2025-08-24 09:43:54
Φωτογραφία για Πέθανε ο καθηγητής του ΜΙΤ Ιωαννόπουλος
Panagiotis Sotiropoulos

John Joannopoulos (April 26, 1947 – August 17, 2025) ο επιστήμονας που μεταμόρφωσε τον τρόπο που κατανοούμε και χρησιμοποιούμε το φως.

Ο θάνατος του δεν απασχόλησε τα φειδωλά σε σημαντικούς επιστήμονες ελληνικά μέσα ενημέρωσης, όπου κατά κανόνα προβάλλονται,` δυσανάλογα συχνά, επιστημονικά μεγέθη που αναλώνονται περισσότερο στις δημόσιες σχέσεις που μπορούν να αποφέρουν και μια αδρά επιδοτούμενη θέση εγχώριου Ακαδημαϊκού. Ο ίδιος δεν έκρυψε ποτέ την ελληνική κατάγωγή του αλλά, αντί για τη ματαιόδοξη προβολή, προτίμησε να αφοσιωθεί με προσήλωση, ακόμη και μετά την αφυπηρέτησή του, στην έρευνα. Πρωτοπόρος, με παγκόσμια αναγώριση στο τομέα της υπολογιστικής προσομοίωσης, πρώτα στην ηλεκτρονική δομή των υλικών και στη συνέχεια στην ηλεκτρομαγνητική προσομοίωση και σχεδιασμό νέων φωτονικών κρυσταλλικών δομών συνέδεσε την ερευνητική του παρουσία με πλήθος ευρεσιτεχνιών και καινοτόμων εφαρμογών.


Ο John Joannopoulos (Ιωαννόπουλος) γεννήθηκε το 1947 στη Νέα Υόρκη, από Έλληνες μετανάστες γονείς. Ο πατέρας του ήταν θεατρικός συγγραφέας και η μητέρα του ψυχολόγος. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο California, Berkeley, πτυχίο το 1968 και διδακτορικό το 1974, και τα δύο στη Φυσική. Την ίδια χρονιά, εντάχθηκε στο διδακτικό προσωπικό του MIT όπου ανάλωσε 50 χρόνια έρευνας και διδασκαλίας σε ένα από τα πλέον ανταγωνιστικά ακαδημαϊκά περιβάλλοντα, στην τιμητική θέση του Francis Wright Davis Professor of Physics και ως διευθυντής του Institute for Soldier Nanotechnologies. Ξεκίνησε με τη μελέτη των θεμελιωδών χαρακτηριστικών της ύλης, δημιουργώντας μια ρεαλιστική και μικροσκοπική θεωρητική περιγραφή των ιδιοτήτων των υλικών συστημάτων για την πρόβλεψη της ηλεκτρονικής συμπεριφοράς και δομής των υλικών, βασισμένα αποκλειστικά στους ατομικούς αριθμούς των ατόμων σε ένα υλικό. Στη δεκαετία του 1990 επιχείρησε τη μεγάλη στροφή. Βασισμένος σε εργασίες που προϊδέαζαν για ανάλογη εφαρμογή με φωτόνια εφάρμοσε αυτήν την προσέγγιση για να προβλέψει τη θεμελιώδη συμπεριφορά των φωτονίων σε διαφορετικές κατηγορίες υλικών. Οι εργασίες περιλαμβάνουν την ανάπτυξη μιας νέας κατηγορίας υλικών που ονομάζονται φωτονικοί κρύσταλλοι, οι οποίοι έχουν σχεδιαστεί για να επηρεάζουν τις ιδιότητες των φωτονίων με τον ίδιο τρόπο που οι ημιαγωγοί επηρεάζουν τις ιδιότητες των ηλεκτρονίων. Αυτά τα υλικά παρέχουν μια νέα διάσταση στην ικανότητα ελέγχου και διαμόρφωσης της ροής του φωτός.Η ομάδα του ήταν από τις πρώτες που πρωτοστάτησαν στον τομέα των φωτονικών κρυστάλλων και στη μελέτη του τρόπου χειρισμού των υλικών σε νανοκλίμακα για τον έλεγχο της συμπεριφοράς του φωτός που διέρχεται από αυτά.

To 1998, ξεκίνησε από μια υπόθεση, που είχε διατυπωθεί πάνω από έναν αιώνα πριν, σχετικά με το πώς θα έπρεπε να ανακλάται το φως και την ανέτρεψε. Αυτή η υπόθεση προέβλεπε ότι το φως, που λάμπει σε μια δομή φτιαγμένη από πολλαπλά διαθλαστικά στρώματα, θα μπορούσε να ανακλαστεί πίσω, αλλά μόνο για ένα περιορισμένο εύρος γωνιών. Αλλά στην πραγματικότητα, ο Ιωαννόπουλος και η ομάδα του έδειξαν ότι ισχύει το αντίθετο: εάν τα στρώματα της δομής ακολουθούσαν συγκεκριμένα κριτήρια σχεδιασμού, η δομή στο σύνολό της θα μπορούσε να αντανακλά το φως που προέρχεται από οποιαδήποτε και όλες τις γωνίες. Αυτή η δομή ονομάστηκε «τέλειος καθρέφτης».

Φανταστείτε μια δομή σε σχήμα κηρήθρας ή σκακιέρας, όπου κάθε κύτταρο είναι κατασκευασμένο από διαφορετικό υλικό. Το φως που εισέρχεται σε αυτή τη δομή ανακλάται, διαθλάται ή παγιδεύεται ανάλογα με τη συχνότητά του και τη γεωμετρία του πλέγματος. Έχουμε δηλαδή μια δομή ικανή να ελέγχει τη διάδοση του φωτός. Οι αμύητοι αδυνατούν να κατανοήσουν την έκταση των εφαρμογών των φωτονικών κρυστάλλων σχεδιασμένων για να επηρεάζουν τις ιδιότητες των φωτονίων, τον έλεγχο της ροής του φωτός, κατ’ αναλογία με τους ημιαγωγούς που επηρεάζουν τις ιδιότητες των ηλεκτρονίων.

Εάν η δομή μορφοποιηθεί σε σωλήνα, η προκύπτουσα κοίλη ίνα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένας τέλειος οπτικός αγωγός. Οποιοδήποτε φως που διέρχεται από την ίνα θα ανακλάται και θα αναπηδά μέσα στην ίνα, χωρίς να διαχέεται. Ο Ιωαννόπουλος και η ομάδα του εφάρμοσαν έτσι το πρώτο «οπτικό νυστέρι» ακριβείας - μια ίνα που μπορεί να χειριστεί με ασφάλεια, ενώ παράλληλα παρέχει ένα λέιζερ υψηλής εστίασης, ακριβές και αρκετά ισχυρό για να εκτελεί λεπτές χειρουργικές επεμβάσεις. Ο Ιωαννόπουλος βοήθησε στην αξιοποίηση του νέου εργαλείου με μια νεοσύστατη επιχείρηση, την Omniguide, η οποία έκτοτε έχει κατασκευάσει το οπτικό νυστέρι για να βοηθήσει σε εκατοντάδες χιλιάδες ιατρικές επεμβάσεις σε όλο τον κόσμο.

Χαρισματικός δάσκαλος και ακαταπόνητος ερευνητής ο Ιωαννόπουλος συνέβαλλε στη μετατροπή πολλών βασικών επιστημονικών γνώσεων σε πρακτικές εφαρμογές. Ήταν συνιδρυτής έξι spin-off εταιρειών βασισμένων στη βασική του έρευνα και βοήθησε στη δημιουργία δεκάδων ακόμη εταιρειών, οι οποίες διαθέτουν προηγμένες τεχνολογίες τόσο ευρέος φάσματος όπως τα εργαλεία χειρουργικής με λέιζερ, την ασύρματη μετάδοση ηλεκτρικής ενέργειας, τις τεχνολογίες διαφανούς οθόνης και την οπτική πληροφορική. Του απονεμήθηκαν 126 διπλώματα ευρεσιτεχνίας για τις πολλές ανακαλύψεις του και έχει συγγράψει πάνω από 750 άρθρα με αξιολόγηση. Ο Ιωαννόπουλος εξελέγη στην National Academy of Sciences και την American Academy of Arts and Sciences και ήταν μέλος της American Physical Society και της American Association for the Advancement of Science. Ήταν επίσης μέλος τόσο της American Physical Society και της American Association for the Advancement of Science. Κατά τη διάρκεια της 50ετούς και πλέον καριέρας του, τιμήθηκε με πολλά επιστημονικά βραβεία και τιμητικές διακρίσεις, όπως το Βραβείο Max Born και το Βραβείο Aneesur Rahman στην Υπολογιστική Φυσική. Ως χαρισματικός δάσκαλος τιμήθηκε από το MIT με το Buechner Teaching Prize in Physics και το Βραβείο Graduate Teaching Award in Science.

Ως επιστέγασμα της πολυετούς και διακεκριμένης συνεισφοράς του είχε λάβε τη χρονιά αυτή το βραβείο Killian Achievement Award του MIT, το οποίο αναγνωρίζει την εξαιρετική προσφορά ενός μέλους του διδακτικού προσωπικού του MIT σε όλη του τη ζωή. «Ο καθηγητής Ιωαννόπουλος έχει υπηρετήσει ως διακεκριμένος μέντορας γενιές φοιτητών, εμπνέοντάς τους να επιτύχουν αριστεία στην επιστήμη, ενώ παράλληλα διευκολύνει το πρακτικό όφελος για την κοινωνία μέσω της επιχειρηματικότητας», αναφέρει το σκεπτικό της βράβευσής του. «Μέσω όλων αυτών των ατόμων που έχει επηρεάσει — για να μην αναφέρουμε τους ακαδημαϊκούς απογόνους τους — ο καθηγητής Ιωαννόπουλος έχει ασκήσει τεράστια επιρροή στην ανάπτυξη της επιστήμης τις τελευταίες δεκαετίες».

«Ο Τζον ήταν πράγματι ένας σπουδαίος άνθρωπος — ένας πολύ ξεχωριστός άνθρωπος. Όλοι όσοι συνεργάστηκαν μαζί του το καταλαβαίνουν αυτό», δήλωσε ο καθηγητής φυσικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, Robert Laughlin, διδάκτορας του '79, ένας από τους πρώτους μεταπτυχιακούς φοιτητές του Ιωαννόπουλου, ο οποίος τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 1998. «Έριχνε ένα είδος μεταμορφωτικής μαγικής σκόνης στους ανθρώπους που τους ώθησε να αφιερώσουν κάθε στιγμή τους στο έργο της δημιουργίας νέων και υπέροχων πραγμάτων. Μπορείτε να βρείτε ίχνη της σε πολλά μέρη σε όλο τον κόσμο που έχουν σημασία, όλα αυτά προς το καλύτερο. Υπάρχει μια σωρός από αυτήν στο γραφείο μου».

Ο Ιωαννόπουλος αφήνει πίσω του τη σύζυγό του, τη Δρα Ιατρικής Kyri Dunussi-Joannopoulos (Κύρη Δουνούση-Ιωαννοπούλου), τις τρεις κόρες τους, Μαρία, Λένα και Άλκηστη, και τις οικογένειές τους.

Ο Ιωαννόπουλος μεταμόρφωσε τον τρόπο που κατανοούμε και χρησιμοποιούμε το φως. Από τη συν-συγγραφή του πρώτου εγχειριδίου για τους φωτονικούς κρυστάλλους έως την εφεύρεση του «τέλειου καθρέφτη», οι ανακαλύψεις του αναμόρφωσαν την οπτική και επέτρεψαν την ανάπτυξη τεχνολογιών που κυμαίνονται από οπτικούς κυματοδηγούς που βασίζονται σε τσιπ έως τα χειρουργικά εργαλεία που σώζουν ζωές. Ως μέντορας, ερευνητής και συνιδρυτής έξι εταιρειών, γεφύρωσε τη θεμελιώδη επιστήμη με την καινοτομία στον πραγματικό κόσμο, αφήνοντας πίσω του πληθώρα δημοσιεύσεων, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και τεχνολογίες που αγγίζουν αμέτρητες ζωές σήμερα. Η κοινότητα της φωτονικής έχασε έναν κορυφαίο επιστήμονα, αλλά η κληρονομιά του σε ανακαλύψεις και καινοτομία θα συνεχίσει να φωτίζει το μέλλον.

Σημαντική πηγή πληροφοριών https://news.mit.edu/.../professor-john-joannopoulos-dies...
tinanantsou.blogspot.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΟ NEWSNOWGR.COM
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ