διπλωματίας, που με τη σειρά της έφερε ένα αποτέλεσμα, το οποίο ικανοποιεί όλους τους κυριώτερους εμπλεκόμενους στην υπόθεση.

Φως στο «μυστήριο» της αποφυλάκισης Χοντορκόβσκι

Υπάρχουν όμως, και τα παραδείγματα προς αποφυγή. Ειδικότερα, απόδειξη για τα αρνητικά αποτελέσματα που μπορεί να φέρει η αντίθετη αντιμετώπιση, είναι η αντιπαράθεση γύρω από την Ουκρανία. Εδώ, αντί για την μετά από πολύ σκέψη και σύνεση αναζήτηση ενός μοντέλου, κοινά αποδεκτού και ικανοποιητικού για όλα τα μέρη, κυριάρχησε το «ποδοσφαιρικού τύπου» πάθος για τη νίκη. Ετσι, επικράτησε η αντιπαλότητα, και η επιθυμία της αρπαγής του «βραβείου» με οποιοδήποτε κόστος.

Η «μάχη για το Κίεβο» μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ, απέδειξε για ακόμα μια φορά ότι τέτοιες αντιπαραθέσεις δεν έχουν νόημα. Η Ουκρανία είναι μια χώρα που αδυνατεί να επιλέξει τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της. Η ανάπτυξή της είναι δυνατή μόνο εάν οι ισχυροί της γείτονες συνεργάζονται μεταξύ τους. Διαφορετικά, το Κίεβο θα κάνει κύκλους γύρω από το ίδιο σημείο, προσπαθώντας να αρπάξει όσο περισσότερα οφέλη μπορεί, πότε από την μια και πότε από την άλλη πλευρά. Τώρα, τα πάθη φαίνεται ότι έχουν αρχίσει να ηρεμούν και ίσως η ρωσική πρόταση για μια «τριμερή» συζήτηση σε όλο το φάσμα των προβλημάτων να γίνει αποδεκτή μέσα στο επόμενο έτος.

Κοιτάζοντας προς το μέλλον, ίσως δεν έχει νόημα να προσπαθούμε να μαντέψουμε τι θα συμβεί, ούτε καν για το επόμενο έτος. Εγώ πάντως, θα τολμούσα την πρόβλεψη ότι αυτή η αναδυόμενη τάση θα συνεχιστεί. Γιατί δεν αντανακλά μια τυχαία σύμπτωση, αλλά μια νέα μακροπρόθεσμη τάση και προοπτική. 

Ο Φιόντορ Λουκιάνοφ είναι ο πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής της Ρωσίας. Το πρωτότυπο άρθρο βρίσκεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://rg.ru

Πηγή: Η Ρωσία Τώρα
InfoGnomon
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ NEWSNOWGR.COM
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ