«Ψυχή και Χριστός σας χρειάζονται»!
Ο Εθναπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός
(1714 – 1779)
(Μια συνοπτική εξιστόρηση του βίου του)
Παναγιώτη Τσαγκάρη, Θεολόγου
Ο Άγιος Κοσμάς γεννήθηκε το 1714 στο χωριό Ταξιάρχης της επαρχίας Αποκούρου, που βρίσκεται κοντά στο Μεγάλο Δένδρο της Αιτωλίας, στην περιοχή του Θέρμου
Το 1759 στην Ιερά Μονή Φιλοθέου Αγίου Όρους κείρεται Μοναχός και στη συνέχεια χειροτονείται Ιερέας. Όμως ο διακαής και άσβεστος πόθος του, να βοηθήσει το υπόδουλο Γένος των Ελλήνων, τον οδηγεί να εγκαταλείψει την ησυχία του Αγίου Όρους και να πάει το 1760 στην Κωνσταντινούπολη όπου ζητάει και παίρνει την ευλογία του Πατριάρχου Σεραφείμ του Β΄, για να αρχίσει το ιεραποστολικό του έργο.
Αργότερα, θα πει ο ίδιος: «Ακούοντας και εγώ, αδελφοί μου, τούτον τον γλυκύτατον λόγον, όπου λέγει ο Χριστός μας, να φροντίζωμεν και δια τους αδελφούς μας, μ' έτρωγεν εκείνος ο λόγος μέσα εις την καρδίαν τόσους χρόνους, ωσάν το σκουλήκι, όπου τρώγει το ξύλον... Όθεν άφησα την ιδικήν μου προκοπήν, το ιδικόν μου καλόν, και εβγήκα να περιπατώ από τόπον εις τόπον και διδάσκω τους αδελφούς μου».
Πραγματοποιεί λοιπόν (3) τρεις μεγάλες ιεραποστολικές περιοδείες, που διήρκησαν περίπου μια εικοσαετία. Έτσι, επισκέπτεται τα μέρη της Κωνσταντινούπολης, της Θράκης, της Στερεάς Ελλάδας, της Αχαΐας, της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας, της Ηπείρου, των νησιών του Αιγαίου και Ιονίου πελάγους, τμήματα της Σερβίας και της Βορείου Ηπείρου, όπου υπήρχε ελληνικό στοιχείο.
Τον Πατροκοσμά ακολουθούσαν στις περιοδείες του γύρω στους (40) σαράντα Ιερείς. Όταν επρόκειτο να επισκεφθεί κάποιο μέρος έδινε παραγγελία στους Χριστιανούς των περιοχών αυτών να εξομολογηθούν και να νηστεύσουν. Στη συνέχεια, έβαζε τους Ιερείς να διαβάσουν το μυστήριο του Ευχελαίου, χρίονταν οι Χριστιανοί και στο τέλος, έκανε την διδαχή. Στο χώρο, όπου δίδασκε, στήνονταν μεγάλος ξύλινος σταυρός. Ο ίδιος ανέβαινε σε ένα σκαμνί, πού η παράδοση λέγει ότι το κατασκεύασε σαν θρονί ο Κούρτ πασάς, και πάνω σ' αυτό δίδασκε. Μετά το πέρας της διδαχής, ο μεν Σταυρός έμενε εκεί σε ανάμνηση του κηρύγματός του, το δε σκαμνί το διέλυε και το έπαιρνε μαζί του, όπου και αν πήγαινε.
Παρόλη τη θετική ανταπόκριση του κόσμου στα κηρύγματα του φλογερού ιεραπόστολου, δεν έλειπαν και εκείνοι, οι οποίοι ενοχλούνταν από αυτά. Σ' αυτούς συγκαταλέγονταν οι πλούσιοι και οι κοτσαμπάσηδες, τους οποίους έλεγχε για τις αδικίες και τις καταπιέσεις που έκαναν σε βάρος του λαού. Κυρίως, όμως, οι Εβραίοι ήταν αυτοί οι οποίοι ενοχλούνταν από το αντιεβραϊκό στοιχείο των κηρυγμάτων του και ιδιαίτερα από την προσπάθεια του Πατροκοσμά, για τη μεταφορά του παζαριού από την Κυριακή στο Σάββατο. Ο ίδιος έλεγε τα έξης χαρακτηριστικά για τη μανία των Εβραίων εναντίον του: «Να τον παρακαλέσετε (τον Χριστό) να με φυλάγει από τις παγίδες τον Διαβόλου και μάλιστα των Εβραίων, όπου εξοδιάζουν χιλιάδες πουγγιά δια να με θανατώσουν»…
Τελικά, οι Εβραίοι πέτυχαν τον αντικειμενικό τους στόχο, τη θανάτωση του Αγίου Κοσμά. Δωροδόκησαν τον Κούρτ πασά του Μπερατιού και ο τελευταίος έδωσε εντολή να θανατωθεί. Ο Χότζας, τον οποίο επισκέφθηκε ο Πατροκοσμάς, για να πάρει άδεια να κηρύξει στην περιοχή του, τον παρέδωσε σε μια ομάδα Τούρκων στρατιωτών, οι οποίοι τον κρέμασαν σε ένα δένδρο έξω από το χωριό Κολικόντασι (Βορείου Ηπείρου), δίπλα στον ποταμό Άψο (24 Αυγούστου 1779).
«Ο άγιος Κοσμάς ονομάστηκε “ο μεγαλύτερος μετά την άλωση Έλληνας” και πατέρας του νεοελληνικού Έθνους», αναφέρει ο π. Γεώργιος Μεταλληνός. Οι χαρακτηρισμοί αυτοί αποδίδουν στο ακέραιο το μέγεθος και το μεγαλείο της προσωπικότητας και του έργου του πατρο-Κοσμά. Ο Άγιος απέβλεπε με το κήρυγμα του, με τις σπουδαίες προφητείες του και με τη δημιουργία σχολείων για τη μόρφωση του λαού, να φέρει «το ποθούμενο», να σώσει το Γένος από τον ορατό αλλά και τον αόρατο εχθρό.
Μετά το κήρυγμα, λοιπόν, κύριο στόχο είχε την ίδρυση σχολείων. Ίδρυσε, όπως ο ίδιος γράφει σε επιστολή του, (10) ελληνικά σχολεία και (200) για τα κοινά γράμματα (δημοτικά), στις (30) επαρχίες που είχε επισκεφθεί.
Πίστευε ότι «καλύτερα να έχεις εις την χώραν σου σχολείον ελληνικόν, παρά να έχεις βρύσες και ποταμούς, διατί η βρύσις ποτίζει το σώμα, το δε σχολείον ποτίζει την ψυχήν».
Ζητούσε, όμως, ένα σχολείο ελληνορθόδοξης παιδείας. «Η Εκκλησία μας -θα πει- είναι εις την ελληνικήν. Και αν δεν σπουδάσεις τα Ελληνικά, δεν ημπορείς να καταλάβεις εκείνα πού ομολογεί η Εκκλησία μας».
Οραματιζόταν την Ανάσταση του Γένους μέσα από ένα ελληνικό σχολείο, που θα αποτελεί «προέκταση της Εκκλησίας», θα συντελεί «εις την διαφύλαξιν της πίστεως και ελευθερίαν της πατρίδος» και, παράλληλα, θα αποτρέπει από τα «άθεα γράμματα», που οδηγούν στη σύγχυση και τη ψυχική καταρράκωση του ανθρώπου.
Μεταφερόμενοι στη σύγχρονη εποχή, παρατηρούμε ότι «η άθρησκη και αντιχριστιανική παιδεία, που πολλοί, με επίφαση ψευδοπροοδευτισμού, επιβάλλουν σήμερα στην πατρίδα μας, θα εύρισκε τον Κοσμά δυναμικά αντίθετο. Σε μια προφητεία του είχε πει πως “το κακό θα σας έρθει από τους διαβασμένους”, εννοώντας το πνεύμα του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, παραποιημένο, όπως έφθασε και στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση (από τους Τούρκους)»(Τρίτου Μιχαήλ, «Κοσμάς ο Αιτωλός, Ο φωτιστής του Γένους – Ο Προφήτης», Αθήνα 2009, σ. 42).
Αντίθετα, «η ελληνορθόδοξη αγωγή, όπως την οραματίστηκε και την εξέφρασε ο πατρο-Κοσμάς ο Αιτωλός, έχει μια μοναδική διαχρονική παιδαγωγική σημασία και αξία… ανταποκρίνεται στο παιδαγωγικό και επιστημονικό αίτημα της αγωγής του όλου... και αποτελεί μια παρεμβολή στη ζωή των νέων, αφού είναι ένας τέλειος ανθρωπισμός. Όχι ένας ανθρωπισμός δυτικού τύπου, ο οποίος έχει καθαρώς ενδοκοσμικό χαρακτήρα και αδιαφορεί, τελείως, για τη σχέση ανθρώπου και Θεού, με συνέπεια την αδυναμία θεμελιώσεως της αξίας του ανθρώπου, αλλά ένας θεοκεντρικός ανθρωπισμός, ριζωμένος εκεί όπου ο άνθρωπος έχει τις ρίζες του, ανθρωπισμός άρτιος, ανθρωπισμός της ενσαρκώσεως» (Τρίτου Μιχαήλ, «Κοσμάς ο Αιτωλός, Ο φωτιστής του Γένους – Ο Προφήτης», Αθήνα 2009, σ. 54).
Αδιανόητη, λοιπόν, για το Μεγάλο Διδάχο του Γένους, μια Ελλάδα χωρίς Χριστό, χωρίς Ορθοδοξία, διότι ο Χριστός είναι το παν. Γι΄ αυτό, με στεντόρεια φωνή, διακήρυττε με επιμονή παντού και πάντα: «Το κορμί σας ας το καύσουν, ας το τηγανίσουν, τα πράγματά σας ας τα πάρουν, μη σας μέλλει. Δώσατέ τα. Δεν είναι δικά σας. Ψυχή και Χριστός σας χρειάζονται. Αυτά τα δύο, όλος ο κόσμος να πέσει, δεν ημπορεί να σας τα πάρει, εκτός και τα δώσετε με το θέλημα σας. Αυτά τα δύο να τα φυλάττετε, να μην τα χάσετε».
Απολυτίκιον Αγίου Κοσμά του Αιτωλού
Ήχος γ'. Θείας πίστεως.
Θείας πίστεως διδασκαλίᾳ κατεκόσμησας την Εκκλησίαν, ζηλωτὴς των αποστόλων γενόμενος και κατασπείρας τα θεία διδάγματα, μαρτυρικώς τον αγώνα ετέλεσας. Κοσμά ένδοξε Χριστὸν τον Θεὸν ικέτευε, δωρίσασθαι ημίν το μέγα έλεος.
Από το βιβλίο του Παναγιώτη Τσαγκάρη, «Αγώνες για την ταυτότητά μας» - Άγιοι και Ιεράρχες της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, που αγωνίστηκαν για: την αλήθεια της πίστης, τα δίκαια της Εκκλησίας και τη σωτηρία του έθνους μας (Μυτιλήνη 2011).
thriskeftika
